DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Uchowicz, Katarzyna: Energia koloru i synergia sztuk: Dom własny Bohdana Lacherta*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0569
Energia koloru i synergia sztuk. Dom własny Bohdana Lacherta
557
przepojone istotnie żydowską atmosferą. Można by rzec, że w tej pracowni w owym czasie
panował mistyczno-chasydzki duch, zaś w każdym kącie wibrowało dalekie echo «Dybu-
ka». W tym mistyczno-chasydzkim otoczeniu suprematyczne posłanie dźwięczało fałszy-
wie. Jednak stopniowo, kiedy Lisicki rozwijał swą elokwencję, aby chwalić tę nieznaną mi
jeszcze sztukę, dawał jak prawdziwy apostoł apologię suprematyzmu, czułem, że coraz
więcej kropli tej trucizny przenika do mojej duszy. Jego promienne i proste słowa działały
na mnie jak haszysz. On omamiał mnie nieznanym, magicznym obrazem o krystalicznej
czystości, błyszczącą jakością tej nowej sztuki93.
Proun stworzony przez Lacherta był kompozycją wpisaną w pole wyżłobionego trape-
zu, powielającego kształt sufitu nad gabinetem (oraz rzut segmentu, w którym mieszkał
architekt). Składał się z ćwierćkola stykającego się z występem ściany oraz plastycznego
klina o falującej powierzchni, który wskazywał kierunek północny94. Kompozycję uzu-
pełniała sekwencja kwadratów, rozmieszczonych pionowo wzdłuż ściany w półmetro-
wych odstępach, wskazująca wysokość holu: 5 m95. W sensie dosłownym był to pomiar,
komunikat o kluczowej przestrzeni domu, zapewne nawiązujący do głębokościomierza
statku - domu/okrętu z tarasem/pokładem oraz antresolą/kapitańskim mostkiem. Taka in-
terpretacja wskazywałaby także na zakomponowanie przestrzeni domu w oparciu o po-
rządek wszechświata, rozumianego jako współistnienie czterech żywiołów - wody
(okręt), ognia (kominek), powietrza (hol) i ziemi (oranżeria). W tym ujęciu łatwo daje się
odczytać wprowadzona do wnętrza neoplastyczna kolorystyka, oparta na barwach podsta-
wowych uzupełnionych szarością, które łączył z żywiołami już Leone Battista Alberti:
czerwony z ogniem, niebieski z powietrzem, zielony z wodą, szary z ziemią.
Moduł o długości 5 m był podstawowym dla Le Corbusiera przy opracowywaniu eks-
perymentalnego osiedla robotniczego w Pessac. Określony jako „jeden zasadniczy wy-
miar" wyznaczał rozstaw słupów, długość podciągów oraz podstawową jednostkę
mieszkalną mierzącą 5 > <5 m., multiplikowaną dla zwiększenia metrażu lub dzieloną na
pół przy pomocy lekkiej ścianki dla zmniejszenia powierzchni96.
Od strony formalnej kompozycja malarsko-matematyczna bliska była założeniom
„sztuki konkretnej" (art concret) Theo van Doesburga, gdzie pojęcie rytmu ilustrowały
zwielokrotnione identyczne kształty97. Dom Bohdana Lacherta był zatem platformą ar-
tystyczną, efektem połączenia architektury, rzeźby i malarstwa, przykładem synergii
sztuk98. Kontynuował nurt neoplastycznych wnętrz, zainicjowanych przez Theo van
Doesburga (studialny maison d'artiste) i Gerrita Rietvelda (willa Truus Schroder-
Schrader), kontynuowany w Meisterhauser, zaprojektowanych przez Waltera Gropiusa
w Dessau o wnętrzach opracowanych przez Paula Klee, Wassily'ego Kandinskiego,
Georga Muche. W drugiej połowie lat 20. barwa stawała się aktualnym zagadnieniem
architektonicznym. W Hamburgu zorganizowano Farbentag, któremu towarzyszyły
wykłady, pogadanki oraz fachowe wydawnictwo Wernera Hellega Farbę am Hause. Der
94 ISPAN 105928, ISPAN 105929. Fot. Witalis Wolny, 1972. Za informację o kierunku wskazywanym przez plastyczną
strzałkę bardzo dziękuję Panu Wiktorowi Lachertowi, bratankowi architekta.
95 ISPAN 105929. Fot. Witalis Wolny, 1972.
96 SYRKUS, „Fabrykacja osiedli", s. 288-289.
97 W 1930 r. Theo van Doesburg opublikował Manifest sztuki konkretnej w pierwszym i jedynym numerze czasopisma
„Art Concret"; tłum, polskie: Theo van DOESBURG, „Deklaracja sztuki konkretnej", Europa, 1930, nr 11, s. 341.
98 W prowadzonych dotychczas badaniach dotyczących współpracy malarzy i architektów grupy Praesens podkreślano
teoretyczny charakter działalności, której rezultatem były projekty Henryka Stażewskiego, Władysława Strzemińskie-
go, Szymona Syrkusa i Aleksandra Rafałowskiego; zob. Irena HUML, Polska sztuka stosowana XX wieku, Warszawa
1978, s. 94.
557
przepojone istotnie żydowską atmosferą. Można by rzec, że w tej pracowni w owym czasie
panował mistyczno-chasydzki duch, zaś w każdym kącie wibrowało dalekie echo «Dybu-
ka». W tym mistyczno-chasydzkim otoczeniu suprematyczne posłanie dźwięczało fałszy-
wie. Jednak stopniowo, kiedy Lisicki rozwijał swą elokwencję, aby chwalić tę nieznaną mi
jeszcze sztukę, dawał jak prawdziwy apostoł apologię suprematyzmu, czułem, że coraz
więcej kropli tej trucizny przenika do mojej duszy. Jego promienne i proste słowa działały
na mnie jak haszysz. On omamiał mnie nieznanym, magicznym obrazem o krystalicznej
czystości, błyszczącą jakością tej nowej sztuki93.
Proun stworzony przez Lacherta był kompozycją wpisaną w pole wyżłobionego trape-
zu, powielającego kształt sufitu nad gabinetem (oraz rzut segmentu, w którym mieszkał
architekt). Składał się z ćwierćkola stykającego się z występem ściany oraz plastycznego
klina o falującej powierzchni, który wskazywał kierunek północny94. Kompozycję uzu-
pełniała sekwencja kwadratów, rozmieszczonych pionowo wzdłuż ściany w półmetro-
wych odstępach, wskazująca wysokość holu: 5 m95. W sensie dosłownym był to pomiar,
komunikat o kluczowej przestrzeni domu, zapewne nawiązujący do głębokościomierza
statku - domu/okrętu z tarasem/pokładem oraz antresolą/kapitańskim mostkiem. Taka in-
terpretacja wskazywałaby także na zakomponowanie przestrzeni domu w oparciu o po-
rządek wszechświata, rozumianego jako współistnienie czterech żywiołów - wody
(okręt), ognia (kominek), powietrza (hol) i ziemi (oranżeria). W tym ujęciu łatwo daje się
odczytać wprowadzona do wnętrza neoplastyczna kolorystyka, oparta na barwach podsta-
wowych uzupełnionych szarością, które łączył z żywiołami już Leone Battista Alberti:
czerwony z ogniem, niebieski z powietrzem, zielony z wodą, szary z ziemią.
Moduł o długości 5 m był podstawowym dla Le Corbusiera przy opracowywaniu eks-
perymentalnego osiedla robotniczego w Pessac. Określony jako „jeden zasadniczy wy-
miar" wyznaczał rozstaw słupów, długość podciągów oraz podstawową jednostkę
mieszkalną mierzącą 5 > <5 m., multiplikowaną dla zwiększenia metrażu lub dzieloną na
pół przy pomocy lekkiej ścianki dla zmniejszenia powierzchni96.
Od strony formalnej kompozycja malarsko-matematyczna bliska była założeniom
„sztuki konkretnej" (art concret) Theo van Doesburga, gdzie pojęcie rytmu ilustrowały
zwielokrotnione identyczne kształty97. Dom Bohdana Lacherta był zatem platformą ar-
tystyczną, efektem połączenia architektury, rzeźby i malarstwa, przykładem synergii
sztuk98. Kontynuował nurt neoplastycznych wnętrz, zainicjowanych przez Theo van
Doesburga (studialny maison d'artiste) i Gerrita Rietvelda (willa Truus Schroder-
Schrader), kontynuowany w Meisterhauser, zaprojektowanych przez Waltera Gropiusa
w Dessau o wnętrzach opracowanych przez Paula Klee, Wassily'ego Kandinskiego,
Georga Muche. W drugiej połowie lat 20. barwa stawała się aktualnym zagadnieniem
architektonicznym. W Hamburgu zorganizowano Farbentag, któremu towarzyszyły
wykłady, pogadanki oraz fachowe wydawnictwo Wernera Hellega Farbę am Hause. Der
94 ISPAN 105928, ISPAN 105929. Fot. Witalis Wolny, 1972. Za informację o kierunku wskazywanym przez plastyczną
strzałkę bardzo dziękuję Panu Wiktorowi Lachertowi, bratankowi architekta.
95 ISPAN 105929. Fot. Witalis Wolny, 1972.
96 SYRKUS, „Fabrykacja osiedli", s. 288-289.
97 W 1930 r. Theo van Doesburg opublikował Manifest sztuki konkretnej w pierwszym i jedynym numerze czasopisma
„Art Concret"; tłum, polskie: Theo van DOESBURG, „Deklaracja sztuki konkretnej", Europa, 1930, nr 11, s. 341.
98 W prowadzonych dotychczas badaniach dotyczących współpracy malarzy i architektów grupy Praesens podkreślano
teoretyczny charakter działalności, której rezultatem były projekty Henryka Stażewskiego, Władysława Strzemińskie-
go, Szymona Syrkusa i Aleksandra Rafałowskiego; zob. Irena HUML, Polska sztuka stosowana XX wieku, Warszawa
1978, s. 94.