DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Artykuły
DOI article:Baliszewski, Mikołaj: Polski artysta w tempio del vero gusto: Uwagi do rzymskiej biografii Franciszka Smuglewicza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0733
Polski artysta w „tempio del vero gusto"
717
ku klauzurowego, kwalifikującego do dalszego etapu - Giuseppe Ebreo nella prigione
che predice ai due compagni cid che era per accadergli (Józef w więzieniu tłumaczący
sny), przedstawił pracę na temat zadany wcześniej przez komisję -Abramo avendo com-
battuto coi Cinque Re e liberato Lot suo nipote, ritornato vittorioso, fu incontrato da
Melchisedech Re e Sacerdote, che dimorava nella cittd di Salem, ed in sua presenza offer-
se sacrifizio a Dio di pane e di vino (Ofiara Melchizedeka)41, za którą uzyskał pierwszą
nagrodę42. Pod rysunkiem przechowywanym w zbiorach Akademii Św. Łukasza znajduje
się złożona po konkursie zgodnie z zasadami procedowania w Akademii notatka z oceną:
1766. Prima Classe. Primo Premio. Francesco Smuglewicz Polacco (il. 5-5a)43.
Scena, będąca ilustracją epizodu znanego z Księgi Rodzaju (14,18), przedstawia Mel-
chizedeka witającego Abrahama wracającego ze zwycięskiej bitwy. Oś kompozycji, prze-
biegającą przez środek sceny, wyznacza stojący na trzystopniowym podwyższeniu
kamienny ołtarz, na którym król-kapłan składa ofiarę z chleba i wina. Po obu stronach
ołtarza przedstawieni z profilu dwaj główni bohaterowie sceny stoją zwróceni do siebie
twarzami. Za plecami Melchizedeka, w lewej części kompozycji, kłębi się tłum miesz-
kańców miasta Salem, po stronie prawej widzimy zaś towarzyszy broni Abrahama. Na
pierwszym planie, u stóp ołtarza, pomocnik kapłana przygotowuje chleb i wino na ofiarę.
W tle, po lewej stronie wznoszą się mury miasta, a po prawej w dalekiej perspektywie
ciągnie się naturalny krajobraz. Z pewnością możemy doszukać się w Ofierze Melchizede-
ka Smuglewicza nawiązań do obrazu Pompea Batoniego Ofiara Ifigenii (il. 6), znanego
uczniom Akademii prawdopodobnie z repliki, którą oglądać można było w pracowni arty-
sty i, jak się zdaje, przedstawianego studentom jako wzór. Podobna jest struktura tej kom-
pozycji, a także niektóre detale, np. postać klęczącego pomocnika kapłana na pierwszym
planie. Nie dziwi próba odniesienia się przez młodego malarza do twórczości wielkiego
mistrza - pięćdziesięcioośmioletni Batoni uznawany był za jednego z najwybitniejszych
działających wówczas artystów, a przy tym był jednym z wpływowych członków Akade-
mii św. Łukasza, uczestniczących w ocenianiu rysunków. Wśród profesorów i jurorów
nominowanych w 1766 r. do oceny prac konkursowych odnajdujemy także, oprócz Anto-
na von Marona, mistrza Smuglewicza, nazwiska reprezentantów późnobarokowej szkoły
rzymskiej: Giuseppe Bottaniego, Carla Corviego i Lorenza Massuciego44. Taką też forma-
cję otrzymał Smuglewicz, co widać doskonale w rysunku będącym niejako zwieńczeniem
jego studiów w Akademii. Pod względem stylistycznym i formalnym praca Smuglewicza
wyraźnie pokazuje jednak, jak w latach 60. XVIII w. konserwatywne tradycje mieszały się
już z nowymi tendencjami „dobrego smaku", dla których odniesieniem pierwszorzędnym
była sztuka antyczna, a przede wszystkim rzeźba. O ile postaci o silnej muskulaturze ciała
41 Rysunek sangwiną i białą kredką na papierze żeberkowym, 55,5><85 cm; por. 1 disegni di figura nell 'Archivio Storico
dell'Accademia di San Luca. 3. Concorsi e Accademie del secolo XVIII (1756-1795), red. Angela CIPRIANI, Enrico
VALERIANI, Roma 1991, s. 47.
42 Zapis o zwycięstwie w konkursie pod datą 20 (?) Novembre 1766 w rękopisie z rzymskiego Archivio Storico dell'Acca-
demia di S. Luca: Decreti delle Congregazioni dalli 6 Gennaio 1760 fino alli 4 di Agosto 1771, t. 52, k. 105r-v.
W tymże archiwum zachował się druk ulotny z dokładnym opisem przebiegu konkursu i ceremonii wręczenia nagród:
Orazione e Componimenti Poetici in Lode delle Belle Arti. Relazione del Solenne Concorso e della Distribuzione de'
Premi Celebrata sul Campidoglio dall'Insigne Accademia del Disegno in S. Luca il di 24. Novembre 1766... [Roma
1766]. O nagrodzie dla Smuglewicza zob. też m.in.: Polonia, arte e cultura dal medioevo all 'illuminismo, kat. wyst.,
Rzym, Palazzo Venezia, Roma 1975, s. 252; CIPRIANI, VALERIANI, op. cit., s. 47, 51.
43 W tym samym konkursie pierwszą nagrodę otrzymali w drugiej klasie rysunku Giuseppe Cades, w drugiej klasie
architektury Giovanni Battista Spampani, zaś trzecią nagrodę w pierwszej klasie rzeźby otrzymał Vincenzo Pacetti.
44 Rzym, Archivio Storico dell'Accademia di S. Luca, Decreti..., k. 105v.
717
ku klauzurowego, kwalifikującego do dalszego etapu - Giuseppe Ebreo nella prigione
che predice ai due compagni cid che era per accadergli (Józef w więzieniu tłumaczący
sny), przedstawił pracę na temat zadany wcześniej przez komisję -Abramo avendo com-
battuto coi Cinque Re e liberato Lot suo nipote, ritornato vittorioso, fu incontrato da
Melchisedech Re e Sacerdote, che dimorava nella cittd di Salem, ed in sua presenza offer-
se sacrifizio a Dio di pane e di vino (Ofiara Melchizedeka)41, za którą uzyskał pierwszą
nagrodę42. Pod rysunkiem przechowywanym w zbiorach Akademii Św. Łukasza znajduje
się złożona po konkursie zgodnie z zasadami procedowania w Akademii notatka z oceną:
1766. Prima Classe. Primo Premio. Francesco Smuglewicz Polacco (il. 5-5a)43.
Scena, będąca ilustracją epizodu znanego z Księgi Rodzaju (14,18), przedstawia Mel-
chizedeka witającego Abrahama wracającego ze zwycięskiej bitwy. Oś kompozycji, prze-
biegającą przez środek sceny, wyznacza stojący na trzystopniowym podwyższeniu
kamienny ołtarz, na którym król-kapłan składa ofiarę z chleba i wina. Po obu stronach
ołtarza przedstawieni z profilu dwaj główni bohaterowie sceny stoją zwróceni do siebie
twarzami. Za plecami Melchizedeka, w lewej części kompozycji, kłębi się tłum miesz-
kańców miasta Salem, po stronie prawej widzimy zaś towarzyszy broni Abrahama. Na
pierwszym planie, u stóp ołtarza, pomocnik kapłana przygotowuje chleb i wino na ofiarę.
W tle, po lewej stronie wznoszą się mury miasta, a po prawej w dalekiej perspektywie
ciągnie się naturalny krajobraz. Z pewnością możemy doszukać się w Ofierze Melchizede-
ka Smuglewicza nawiązań do obrazu Pompea Batoniego Ofiara Ifigenii (il. 6), znanego
uczniom Akademii prawdopodobnie z repliki, którą oglądać można było w pracowni arty-
sty i, jak się zdaje, przedstawianego studentom jako wzór. Podobna jest struktura tej kom-
pozycji, a także niektóre detale, np. postać klęczącego pomocnika kapłana na pierwszym
planie. Nie dziwi próba odniesienia się przez młodego malarza do twórczości wielkiego
mistrza - pięćdziesięcioośmioletni Batoni uznawany był za jednego z najwybitniejszych
działających wówczas artystów, a przy tym był jednym z wpływowych członków Akade-
mii św. Łukasza, uczestniczących w ocenianiu rysunków. Wśród profesorów i jurorów
nominowanych w 1766 r. do oceny prac konkursowych odnajdujemy także, oprócz Anto-
na von Marona, mistrza Smuglewicza, nazwiska reprezentantów późnobarokowej szkoły
rzymskiej: Giuseppe Bottaniego, Carla Corviego i Lorenza Massuciego44. Taką też forma-
cję otrzymał Smuglewicz, co widać doskonale w rysunku będącym niejako zwieńczeniem
jego studiów w Akademii. Pod względem stylistycznym i formalnym praca Smuglewicza
wyraźnie pokazuje jednak, jak w latach 60. XVIII w. konserwatywne tradycje mieszały się
już z nowymi tendencjami „dobrego smaku", dla których odniesieniem pierwszorzędnym
była sztuka antyczna, a przede wszystkim rzeźba. O ile postaci o silnej muskulaturze ciała
41 Rysunek sangwiną i białą kredką na papierze żeberkowym, 55,5><85 cm; por. 1 disegni di figura nell 'Archivio Storico
dell'Accademia di San Luca. 3. Concorsi e Accademie del secolo XVIII (1756-1795), red. Angela CIPRIANI, Enrico
VALERIANI, Roma 1991, s. 47.
42 Zapis o zwycięstwie w konkursie pod datą 20 (?) Novembre 1766 w rękopisie z rzymskiego Archivio Storico dell'Acca-
demia di S. Luca: Decreti delle Congregazioni dalli 6 Gennaio 1760 fino alli 4 di Agosto 1771, t. 52, k. 105r-v.
W tymże archiwum zachował się druk ulotny z dokładnym opisem przebiegu konkursu i ceremonii wręczenia nagród:
Orazione e Componimenti Poetici in Lode delle Belle Arti. Relazione del Solenne Concorso e della Distribuzione de'
Premi Celebrata sul Campidoglio dall'Insigne Accademia del Disegno in S. Luca il di 24. Novembre 1766... [Roma
1766]. O nagrodzie dla Smuglewicza zob. też m.in.: Polonia, arte e cultura dal medioevo all 'illuminismo, kat. wyst.,
Rzym, Palazzo Venezia, Roma 1975, s. 252; CIPRIANI, VALERIANI, op. cit., s. 47, 51.
43 W tym samym konkursie pierwszą nagrodę otrzymali w drugiej klasie rysunku Giuseppe Cades, w drugiej klasie
architektury Giovanni Battista Spampani, zaś trzecią nagrodę w pierwszej klasie rzeźby otrzymał Vincenzo Pacetti.
44 Rzym, Archivio Storico dell'Accademia di S. Luca, Decreti..., k. 105v.