DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Ługowski, Piotr: "Brama Księżnej Ogińskiej" w Siedlcach - domniemane dzieło Szymona Bogumiła Zuga
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0369
361
PIOTR ŁUGOWSKI
Warszawa, Hb/ewó^złz Urzą<2 DcAroay ZaOyrłów
,, KsfęŹ7?ę/ Og/7LS'Al'ę/ " W ÓYeJ/ćY/cO -
&)77m;U?M7^ ć/zU/o óbp/norra Dog://ru'U ZMgu* *
^ y latach 1773-1776 z fundacji księcia Michała Fryderyka Czartoryskiego po-
\/ wstała w Siedlcach brama miejska, będąca równocześnie dzwonnicą kościoła
Y Y parafialnego. Pomimo tego, że budowla ta została rozebrana w maju 1941 rd
i pozostały po niej jedynie dwie dobudówki, cieszy się ciągle dużym zainteresowaniem.
W ubiegłym roku ukazała się niewielka monografia obiektu pt. „Brama Księżnej Ogiń-
skiej"-oraz artykuł autora niniejszej publikacji poświęcony budowlom parafialnym ko-
ścioła św. Stanisława w Siedlcach, w którym znalazło się miejsce poświęcone historii
dzwonnicy^.
Poza określeniami typu „brama tryumfalna" czy „brama w formie luku tryumfalnego"
jakie pojawiają się w dotychczasowych opracowaniach, nie rozpoznano dotąd wzorców
inspiracji form siedleckiej dzwonnicy, a kwerenda archiwalna nie wyjaśniła autorstwa
projektu^.
Brama-dzwonnica (il. 1) w swojej zasadniczej części miała formę trójprzęsłowego, trój-
przelotowego luku tryumfalnego, którego przęsło środkowe zwieńczone było prostokąt-
nym szczytem zakończonym obeliskową wieżyczką. Struktura luku o trzech arkadowych
przelotach i boniowanych narożach została rozczłonkowana pilastrami toskańskimi (do-
ryckimi) dźwigającymi doryckie belkowanie. Przęsło środkowe wypełniała w całości wy-
soka arkada głównego przelotu, a przęsła boczne o niższych arkadach ujętych od góry
gzymsem, wypełnione zostały okrągłymi otworami o charakterystycznych kwadratowych
obramieniach ozdobionych dekoracyjnymi guzami. Otwory te, podobnie jak owalny otwór
* Autor pragnie wyrazić wdzięczność prof. Stanisławowi Mossakowskiemu za konsuitacje i cenne uwagi dotyczące
publikowanego tekstu.
' Brama została rozebrana przez żołnierzy niemieckich w dniach 10-13 maja 1941 r. gdyż utrudniała przejście wojsk na
wschód.
* „Brama Księżnej Ogińskiej" - nazwa nadana przez Radę Miasta Siedlce w okresie I wojny światowej. Wiązana była
wówczas ze znaną ze źródeł bramą tryumfalną wybudowaną przez księżną Aleksandrę Ogińską na przyjazd króla Stani-
sława Augusta do Siedlec.Eugeniusz SAKOWICZ, Rafał DMOWSKI, Adam KRZESKI, /An/na CsĄźne/ OgińsDe/,
Siedlce 2007.
^ Piotr ŁUGOWSKI, „De aeJi/zcA parocAia/A przy kościele św. Stanisława w Siedlcach ", RAcAorOu' PocznADa/naaA
-ytycząy 4 (2007), s. 101-140.
^ Dorota Mączka nietrafnie próbuje przypisać projekt dzwonnicy autorowi dwóch innych obiektów siedleckich (ratusza
i plebanii), co już w 1962 r. zanegował Wojciech Trzebiński. Por. Dorota MĄCZKA, KrAció/ 7w. ÓYaaAńwn w ÓYeJ/-
cacA 7332-2000, Siedlce 2001, s. 62; Wojciech TRZEBIŃSKI, DziańzAnAć arAaaAtyczaa wagaatów i ^z/acA(p
wPoAceATW/w., Warszawa 1962, s. 124.
PIOTR ŁUGOWSKI
Warszawa, Hb/ewó^złz Urzą<2 DcAroay ZaOyrłów
,, KsfęŹ7?ę/ Og/7LS'Al'ę/ " W ÓYeJ/ćY/cO -
&)77m;U?M7^ ć/zU/o óbp/norra Dog://ru'U ZMgu* *
^ y latach 1773-1776 z fundacji księcia Michała Fryderyka Czartoryskiego po-
\/ wstała w Siedlcach brama miejska, będąca równocześnie dzwonnicą kościoła
Y Y parafialnego. Pomimo tego, że budowla ta została rozebrana w maju 1941 rd
i pozostały po niej jedynie dwie dobudówki, cieszy się ciągle dużym zainteresowaniem.
W ubiegłym roku ukazała się niewielka monografia obiektu pt. „Brama Księżnej Ogiń-
skiej"-oraz artykuł autora niniejszej publikacji poświęcony budowlom parafialnym ko-
ścioła św. Stanisława w Siedlcach, w którym znalazło się miejsce poświęcone historii
dzwonnicy^.
Poza określeniami typu „brama tryumfalna" czy „brama w formie luku tryumfalnego"
jakie pojawiają się w dotychczasowych opracowaniach, nie rozpoznano dotąd wzorców
inspiracji form siedleckiej dzwonnicy, a kwerenda archiwalna nie wyjaśniła autorstwa
projektu^.
Brama-dzwonnica (il. 1) w swojej zasadniczej części miała formę trójprzęsłowego, trój-
przelotowego luku tryumfalnego, którego przęsło środkowe zwieńczone było prostokąt-
nym szczytem zakończonym obeliskową wieżyczką. Struktura luku o trzech arkadowych
przelotach i boniowanych narożach została rozczłonkowana pilastrami toskańskimi (do-
ryckimi) dźwigającymi doryckie belkowanie. Przęsło środkowe wypełniała w całości wy-
soka arkada głównego przelotu, a przęsła boczne o niższych arkadach ujętych od góry
gzymsem, wypełnione zostały okrągłymi otworami o charakterystycznych kwadratowych
obramieniach ozdobionych dekoracyjnymi guzami. Otwory te, podobnie jak owalny otwór
* Autor pragnie wyrazić wdzięczność prof. Stanisławowi Mossakowskiemu za konsuitacje i cenne uwagi dotyczące
publikowanego tekstu.
' Brama została rozebrana przez żołnierzy niemieckich w dniach 10-13 maja 1941 r. gdyż utrudniała przejście wojsk na
wschód.
* „Brama Księżnej Ogińskiej" - nazwa nadana przez Radę Miasta Siedlce w okresie I wojny światowej. Wiązana była
wówczas ze znaną ze źródeł bramą tryumfalną wybudowaną przez księżną Aleksandrę Ogińską na przyjazd króla Stani-
sława Augusta do Siedlec.Eugeniusz SAKOWICZ, Rafał DMOWSKI, Adam KRZESKI, /An/na CsĄźne/ OgińsDe/,
Siedlce 2007.
^ Piotr ŁUGOWSKI, „De aeJi/zcA parocAia/A przy kościele św. Stanisława w Siedlcach ", RAcAorOu' PocznADa/naaA
-ytycząy 4 (2007), s. 101-140.
^ Dorota Mączka nietrafnie próbuje przypisać projekt dzwonnicy autorowi dwóch innych obiektów siedleckich (ratusza
i plebanii), co już w 1962 r. zanegował Wojciech Trzebiński. Por. Dorota MĄCZKA, KrAció/ 7w. ÓYaaAńwn w ÓYeJ/-
cacA 7332-2000, Siedlce 2001, s. 62; Wojciech TRZEBIŃSKI, DziańzAnAć arAaaAtyczaa wagaatów i ^z/acA(p
wPoAceATW/w., Warszawa 1962, s. 124.