Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]
Biuletyn Historii Sztuki — 79.2017

DOI issue:
Nr. 3
DOI article:
Artykuły
DOI article:
Polanowska, Jolanta: Mokotów (część górna) – maison de plaisance à goût champêtre w tonacji malowniczej*
DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0512

DWork-Logo
Overview
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
500

Jolanta Polanowska


23. Izabela Czartoryska, złoty dukat,wybity w Borcuolo, 1772, awers i rewers,
Zamek Królewski w Warszawie, nr inw. ZKW n 6755.
Fot. A. Ring, L. Sandzewicz, Zamek Królewski

„Glorietty Flamandzkiej", zapewne nawiązywała do zamku władców dominium Borcu-
lo (Berekloo, ob. Berkelland) w Geldrii we wschodnich Niderlandach, który w roku
1771 odziedziczyła jej bratowa, Izabela z Flemmingów Czartoryska (po ojcu, Jerzym
Detloffie Flemmingu, jego władcy w latach 1742-1771)137, notabene wraz z prawem
bicia monet, co dokumentuje wybita w roku 1772 dwudukatowa złota moneta pamiąt-
kowa138 (il. 23). Obie budowle, zamek w Borculo (il. 24) i Glorietta Flamandzka odzna-
czały się masywną bryłą z wtopioną w naroże okrągłą wieżą. Poszukując
skontrastowanej z nią formy dla drugiej bramy, Zug mógł inspirować się inną budowlą
Geldrii - wieżą romańsko-gotyckiego kościoła Hochwasser in Roermond (il. 25),
o wyniosłej, ekspresyjnej sylwetce gotyckiej wieży z charakterystycznym hełmem. Nie
wiadomo zaś, czy dekorujące mokotowską wieżę kartusz i płycina odnosiły się do tych
faktów, czy też były reliktami z dawnego dworu Burbachów. Zug zróżnicował zarazem
obie bramy, zgodnie z teorią modi w scenografii, stosownie do gatunków: formy kla-
syczne dla stylu wysokiego tragedii - tu w bramie wjazdu do pałacyku; a przykłady tzw.
mediewalizowania, czyli form sztuki „ciemnych wieków" (gotyku) dla stylu niskiego
sceny satyrowej - tu w bramie folwarku. Dla skonkretyzowania tej zasady przyjął za-
pewne podsunięte przez księżnę „flamandzkie" formy - byłby tu przykładem „prywat-
nych" treści (aluzja: zamek nielubianej bratowej jako stróżówka) w początkach
historyzmu asocjacyjnego w architekturze139.

137 W latach 1771-1776 władzę sprawował jej mąż; w 1777 dominium nabył Wilhelm V Orański. Zrujnowany zamek
został zburzony w 1870.

138 Jan Filip Holzhaeusser, awers, wizerunek, w otoku napis: ISABELLA. PRINCEPS. CZARTORYSKA.; rewers
herby Czartoryskich i von Flemingów, pod mitrą książęcą, w otoku: NAT:[A] COM[ITISSA] DE. FLEMING. DOMI-
NA. IN BORKLO. 1772. [urodzona hrabianka Fleming, pani na Borklo 1772.]: Gay van der MEER, „Polska księżna
panią na Borculo (Berekloo), Biuletyn Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu, 3, 1986, s. 52-53; Jerzy KOZI-
CZYŃSKI, „Niderlandzka moneta polskiej księżnej", Warszawski Pamiętnik Numizmatyczny, 3, 2014, s. 125-132; egz.
Zamek Królewski w Warszawie, repr. strona: kolekcja.zamek-krolewski.pl/en/obiekt/kolekcja/numismatic (dostęp maj
2017).

139 Typ wczesnego historyzmu: Tadeusz S. JAROSZEWSKI, O siedzibach neogotyckich, Warszawa 1981, s. 157.
 
Annotationen