DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Żukowski, Jacek: Infantka Anna Katarzyna Konstancja i kultura artystyczno-kolekcjonerska dworu wazowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0253
Infantka Anna Katarzyna Konstancja i kultura dworu wazowskiego
245
na uroczystości, chcąc tym sposobem wpłynąć na decyzję senatorów podczas zaplanowa-
nej na kolejny dzień rady, zwołanej w związku z planowanym małżeństwem. 16 marca
Filip Wilhelm za pośrednictwem króla włożył infantce na palec zaręczynowy pierścień
z diamentem, a ta odwzajemniła się analogicznym darem. Parę dni później Władysław IV
rozsyłał już po Europie listy z informacją o zaślubinach i zaproszeniem na siostrzane
wesele61. 12 kwietnia papież Urban VIII wydał konieczną wobec takiego pośpiechu dys-
pensę62, król zaś pomógł uzyskać przyszłemu szwagrowi tytuł Sua Altezza63. 8 czerwca
w archikolegiacie warszawskiej odbyła się wystawna ceremonia ślubna64. W okoliczno-
ściowych dekoracjach wykorzystano liczne tapiserie (m.in. odnoszące się do wiktorii cho-
cimskiej 1621 r., ukazujące pierzchających wrogów) i „pozłociste dywany", a także dzieła
sztuki efemerycznej przygotowane pięć lat wcześniej na królewskie gody, a teraz odpo-
wiednio zaktualizowane. Obok portretów nupturientów i rozmaitych prognostyków płod-
nego związku, kościół św. Jana ozdobiły także ich dwa drzewa genealogiczne. W pierwsze
z nich włączono m.in. konterfekty: Zygmunta III w wieńcu laurowym, Karola Ferdynanda
w tiarze oraz Jana Kazimierza wskazującego na serce, a nadto podobiznę Władysława
w szyszaku oraz wizerunek tegoż przepędzającego Turków i Tatarów. Dwa Kupidyny opro-
wadzały nupturientów po świątyni, zaś dwóch efebów (polski i palatyński) wręczyło im
okolicznościowe tablice emblematyczno-poetyckie. Najednej z nich, w towarzystwie Famy,
Wiktorii oraz rzymskich orłów sportretowano spadkobierczynię jagiellońskich cnót w du-
chu fizjonomiki (czoło Skromności, policzki Wstydu, oczy Łaskawości itd.). W homilii
61 Por. Władysław IV do Maksymiliana I Bawarskiego, Warszawa, 22 III 1642, Monachium, Bawarskie Archiwum
Krajowe (Bayerisches Hauptstaatsarchiv, dalej: BayHStA), Kasten Schwarz, nr 6631, k. 39r; Liczba pieniędzy K.J.Mci
stołowych począwszy ode dnia 8 novembris roku 1640 do dnia 14 miesiąca marca roku 1644... za podskarbstwa Jaśnie
Wielmożnego Jegomości pana Mikołaja z Ciechanowca Kiszki podskarbiego WXL..., AGAD, Archiwum Radziwiłłów,
dział II, nr 1211, s. 72.
62 „Z Bożą pomocą zdołałem załatwić tutaj wszystkie moje sprawy - nie tylko zapadła wszechstronna zgoda [Consens],
ale także zostały już w całości zawarte traktaty, i jeśli Bóg zechce, jutro zostaną podpisane i opieczętowane przez obie
strony. Dzisiaj wysyłam ekspresowego kuriera do Rzymu, aby odebrać dyspensę [Dispensation], kiedy tylko ona nadej-
dzie, niezwłocznie zostaną zorganizowane pokładziny [Beiłager], a następnie rozpocznie się podróż powrotna. Oby
Wszechmogący zesłał na całe przedsięwzięcie swoją łaskę i błogosławieństwo. Mam jednocześnie nadzieję, że w kuch-
niach i piwniczkach znajdą się konieczne zapasy do ugoszczenia mnie i mojego orszaku", Filip Wilhelm do ochmistrza
Fabriana Freiherra von Grafeneck, Warszawa, 11 III 1642, odpis z tajnej kancelarii elektorskiej, Monachium, BayHStA,
Furstensachen 1111, k. 2r-v.
63 Li diamo parte dello stabilito matrimonio fra il Serenissimo Principe Philippo Giulielmo di Naiburg (venuto tale
effetto a Nostro Corte 1'andati giorni) e la Serenissima Principessa Anna Catarina Constanza nostra carissima sorella,
et iniziavandoli il giorno delle nozze da celebrarci, che fard la Domenica delle Pentecoste prossime [...] L'invitiamo
con ogni affetto nel presentarle pero non resteresti di passarli officii in conformity in [...] speze [...], non permetter
a che riposi sapere in tempo, chi sia esser deputato dalle Maestd Loro che amistava delle Nozze - habbiamo resoluto,
che il Serenissime Principe Carlo Ferdinando nostro fratello carissimo intervenga alle funtioni come dichiarato daco-
testi [...]. Vi mandiamo in oltre una credentiale in noi per Sua Maestd Cattolica a finche nel renderla passati offici
caldissimi con la Maestd sua in nomine Nostro, che insignando della nostra intercessione e della strettezza di parentela
che contra haec al presente il Serenissimo Principe di Naiburg con la Nostra Casa Reale, che e ricongiunta a cotesta di
Sua Maestd a cui, accarando con Sua Maestd Serenissima Infanta sua sorella Regina, viene ad esser cagnar voglia di
mostarne gradimento in persona di Serenisimo Principe con honorarlo da qui avanti con titolo d'Altezza..., Władysław
IV do Stanisława Mąkowskiego, Warszawa, 22 marca 1642, Stanislaw Mąkowski Legatio in Hispanias 1638-1645, vol.
1, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, rkps 63, k. 167r-169v.
64 Neuburczyk szedł do kościoła po lewej stronie Władysława IV niesionego „na karle". „Do ślubu sam król prowadził
królewnę przy wtórze kapeli grającej Ceni Creator. Biskup poznański wygłosił mowę w godnej tego wydarzenia łacinie
na pochwałę stanu małżeńskiego, po czym połączył oboje, podawszy im pierścienie z diamentami znacznej wielkości.
Książę neuburski wystawił się wartościowym pierścieniem, który oceniono do 30 000 dukatów", RADZIWIŁŁ, op. cit.,
t. 2, s. 303.
245
na uroczystości, chcąc tym sposobem wpłynąć na decyzję senatorów podczas zaplanowa-
nej na kolejny dzień rady, zwołanej w związku z planowanym małżeństwem. 16 marca
Filip Wilhelm za pośrednictwem króla włożył infantce na palec zaręczynowy pierścień
z diamentem, a ta odwzajemniła się analogicznym darem. Parę dni później Władysław IV
rozsyłał już po Europie listy z informacją o zaślubinach i zaproszeniem na siostrzane
wesele61. 12 kwietnia papież Urban VIII wydał konieczną wobec takiego pośpiechu dys-
pensę62, król zaś pomógł uzyskać przyszłemu szwagrowi tytuł Sua Altezza63. 8 czerwca
w archikolegiacie warszawskiej odbyła się wystawna ceremonia ślubna64. W okoliczno-
ściowych dekoracjach wykorzystano liczne tapiserie (m.in. odnoszące się do wiktorii cho-
cimskiej 1621 r., ukazujące pierzchających wrogów) i „pozłociste dywany", a także dzieła
sztuki efemerycznej przygotowane pięć lat wcześniej na królewskie gody, a teraz odpo-
wiednio zaktualizowane. Obok portretów nupturientów i rozmaitych prognostyków płod-
nego związku, kościół św. Jana ozdobiły także ich dwa drzewa genealogiczne. W pierwsze
z nich włączono m.in. konterfekty: Zygmunta III w wieńcu laurowym, Karola Ferdynanda
w tiarze oraz Jana Kazimierza wskazującego na serce, a nadto podobiznę Władysława
w szyszaku oraz wizerunek tegoż przepędzającego Turków i Tatarów. Dwa Kupidyny opro-
wadzały nupturientów po świątyni, zaś dwóch efebów (polski i palatyński) wręczyło im
okolicznościowe tablice emblematyczno-poetyckie. Najednej z nich, w towarzystwie Famy,
Wiktorii oraz rzymskich orłów sportretowano spadkobierczynię jagiellońskich cnót w du-
chu fizjonomiki (czoło Skromności, policzki Wstydu, oczy Łaskawości itd.). W homilii
61 Por. Władysław IV do Maksymiliana I Bawarskiego, Warszawa, 22 III 1642, Monachium, Bawarskie Archiwum
Krajowe (Bayerisches Hauptstaatsarchiv, dalej: BayHStA), Kasten Schwarz, nr 6631, k. 39r; Liczba pieniędzy K.J.Mci
stołowych począwszy ode dnia 8 novembris roku 1640 do dnia 14 miesiąca marca roku 1644... za podskarbstwa Jaśnie
Wielmożnego Jegomości pana Mikołaja z Ciechanowca Kiszki podskarbiego WXL..., AGAD, Archiwum Radziwiłłów,
dział II, nr 1211, s. 72.
62 „Z Bożą pomocą zdołałem załatwić tutaj wszystkie moje sprawy - nie tylko zapadła wszechstronna zgoda [Consens],
ale także zostały już w całości zawarte traktaty, i jeśli Bóg zechce, jutro zostaną podpisane i opieczętowane przez obie
strony. Dzisiaj wysyłam ekspresowego kuriera do Rzymu, aby odebrać dyspensę [Dispensation], kiedy tylko ona nadej-
dzie, niezwłocznie zostaną zorganizowane pokładziny [Beiłager], a następnie rozpocznie się podróż powrotna. Oby
Wszechmogący zesłał na całe przedsięwzięcie swoją łaskę i błogosławieństwo. Mam jednocześnie nadzieję, że w kuch-
niach i piwniczkach znajdą się konieczne zapasy do ugoszczenia mnie i mojego orszaku", Filip Wilhelm do ochmistrza
Fabriana Freiherra von Grafeneck, Warszawa, 11 III 1642, odpis z tajnej kancelarii elektorskiej, Monachium, BayHStA,
Furstensachen 1111, k. 2r-v.
63 Li diamo parte dello stabilito matrimonio fra il Serenissimo Principe Philippo Giulielmo di Naiburg (venuto tale
effetto a Nostro Corte 1'andati giorni) e la Serenissima Principessa Anna Catarina Constanza nostra carissima sorella,
et iniziavandoli il giorno delle nozze da celebrarci, che fard la Domenica delle Pentecoste prossime [...] L'invitiamo
con ogni affetto nel presentarle pero non resteresti di passarli officii in conformity in [...] speze [...], non permetter
a che riposi sapere in tempo, chi sia esser deputato dalle Maestd Loro che amistava delle Nozze - habbiamo resoluto,
che il Serenissime Principe Carlo Ferdinando nostro fratello carissimo intervenga alle funtioni come dichiarato daco-
testi [...]. Vi mandiamo in oltre una credentiale in noi per Sua Maestd Cattolica a finche nel renderla passati offici
caldissimi con la Maestd sua in nomine Nostro, che insignando della nostra intercessione e della strettezza di parentela
che contra haec al presente il Serenissimo Principe di Naiburg con la Nostra Casa Reale, che e ricongiunta a cotesta di
Sua Maestd a cui, accarando con Sua Maestd Serenissima Infanta sua sorella Regina, viene ad esser cagnar voglia di
mostarne gradimento in persona di Serenisimo Principe con honorarlo da qui avanti con titolo d'Altezza..., Władysław
IV do Stanisława Mąkowskiego, Warszawa, 22 marca 1642, Stanislaw Mąkowski Legatio in Hispanias 1638-1645, vol.
1, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, rkps 63, k. 167r-169v.
64 Neuburczyk szedł do kościoła po lewej stronie Władysława IV niesionego „na karle". „Do ślubu sam król prowadził
królewnę przy wtórze kapeli grającej Ceni Creator. Biskup poznański wygłosił mowę w godnej tego wydarzenia łacinie
na pochwałę stanu małżeńskiego, po czym połączył oboje, podawszy im pierścienie z diamentami znacznej wielkości.
Książę neuburski wystawił się wartościowym pierścieniem, który oceniono do 30 000 dukatów", RADZIWIŁŁ, op. cit.,
t. 2, s. 303.