Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (79.2017)

372

Beata Biedrońska-Slotowa


Ponad trzydzieści lat później, w 1999 r., wspo-
mnienia te opublikowane zostały w książce pod ta-
kim samym tytułem: Światła Stambułu. Książka,
oprócz tytułowego eseju, zawiera kilka bardzo waż-
nych rozpraw naukowych, w tym także traktujących
o zabytkach Orientu, m.in. artykuły: Tureckie trofea
w Polsce i imperialny styl osmański, Akcenty turec-
kie w stroju Batorego, analiza słynnego portretu
pędzla Marcina Kobera, Obraz raju w sztuce isla-
mu, Polskie poselstwo do Stambułu - analiza dia-
riusza w zestawieniu z serią miniatur Sevina, Hagia
Sophia przez szlachtę polską opisana, Geneza i ty-
pologia buław hetmańskich.
W niedługi czas po pierwszej, znamiennej wizy-
cie w Stambule, w roku 1959 Profesor opracował
dla Uniwersytetu Warszawskiego skrypt wykładów
prof. Tadeusza Mańkowskiego wygłoszonych na
Uniwersytecie Jagiellońskim, w którym umieścił au-
torski rozdział o sztuce tureckiej4. Skrypt wydał
Uniwersytet Warszawski. W roku 1960 w „Przeglą-
dzie Orientalistycznym" umieścił artykuł Wschód
w zbiorach wawelskich. Uwagi w związku z wysta-

wą5. W roku 1966 napisał esej do katalogu wystawy
w Puławach Skarby sztuki Orientu, opublikowany
w Krakowie w tym samym roku6.
W roku 1968 w „Studiach do Dziejów Wawelu"
Profesor opublikował bardzo ważną monografię
chorągwi tureckich w Polsce na tle ogólnej proble-
matyki przedmiotu7. Napisana z wielkim znaw-
stwem, dzięki wnikliwemu temperamentowi bada-
cza, stanowi podstawowe dzieło poświęcone temu
niezwykle ważnemu zagadnieniu związanemu
z obecnością sztuki tureckiej w Polsce. Problematy-
kę krajową osadził w szerokim kontekście chorągwi
tureckich. Podstawę rozważań stanowi analiza cho-
rągwi zachowanych w zbiorach Muzeum Topkapi
i w muzeach europejskich. Ważnym rozdziałem jest
rozdział traktujący o podziale i hierarchii chorągwi
osmańskich oraz symbolice znaków na nich umiesz-
czonych: tugrach, napisach. Jeden z akapitów po-
święcił autor tzw. mieczowi Zulfikara, którego
kształt opiera się na formie rogów kozła wyobrażo-
nych na ceramice z Suzy, przekształcony później
w czasach muzułmańskich w wyobrażenie Zulfikara
w formie dwudzielnego miecza Mahometa. Jeden
z rozdziałów poświęcony jest chorągwiom tureckim
w Polsce. Całość uzupełniają aneksy i przypisy.
Kontynuację tego tematu w badaniach Profesora
możemy zauważyć w roku 2000 w artykule Gdzie
się podziała chorągiew Proroka8. Pisze tu o san-
dżak-szerif, chorągwi głównej, związanej z Proro-
kiem Mahometem, palladium państwa osmańskiego,
która od połowy XV w. przewodziła krajom islamu.
W obliczu pamiętnej klęski wojsk sułtana 12 wrze-
śnia 1683 r. i bitewnego zamieszania, zgodnie z roz-
kazami, została przejęta przez Osmanów i wywie-
ziona najpierw do Belgradu, a następnie powróciła,
jak się okazało, do sułtańskiego pałacu. Tuż po bi-
twie nie wiedział o tym zwycięski król Jan III Sobie-
ski. Wskazano mu jedną ze zdobycznych chorągwi
jako ową najważniejszą „chorągiew Proroka" i ta
została wręczona papieżowi Innocentemu XI jako
wiedeńskie trofeum zdobyte przez wojsko naszego
króla. Według opisu chorągiew w części środkowej
uszyta była z jedwabiu karmazynowego, a z zielone-
go w bordiurze, z wielkimi napisami alfabetem arab-
skim, tkanymi złotą nicią, zawierającymi kanon isla-
mu.
Kiedy włoski malarz Marcin Altomonte w 1694 r.
na zlecenie króla i pod jego okiem malował ogrom-
ny obraz odsieczy Wiednia dla fary w Żółkwi, uka-

4 Zdzisław ŻYGULSKIjun., Sztuka islamu (arabska, per-
ska i turecka), Warszawa 1959.

5 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Wschód w zbiorach wawel-
skich. Uwagi w związku z wystawą", Przegląd Orientali-
styczny, 1960, nr 4, s.427-431.

6 Zdzisław ŻYGULSKI jun., Skarby sztuki Orientu, Kra-

ków 1966, s. 1-27.
7 Żdzisław ŻYGULSKI, „Chorągwie tureckie w Polsce na
tle ogólnej problematyki przedmiotu", Studia do dziejów
Wawelu, 1968, t. III, s. 363-453.
8 Zdzisław ŻYGULSKI, „Gdzie się podziała chorągiew
Proroka", Cenne, Bezcenne/Utracone, 2000, nr 1.