DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Wojtyła, Arkadiusz: Związki Johanna Bernharda Fischera von Erlach ze Śląskiem w świetle źródeł: =
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0063
57
ARKADIUSZ WOJTYŁA
OAoc/an-, 7/z.s'ąZzzZ //z.sZoznz' Tz/nG (7W"
Zw/ązF/ Jońun/ru Fcznz/zuzY/r/ EEcńcru
r-o/z FMucF za ŃA^sFzczzz w .siwLT/c źróJc/
) pośród licznych fundacji architektonicznych biskupa Franza Ludwiga von Neubur-
ł-^ ga^, podejmowanych w różnych częściach Rzeszy, bez wątpienia najwyższą kiasę
artystyczną prezentuje jego mauzoleum - Kaplica Elektorska, wzniesiona w latach
1715-1727 przy katedrze wrocławskiej według projektu Johanna Bernarda Fischera von
Erlacfr (il. 1). Ta niewielkich rozmiarów budowla kopułowa zajmuje również szczególną
pozycję w dorobku samego architekta. Z jednej strony należy, wraz ze wznoszoną równo-
legle wiedeńską Karlskirche oraz grupą kościołów salzburskich z końca XVII w., do nie-
licznych budowli sakralnych w dorobku artysty, spełniającego się w głównej mierze na
polu architektury pałacowej. Z drugiej zaś wyróżnia się na tle tej spuścizny odmiennym
charakterem wnętrza, zrealizowanego na modłę „przestrzeni barwnych" i według zasady
równorzędnego traktowania wszystkich gatunków sztuk plastycznych (il. 3). Jak wiado-
mo, Fischer opowiadał się w swych wnętrzach sakralnych raczej za dominacją architektu-
ry nad malarstwem i rzeźbą, a także przedkładał różnorodne odcienie bieli i szarości nad
wielobarwną aranżację przestrzeni.
' Bernhard DEMEL, „Franz Ludwig von Pfaiz- Neuburg ais Hoch- und Deutschmeister (1694-i732) und Bischof von
Breslau (1683-1732)", Jn/zr/znc/z z/gz^c/z/gyAc/zgzz Fz7gz7n'c/z-lLż7/zg/zzzy-t/zzzTgfS'z2ń2zzz Frg^/nzz, 36/37,1995/1996, s. 93-
150; Joseph Johannes SCHMIED, „Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg", [w:] Fzogz-ąp/zAg/z FzF/z'og/Yzą/?Mć7zg.s' AJ/r/zg/z-
/axz'łoM, t. 16, Herzberg 1999, s. 1231-1237; id., MzMzgzz zzz FzYzzzzFzzAHg wzz /yn/z-Agzz/zzzzgŁdd4-77J2J, FAc/zofuozz
Frgy/ntz, 77oc/z- zzzzz/ TJgMAc/zzzzgAtgz* <7g.s DgzzAc/zg/z AzfZgroMgzzy, FzzzTMŻyt wzz MnzTzz zzzzz/ 7z7g/i Fzz? FgzAzzgznz^ A/zz/tzzz^-
ggig/zzc/zZg Moc/z/znz^ocł, (dysertacja) Munchen 1990; Heinrich GRUGER, „Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg ais
Bauherr in Schlesien (1683-1732) und Kurtrier (1716-1729)", Jn/zzŁnu/z ^gz-jc/z/g^Ag/zgn Fz7g&zc/z-łH7/zg/zzzs' ŁzzzTgz-'-
^z2ń7zzz Fz^gy/nn, 29, 1988, s. 121-155.
Rok ukończenia prac nad Kaplicą Elektorską podaję za: Daniel GOMOLCKE, Dg3 łzzrz=gg/n^fgzz /nńggrz^ś' wz^-
zzg/zzzz^tgzz Mgz*cAwMFz'głgz2grz z7z &r Fny^gr= zzzzF Fbzzzg/. FtnFt Fz*g^/nzz z7z Fc/z/g^z'gzz. Dgr &z7tg zzzzF zzzzzz /gtzgzz Mn/z/
ugr/zg^gHg zzzzF vgrzzzg/zrtgHzz//ngg, Breslau aufin Dohm 1733, s. 27.
- Główne opracowania dotyczące twórczości Fischera von Erlach i problematyki Kaplicy Elektorskiej, w których pełna
bibliografia: Hans SEDLMAYR, Jo/znzzzz Fgziz/zu/Y/ FAc/zgz* wzz Fz7nc/z, Wien - Munchen 1956; Hellmut LORENZ,
Jo/znzzzz Fgrzz/znrF FAcAgr uozz Fr/ncA, Ztirich - Munchen - London 1992; Andreas KREUL, Jo/znzzzz FgrzzAnz^F FAc/zgr
vozz Fr/ngA. Fggzg Fg/ntz'ozz, Salzburg - Munchen 2006; Stanisław MOSSAKOWSKI, „Kaplica Elektorska przy
Katedrze we Wrocławiu", Zgrzyty AAzzzłcwg Uzzwgny^tzz yng/g/ZoA^A/ggo, nr 45: f/Yzgg z A Atorzz yztzzAz, 1,1962, s. 195-
222; Henryk DZIURLA, „W kręgu kontrreformacji i cesarskich urzędników. Sztuka baroku 1650-1750", [w:] FzZzzAn
Troc/nwzn, red. Tadeusz BRONIEWSKI i Mieczysław ZLAT, Wrocław 1967, s. 264-378; Ryszard HOŁOWN1A,
„Fischers Werke in Schlesien", [w:] FAgAgr wzz Fr/nc/z zzzzF <7z'g Tżg/zgr FnrocłAnJzfzozz, red. Friedrich POLLEROB
(Fruhneuzeit-Studien, t. 4), Wien - Koln - Weimar 1995, s. 177-209.
ARKADIUSZ WOJTYŁA
OAoc/an-, 7/z.s'ąZzzZ //z.sZoznz' Tz/nG (7W"
Zw/ązF/ Jońun/ru Fcznz/zuzY/r/ EEcńcru
r-o/z FMucF za ŃA^sFzczzz w .siwLT/c źróJc/
) pośród licznych fundacji architektonicznych biskupa Franza Ludwiga von Neubur-
ł-^ ga^, podejmowanych w różnych częściach Rzeszy, bez wątpienia najwyższą kiasę
artystyczną prezentuje jego mauzoleum - Kaplica Elektorska, wzniesiona w latach
1715-1727 przy katedrze wrocławskiej według projektu Johanna Bernarda Fischera von
Erlacfr (il. 1). Ta niewielkich rozmiarów budowla kopułowa zajmuje również szczególną
pozycję w dorobku samego architekta. Z jednej strony należy, wraz ze wznoszoną równo-
legle wiedeńską Karlskirche oraz grupą kościołów salzburskich z końca XVII w., do nie-
licznych budowli sakralnych w dorobku artysty, spełniającego się w głównej mierze na
polu architektury pałacowej. Z drugiej zaś wyróżnia się na tle tej spuścizny odmiennym
charakterem wnętrza, zrealizowanego na modłę „przestrzeni barwnych" i według zasady
równorzędnego traktowania wszystkich gatunków sztuk plastycznych (il. 3). Jak wiado-
mo, Fischer opowiadał się w swych wnętrzach sakralnych raczej za dominacją architektu-
ry nad malarstwem i rzeźbą, a także przedkładał różnorodne odcienie bieli i szarości nad
wielobarwną aranżację przestrzeni.
' Bernhard DEMEL, „Franz Ludwig von Pfaiz- Neuburg ais Hoch- und Deutschmeister (1694-i732) und Bischof von
Breslau (1683-1732)", Jn/zr/znc/z z/gz^c/z/gyAc/zgzz Fz7gz7n'c/z-lLż7/zg/zzzy-t/zzzTgfS'z2ń2zzz Frg^/nzz, 36/37,1995/1996, s. 93-
150; Joseph Johannes SCHMIED, „Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg", [w:] Fzogz-ąp/zAg/z FzF/z'og/Yzą/?Mć7zg.s' AJ/r/zg/z-
/axz'łoM, t. 16, Herzberg 1999, s. 1231-1237; id., MzMzgzz zzz FzYzzzzFzzAHg wzz /yn/z-Agzz/zzzzgŁdd4-77J2J, FAc/zofuozz
Frgy/ntz, 77oc/z- zzzzz/ TJgMAc/zzzzgAtgz* <7g.s DgzzAc/zg/z AzfZgroMgzzy, FzzzTMŻyt wzz MnzTzz zzzzz/ 7z7g/i Fzz? FgzAzzgznz^ A/zz/tzzz^-
ggig/zzc/zZg Moc/z/znz^ocł, (dysertacja) Munchen 1990; Heinrich GRUGER, „Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg ais
Bauherr in Schlesien (1683-1732) und Kurtrier (1716-1729)", Jn/zzŁnu/z ^gz-jc/z/g^Ag/zgn Fz7g&zc/z-łH7/zg/zzzs' ŁzzzTgz-'-
^z2ń7zzz Fz^gy/nn, 29, 1988, s. 121-155.
Rok ukończenia prac nad Kaplicą Elektorską podaję za: Daniel GOMOLCKE, Dg3 łzzrz=gg/n^fgzz /nńggrz^ś' wz^-
zzg/zzzz^tgzz Mgz*cAwMFz'głgz2grz z7z &r Fny^gr= zzzzF Fbzzzg/. FtnFt Fz*g^/nzz z7z Fc/z/g^z'gzz. Dgr &z7tg zzzzF zzzzzz /gtzgzz Mn/z/
ugr/zg^gHg zzzzF vgrzzzg/zrtgHzz//ngg, Breslau aufin Dohm 1733, s. 27.
- Główne opracowania dotyczące twórczości Fischera von Erlach i problematyki Kaplicy Elektorskiej, w których pełna
bibliografia: Hans SEDLMAYR, Jo/znzzzz Fgziz/zu/Y/ FAc/zgz* wzz Fz7nc/z, Wien - Munchen 1956; Hellmut LORENZ,
Jo/znzzzz Fgrzz/znrF FAcAgr uozz Fr/ncA, Ztirich - Munchen - London 1992; Andreas KREUL, Jo/znzzzz FgrzzAnz^F FAc/zgr
vozz Fr/ngA. Fggzg Fg/ntz'ozz, Salzburg - Munchen 2006; Stanisław MOSSAKOWSKI, „Kaplica Elektorska przy
Katedrze we Wrocławiu", Zgrzyty AAzzzłcwg Uzzwgny^tzz yng/g/ZoA^A/ggo, nr 45: f/Yzgg z A Atorzz yztzzAz, 1,1962, s. 195-
222; Henryk DZIURLA, „W kręgu kontrreformacji i cesarskich urzędników. Sztuka baroku 1650-1750", [w:] FzZzzAn
Troc/nwzn, red. Tadeusz BRONIEWSKI i Mieczysław ZLAT, Wrocław 1967, s. 264-378; Ryszard HOŁOWN1A,
„Fischers Werke in Schlesien", [w:] FAgAgr wzz Fr/nc/z zzzzF <7z'g Tżg/zgr FnrocłAnJzfzozz, red. Friedrich POLLEROB
(Fruhneuzeit-Studien, t. 4), Wien - Koln - Weimar 1995, s. 177-209.