Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (77.2015)

Kościół dominikanów w Gidlach w świetle najnowszych badań

61

Michała Wardzyńskiego jest tożsamy z Busztem149. Jego zdaniem to właśnie Buszt był
autorem projektu ołtarza, mimo że w tej samej księdze wydatków klasztoru odnotowano
wypłatę: „stolarzowi od malowania aprisu ołtarza wielkiego", gdyż, jak zaznacza ten ba-
dacz, „trudno dopuścić, by autorem rzeczonego projektu mógł być ów rzemieślnik"150. Ta
dyskusyjna interpretacja przytoczonego tekstu źródłowego nie przesądza o roli Buszta
jako projektanta kościoła. Należy w tym miejscu dodać pewien, nieznany dotąd szczegół
faktograficzny, mogący mieć istotne znaczenie dla niniejszych rozważań. W kwietniu roku
1641 Jan Mularz (Jan Buszt151 ) prowadzący przez kolejne lata prace budowlane dla gidel-
skich dominikanów udał się do Krakowa po model domku Loretańskiego 152. Najwyraź-
niej przystępując do jego budowy, nigdy zresztą nie zrealizowanej153, posłużyć się miał
projektem sporządzonym gdzie indziej i przez innego architekta. Nasuwa się zatem pyta-
nie, czy budowniczy Jan Mularz (Buszt), w ogóle wykonywał projekty, tzw. abrysy i mo-
dele architektoniczne, czy tylko urzeczywistniał plany otrzymywane od inwestorów,
a wykonane przez kogoś innego? Gdyby działający na miejscu Jan Buszt sporządzał pro-
jekty wznoszonych przez siebie budowli, nie byłoby chyba żadnego powodu, aby jeździł
do dość oddalonego Krakowa po model znacznie mniejszej budowli niż kościół klasztor-
ny. Podobne wątpliwości budzi fakt zaangażowania Fryderyka Lepielta, określanego
w aktach jako „architekt", do budowy więźby i dachu na kościele154.
O. Robert Świętochowski przypuszczał, że Jan Buszt raczej nie był projektantem kościo-
ła, natomiast mógł być nim architekt Andrzej dell'Aqua. W jego kontaktach z dominikana-
mi zapewne pośredniczył królewski kaznodzieja dominikanin Fabian Birkowski155.
Argumentem przemawiającym za tą hipotezą miałaby być, potwierdzona archiwalnie, wizy-
ta dell'Aquy w Gidlach w 1649 r., w związku z rozmierzaniem klasztoru156. Wydaje się to
jednak zbyt wątłą przesłanką. Plan kościoła musiał istnieć zapewne już około roku 1630.
Prawdopodobnie w zbliżonym czasie powstał także projekt klasztoru, wspomniano o nim
bowiem przy okazji planowanej budowy zakrystii w roku 1641157. Stałe zaangażowanie
i obecność mistrza Jana przy budowie świątyni każą widzieć w nim bardziej cechowego
muratora-rzemieślnika, niż architekta-artystę, ograniczającego swój fizyczny udział w pra-
cach budowlanych. Jako majster murarski (?) Jan Mularz nie tylko kierował pracami towa-
rzyszy i pomocników, lecz także najprawdopodobniej sam wykonywał robotę, liczoną do
wynagrodzenia w sążniach. O jego kierowniczej roli świadczyć mogą wyższe wynagrodze-
nie oraz obecność przy zawieraniu umowy z Fryderykiem Leipeltem na dach świątyni158,
również fakt pośredniczenia jesienią 1644 w przekazaniu wynagrodzenia temu ostatniemu159.
149 WARDZYŃSKI, op. cit., t. I, s. 96.
150 Ibid.
151 Zob przypis 30.
152 ADK, Gi 187, s. 683: „Panu Janowi Mularzowi w drogę po modeli na domek Loretański do Krakowa fl. 10."
153 ADK, Gi 219, s. 194: ŚWIĘTOCHOWSKI, „W 450 rocznicę", s. 3. Zgodnie z wolą Zuzanny Oleskiej, dominikanie
zobowiązali się ponadto wybudować piętnaście kaplic różańcowych na podarowanym przez nią terenie, a także odpra-
wiać po wieczne czasy msze święte za jej duszę.
154 ADK, Gi 23, s. 39-40.
155 ADK, Ao 327, s. 9: ŚWIĘTOCHOWSKI, Studia..., s. 4; ŚWIĘTOCHOWSKI, „Zagadnienie autorstwa...", s. 165-
166 przyp. 17.
156 ADK, Gi 188, s. 224.
157 ADK, Gi 23, s. 27.
158 Ibid., s. 39-40. Umowę zawarto „przy bytności Ojycow nizey podpisanych, y sławetnego Pana Jana Buszta Mularza,
y Pana Endrysa rzemiosła Ciesielskiego z Opawy".
159 ADK, Gi 188, s. 43: wzmianka z roku 1644 o wypłaceniu „Friderikowi przez P. Jana mularza" kwoty 56 florenów
wynagrodzenia.