DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Pokora, Jakub: Jak oglądano Rolkę?
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0120
118
Jakub Pokora
9. Wjazd cesarza Karola V
ipapieża Klemensa VII do Bolonii
w 1530. Robert Peril, 1530.
Fot. Internet
w 1800 r., nie wiadomo od kiedy, w jednej z głównych sal ratusza w Lubece16. Tych
problemów z oglądaniem nie nastręczały krótsze obiekty, które można było rozłożyć (roz-
winąć) choćby na wielkim stole. Przykładem może być akwaforta długa na 4,42 m, szero-
ka na 35,4 cm, która - na tle panoramy miasta - przedstawia uroczystości pogrzebowe
króla Szwecji, Karola Gustawa w 1660 r.; rycinę po 1660 r. rytował Jean Le Pautre wg
Erika Dahlberga17 (il. 7). Inaczej poradzono sobie z dziełem Stefano della Belli - cyklem
akwafort, ilustrujących wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w 1633 r. Sklejono je
i powstał pas o długości ponad dwa i pół metra (260,8 cm). Dzięki temu, że każda
z 6 plansz ma jednakowe wymiary (15,6><43,5 cm) można było cykl złożyć w dwie równe,
trójczłonowe składki, a następnie pas z rycinami w środkowym jego zagięciu przytwier-
dzić do wnętrza grzbietu nowo wykonanej oprawy (il. 8 a-f). W efekcie - niestety, nie
wiadomo kiedy - powstał oryginalny album, w którym po otwarciu po prawej i lewej
stronie są po trzy składki, gotowe do rozłożenia, by ukazać cały orszak18.
Na marginesie wtrąćmy, iż ewidentnych związków ze zwojem czy fryzem dopatrują się
badacze genezy płaskorzeźbionej dekoracji trzonu Kolumny Trajana, 113 r. (dwustume-
trowy pas reliefu owija trzon wysokości 26,62 m)19.
Jak przypuszczam, z powodu braku miejsca do ekspozycji albo dla wygody oglądają-
cych doszło do wyjątkowego rozwiązania. Otóż fryzowi - nie rolce! - nadano formę nie-
zwykłego bustrofedonu, bo tylko o dwu szeregach. Tak stało się z Wjazdem cesarza Karola
Vi papieża Klemensa VII do Bolonii w 1530 r. Jest to kolorowany drzeworyt autorstwa
Roberta Perila, wykonany w 1530 r., złożony z 23 arkuszy tak, że powstała kompozycja
dwustrefowa, to jest pas długi prawie na 5 m (4,85 m), a szeroki na pół metra. W górnej
strefie orszak podąża od lewej do prawej, w dolnej w przeciwnym kierunku20 (il. 9).
16 Co do Rolki Sztokholmskiej eksponowanej jako fryz, zob. Dokumentacja konserwatorska..., s. 4; Michał ROŻEK,
Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976, s. 276, przyp. 20, podpisy pod il. 13-17 na s. 46-53 w ogóle nie
używa określenia „rolka", ale „fryz" albo „projekt fryzu". O ekspozycji Rolki Berlińskiej: [b. a.], „Briefe eines Reisen-
den uber Lubeck", Hanseatisches Magazin, Bd 3 (1800), hrsg. von J. SCHMIDT, s. 287.
17 Exequiae Serenissimi ac Potentis[simi] Principis ac D[omi]ni Domini CAROLI GUSTAVI Suecorum Gothorum et
Wandalorum Regis d. 3. Novemb[ris] 1660 Holmiae celebrate... Rycina z 13 sklejonych plansz, wielokrotnie złożona
(zob. aukcja w Christie's z 24 II 2015); w Gab. Ryc. BUW (inw. G.R. 7660) egzemplarz niekompletny, brak trzech
pierwszych plansz.
18 Gab. Ryc. BUW, Zbiór królewski, vol. 357. O rycinach, z pominięciem wskazanego albumu, ostatnio: Jolanta TAL-
BIERSKA, Stefano della Bella, Warszawa 2001, kat. nr 9, s. 40-42; OSIECKA-SAMSONOWICZ, Polskie uroczysto-
ści..., s. 86-90; ead., Cerimonie..., s. 40-45, il. 6-11 na s. 42-43.
19 Zob. m. in. WEITZMANN, op. cit., s. 123-129; Jerzy CIECHANOWICZ, Rzym. Ludzie i budowle, Warszawa 1989,
s. 224-229, 241-244.
20 Jedyna odbitka na pergaminie w antwerpskim Museum Plantin-Moretus (inv. V.IV.1.3.), na papierze w wiedeńskiej
Albertinie, zob. H. NIJHOFF-SELLDORF, „Der Triumphzug Karl des Vten zu Bologna von Robert Peril, Antwerpen
Jakub Pokora
9. Wjazd cesarza Karola V
ipapieża Klemensa VII do Bolonii
w 1530. Robert Peril, 1530.
Fot. Internet
w 1800 r., nie wiadomo od kiedy, w jednej z głównych sal ratusza w Lubece16. Tych
problemów z oglądaniem nie nastręczały krótsze obiekty, które można było rozłożyć (roz-
winąć) choćby na wielkim stole. Przykładem może być akwaforta długa na 4,42 m, szero-
ka na 35,4 cm, która - na tle panoramy miasta - przedstawia uroczystości pogrzebowe
króla Szwecji, Karola Gustawa w 1660 r.; rycinę po 1660 r. rytował Jean Le Pautre wg
Erika Dahlberga17 (il. 7). Inaczej poradzono sobie z dziełem Stefano della Belli - cyklem
akwafort, ilustrujących wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w 1633 r. Sklejono je
i powstał pas o długości ponad dwa i pół metra (260,8 cm). Dzięki temu, że każda
z 6 plansz ma jednakowe wymiary (15,6><43,5 cm) można było cykl złożyć w dwie równe,
trójczłonowe składki, a następnie pas z rycinami w środkowym jego zagięciu przytwier-
dzić do wnętrza grzbietu nowo wykonanej oprawy (il. 8 a-f). W efekcie - niestety, nie
wiadomo kiedy - powstał oryginalny album, w którym po otwarciu po prawej i lewej
stronie są po trzy składki, gotowe do rozłożenia, by ukazać cały orszak18.
Na marginesie wtrąćmy, iż ewidentnych związków ze zwojem czy fryzem dopatrują się
badacze genezy płaskorzeźbionej dekoracji trzonu Kolumny Trajana, 113 r. (dwustume-
trowy pas reliefu owija trzon wysokości 26,62 m)19.
Jak przypuszczam, z powodu braku miejsca do ekspozycji albo dla wygody oglądają-
cych doszło do wyjątkowego rozwiązania. Otóż fryzowi - nie rolce! - nadano formę nie-
zwykłego bustrofedonu, bo tylko o dwu szeregach. Tak stało się z Wjazdem cesarza Karola
Vi papieża Klemensa VII do Bolonii w 1530 r. Jest to kolorowany drzeworyt autorstwa
Roberta Perila, wykonany w 1530 r., złożony z 23 arkuszy tak, że powstała kompozycja
dwustrefowa, to jest pas długi prawie na 5 m (4,85 m), a szeroki na pół metra. W górnej
strefie orszak podąża od lewej do prawej, w dolnej w przeciwnym kierunku20 (il. 9).
16 Co do Rolki Sztokholmskiej eksponowanej jako fryz, zob. Dokumentacja konserwatorska..., s. 4; Michał ROŻEK,
Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976, s. 276, przyp. 20, podpisy pod il. 13-17 na s. 46-53 w ogóle nie
używa określenia „rolka", ale „fryz" albo „projekt fryzu". O ekspozycji Rolki Berlińskiej: [b. a.], „Briefe eines Reisen-
den uber Lubeck", Hanseatisches Magazin, Bd 3 (1800), hrsg. von J. SCHMIDT, s. 287.
17 Exequiae Serenissimi ac Potentis[simi] Principis ac D[omi]ni Domini CAROLI GUSTAVI Suecorum Gothorum et
Wandalorum Regis d. 3. Novemb[ris] 1660 Holmiae celebrate... Rycina z 13 sklejonych plansz, wielokrotnie złożona
(zob. aukcja w Christie's z 24 II 2015); w Gab. Ryc. BUW (inw. G.R. 7660) egzemplarz niekompletny, brak trzech
pierwszych plansz.
18 Gab. Ryc. BUW, Zbiór królewski, vol. 357. O rycinach, z pominięciem wskazanego albumu, ostatnio: Jolanta TAL-
BIERSKA, Stefano della Bella, Warszawa 2001, kat. nr 9, s. 40-42; OSIECKA-SAMSONOWICZ, Polskie uroczysto-
ści..., s. 86-90; ead., Cerimonie..., s. 40-45, il. 6-11 na s. 42-43.
19 Zob. m. in. WEITZMANN, op. cit., s. 123-129; Jerzy CIECHANOWICZ, Rzym. Ludzie i budowle, Warszawa 1989,
s. 224-229, 241-244.
20 Jedyna odbitka na pergaminie w antwerpskim Museum Plantin-Moretus (inv. V.IV.1.3.), na papierze w wiedeńskiej
Albertinie, zob. H. NIJHOFF-SELLDORF, „Der Triumphzug Karl des Vten zu Bologna von Robert Peril, Antwerpen