DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Pokora, Jakub: Jak oglądano Rolkę?
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0122
120
Jakub Pokora
10. Panorama Warszawy, Adolf Kozarski, 1857. Fot. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
11. Orszak żałobny na pogrzebie cesarza Karola V, Jan i Lucas van Doetichum wg Hieronymusa
Cock, po 1558. Fot. Internet
***
Po tym wprowadzeniu przejdźmy do meritum, czyli próby wyjaśnienia, zasygnalizo-
wanego na wstępie „podwójnego życia" rycin - raz w albumie, a raz w rolce.
Wszystko wskazuje na to, iż powodem sporządzenia interesującej nas rolki była chęć
zaprezentowania orszaku w sposób, można by rzec, filmowy, z przesuwającym się pocho-
dem. Tę możliwość stwarzało bardzo popularne w 1. połowie XIX w. pudło do patrzenia
(niem. Guckkasten, ros. rajek vel rajok, ang. peepshow, showbox) - plebejski instrument, nie-
odłączny element miejskich ulic, ba, często obnoszony i po wsiach. Już około 1700 r. roz-
powszechniony we Włoszech, a masowo w innych krajach Europy od co najmniej 1800 r.
Geneza urządzenia, dziś niekiedy zwanego „czarodziejskim telewizorem XIX wieku",
jest odległa. Sięga czasów renesansu, a jej wynalezienie przypisuje się Albertiemu, który
w 1437 r. skonstruował mechanizm do oglądania widoków perspektywicznych przez mały
otwór w skrzynce. Podobny przyrząd zbudował również Brunelleschi dla potrzeb prac
przy projektowaniu baptysterium we Florencji. Później owe perspektywiczne kasety, wy-
korzystywane przede wszystkim jako instrument doskonałej imitacji, spotyka się także
Empereur Charles Cinquieme..., Anvers, Christophe Plantin, 1559): Carolus. Charles Quint 1500-1558, ed. Hugo
SOLY, Johan van de WIELE, [Gent] 1999, kat. nr 231 (oprac. R.D.), s. 319-320; Carlos Jose Hernando SANCHEZ,
„Funus imperatorum. La imagen politica en las exequias de Carlos V", [w:] Carlos Ven Yuste. Muerte y gloria eternal,
katalog wystawy, komisarz i red. Carmen GARCIA-FRIAS CHECA, Madrid 2008, s. 195-199.
Jakub Pokora
10. Panorama Warszawy, Adolf Kozarski, 1857. Fot. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
11. Orszak żałobny na pogrzebie cesarza Karola V, Jan i Lucas van Doetichum wg Hieronymusa
Cock, po 1558. Fot. Internet
***
Po tym wprowadzeniu przejdźmy do meritum, czyli próby wyjaśnienia, zasygnalizo-
wanego na wstępie „podwójnego życia" rycin - raz w albumie, a raz w rolce.
Wszystko wskazuje na to, iż powodem sporządzenia interesującej nas rolki była chęć
zaprezentowania orszaku w sposób, można by rzec, filmowy, z przesuwającym się pocho-
dem. Tę możliwość stwarzało bardzo popularne w 1. połowie XIX w. pudło do patrzenia
(niem. Guckkasten, ros. rajek vel rajok, ang. peepshow, showbox) - plebejski instrument, nie-
odłączny element miejskich ulic, ba, często obnoszony i po wsiach. Już około 1700 r. roz-
powszechniony we Włoszech, a masowo w innych krajach Europy od co najmniej 1800 r.
Geneza urządzenia, dziś niekiedy zwanego „czarodziejskim telewizorem XIX wieku",
jest odległa. Sięga czasów renesansu, a jej wynalezienie przypisuje się Albertiemu, który
w 1437 r. skonstruował mechanizm do oglądania widoków perspektywicznych przez mały
otwór w skrzynce. Podobny przyrząd zbudował również Brunelleschi dla potrzeb prac
przy projektowaniu baptysterium we Florencji. Później owe perspektywiczne kasety, wy-
korzystywane przede wszystkim jako instrument doskonałej imitacji, spotyka się także
Empereur Charles Cinquieme..., Anvers, Christophe Plantin, 1559): Carolus. Charles Quint 1500-1558, ed. Hugo
SOLY, Johan van de WIELE, [Gent] 1999, kat. nr 231 (oprac. R.D.), s. 319-320; Carlos Jose Hernando SANCHEZ,
„Funus imperatorum. La imagen politica en las exequias de Carlos V", [w:] Carlos Ven Yuste. Muerte y gloria eternal,
katalog wystawy, komisarz i red. Carmen GARCIA-FRIAS CHECA, Madrid 2008, s. 195-199.