DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Polanowska, Jolanta: Mokotów (część górna) maison de plaisance à goût champêtre w tonacji malowniczej*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0501
Mokotów (część górna) - maison de plaisance a gout champetre
489
15. Simon Gottlieb Zug, Glorietta Flamandzka, przekrój z widokiem na wnętrze gabinetu,
wariant, Gab. Ryc. BUW, Inw. G.R. 178. Fot. BUW
(„B. Ogród Fruktowy"), przechodził w kwaterowy ogród ozdobny o planie zbliżonym do
części kuchennej (dwurzędowy, o sześciu kwaterach, dwie zachodnie dekorowane). Przy-
legły do Altanki Drewnianej ośmiokwaterowy ogród ozdobny, kontynuowały cztery kwa-
tery sadu80. Było to więc przemienne „rozwinięcie" dawnych części, zacierające
regularność układu, także poprzez zachwalane przez Zuga kulisowe użycie drzew: „drze-
wa wysokie tak owocowe jako też dzikie, [które] przegradzają ciąg budowli i dają im
pozór prawdziwie wiejski"81.
Nowo urządzone części zostały powiązane z nowymi pawilonami użytkowymi. Niewiel-
ka Oranżeria82 (zastąpiła zlikwidowany trephauz), na planie prostokąta, o łukowo wygiętej
elewacji, pozornie pięcioosiowa (wysokie podwójne drzwi na osi, obustronnie ujęte dwoma
parami wysokich okien, przedzielonych hermami z głowami kanefor83, podtrzymującymi
gzyms), została zespolona z Domem Ogrodnika o ośmioosiowej niesymetrycznej fasadzie84.
Elewacja powstałego zespołu pozorowała budowlę wielostylową, z „nieklasycznego" nurtu
antyku. Altanę Murowaną zastąpiła Glorietta Flamandzka (Gloriette d la Flamande),
80 Koło altanki „szkółka z drzewkami": AGAD, ASK, rkps 168, Lustracja..., k. 58. Sad znany z opisów gości.
81 ZUG, op. cit., s. 9.
82 AGAD, AGWil., Ant. 180, k. 17, w październiku 1782 reperacje w Pomarańczami. Jako „Pawilon pod hermami":
Jerzy KASPRZYCKI, Korzenie miasta. Warszawskie pożegnania, t. 4, Warszawa 1999, s. 340.
83 Motyw głów kanefor (z kultowych procesji) być może nasunął hipotezę o projektowanej przebudowie na dwuczłono-
wy pawilon mieszczący w miejscu oranżerii budynek teatralny: KWIATKOWSKI, „Na temat...", s. 498. Projekt Gab.
Ryc. BUW, Inw. G.R. 128-131: SULERZYSKA, SAWICKA, op. cit., poz. 1139-1142. Projekt łączył dom ogrodnika
(Pour le Jardinier) z oranżerią zmienioną na budynek dla przenośnego teatru (Plan d'un Orangerie avec un Theatre
portatif), z Amphiteatre, Orchestrę, Theatre i trzy pomieszczenia dla aktorów). Jego rozmiary (dł. ok. 19 m, szer. ok. 17
m, wys. ok. 15 m, w tym trójkondygnacyjne zaplecze), budzą wątpliwości, czy zasadnie łączony jest z Mokotowem.
84 Przed 1780, por. il. 8. Oranżeria w 1933 była w stanie ruiny: [Antoni WIECZORKIEWICZ], „Na gruzach pięknego
Mokotowa", Kurier Poranny, 1933, nr 14, s. 6. Oba budynki zniszczone w 1944: ZAKRZEWSKA, op. cit., s. 57;
KWIATKOWSKI, Szymon Bogumił Zug..., s. 211.
489
15. Simon Gottlieb Zug, Glorietta Flamandzka, przekrój z widokiem na wnętrze gabinetu,
wariant, Gab. Ryc. BUW, Inw. G.R. 178. Fot. BUW
(„B. Ogród Fruktowy"), przechodził w kwaterowy ogród ozdobny o planie zbliżonym do
części kuchennej (dwurzędowy, o sześciu kwaterach, dwie zachodnie dekorowane). Przy-
legły do Altanki Drewnianej ośmiokwaterowy ogród ozdobny, kontynuowały cztery kwa-
tery sadu80. Było to więc przemienne „rozwinięcie" dawnych części, zacierające
regularność układu, także poprzez zachwalane przez Zuga kulisowe użycie drzew: „drze-
wa wysokie tak owocowe jako też dzikie, [które] przegradzają ciąg budowli i dają im
pozór prawdziwie wiejski"81.
Nowo urządzone części zostały powiązane z nowymi pawilonami użytkowymi. Niewiel-
ka Oranżeria82 (zastąpiła zlikwidowany trephauz), na planie prostokąta, o łukowo wygiętej
elewacji, pozornie pięcioosiowa (wysokie podwójne drzwi na osi, obustronnie ujęte dwoma
parami wysokich okien, przedzielonych hermami z głowami kanefor83, podtrzymującymi
gzyms), została zespolona z Domem Ogrodnika o ośmioosiowej niesymetrycznej fasadzie84.
Elewacja powstałego zespołu pozorowała budowlę wielostylową, z „nieklasycznego" nurtu
antyku. Altanę Murowaną zastąpiła Glorietta Flamandzka (Gloriette d la Flamande),
80 Koło altanki „szkółka z drzewkami": AGAD, ASK, rkps 168, Lustracja..., k. 58. Sad znany z opisów gości.
81 ZUG, op. cit., s. 9.
82 AGAD, AGWil., Ant. 180, k. 17, w październiku 1782 reperacje w Pomarańczami. Jako „Pawilon pod hermami":
Jerzy KASPRZYCKI, Korzenie miasta. Warszawskie pożegnania, t. 4, Warszawa 1999, s. 340.
83 Motyw głów kanefor (z kultowych procesji) być może nasunął hipotezę o projektowanej przebudowie na dwuczłono-
wy pawilon mieszczący w miejscu oranżerii budynek teatralny: KWIATKOWSKI, „Na temat...", s. 498. Projekt Gab.
Ryc. BUW, Inw. G.R. 128-131: SULERZYSKA, SAWICKA, op. cit., poz. 1139-1142. Projekt łączył dom ogrodnika
(Pour le Jardinier) z oranżerią zmienioną na budynek dla przenośnego teatru (Plan d'un Orangerie avec un Theatre
portatif), z Amphiteatre, Orchestrę, Theatre i trzy pomieszczenia dla aktorów). Jego rozmiary (dł. ok. 19 m, szer. ok. 17
m, wys. ok. 15 m, w tym trójkondygnacyjne zaplecze), budzą wątpliwości, czy zasadnie łączony jest z Mokotowem.
84 Przed 1780, por. il. 8. Oranżeria w 1933 była w stanie ruiny: [Antoni WIECZORKIEWICZ], „Na gruzach pięknego
Mokotowa", Kurier Poranny, 1933, nr 14, s. 6. Oba budynki zniszczone w 1944: ZAKRZEWSKA, op. cit., s. 57;
KWIATKOWSKI, Szymon Bogumił Zug..., s. 211.