782

Konrad Niemira

Karpuszko i Ryszard Stanisławski za „przedstawiciela" Lebensteina uważali bliżej nie-
znanego Allana Franklina22.
Umowa sporządzona 25 sierpnia 1961 r. dawała Galerie Chalette wyłączność na obrót
pracami Lebensteina w Stanach Zjednoczonych na trzy lata - od stycznia 1962 do stycznia
1965 r. Zakładała również, że na początku 1962 r. Lebenstein powinien mieć w galerii
indywidualną wystawę. Artysta zobowiązywał się co roku dostarczyć co najmniej dwa-
dzieścia obrazów (z których połowę galeria miała kupić według wspólnie ustalonych cen,
a połowę wystawić na sprzedaż z prowizją 50%) oraz 26 gwaszy (na tej samej zasadzie:
połowa kupiona przez galerię, połowa wstawiona w komis). Na maszynopisie umowy
ręcznie dopisano, że Lebenstein zobowiązuje się dać corocznie galerii jeden ze swoich
obrazów nieodpłatnie23. Umowę podpisano 4 września 1961 r. O jej szczegółowych po-
stanowieniach nie poinformowano Jacquesa Laclocha, marszanda reprezentującego Le-
bensteina w Paryżu24.
Listy, które w kolejnych miesiącach Lebenstein wymienił z Lejwą, utrzymane były
w serdecznym tonie. Artysta skarżył się (niestety nie precyzując szczegółów) na swoją
niekorzystną umowę z Laclochem25. Donosił o artykułach, o swoim malarstwie, o sukce-
sie paryskiej wystawy w Musee d'art moderne, o monografii przygotowanej przez Ryszar-
da Stanisławskiego i Pierre'a Restany'ego26. Lejwa tymczasem pośredniczył w zdobyciu
amerykańskiej wizy dla malarza. Pomóc miał tutaj znajomy Lejwów, senator Jacob K.
Javits27.
*
Do pierwszego ważniejszego konfliktu między marszandem a artystą doszło w lutym
1962 r.28 Lejwa podczas swego pobytu w Paryżu został poinformowany przez Lebenste-
ina, że obiecana mu wcześniej na nowojorską wystawę Figura osiowa 93 została sprzeda-
na przez Lacloche'a jednemu z paryskich kolekcjonerów (wcześniej Lebenstein prosił
o zgodę o sprzedanie jej bezpośrednio jakiemuś francuskiemu kolekcjonerowi z pominię-
ciem paryskiej galerii)29. Lejwa miał wtedy pójść do Laclocha, zrobić mu awanturę i do-
magać się zwrotu pieniędzy30. Podczas wizyty w Galerie Lacloche Lejwa dowiedział się
też, że Lebenstein będzie miał niebawem w niej wystawę, o czym artysta nie poinformo-
wał swojego amerykańskiego reprezentanta. Lebenstein próbował zażegnać burzę dzwo-
niąc do Madeleine Lejwa i prosząc ją o rozmowę z mężem. Dopiero po jej mediacjach

22 Archiwum Stanisławskiego, listy Karpuszki do Stanisławskiego, 14 XI 1960 oraz 28 XII 1960, pisane z Chicago.
23 Na podobnej zasadzie otrzymywała obrazy od artysty Galerie Lambert prowadzona przez Romana i Zofię Romanowi-
czów; por. Marta BANASZAK, Mirosław SUPRUNIUK, „Jan Lebenstein i Galerie Lambert w 1959 roku - okoliczno-
ści pierwszej wystawy", Archiwum Emigracji. Studia - Szkice - Dokumenty, 2013, z. 2(19), s. 107.
24 Galerie Chalette records, 17.6, list Lebensteina do Lejwy, 18 XI 1961, Paryż.
25 Skargi na Laclocha są o tyle ciekawe, że wiadomo o próbach lobbowania przez Laclocha za obecnością Lebensteina
na Biennale w Wenecji jako oficjalnego polskiego reprezentanta. Por. Archiwum Stanisławskiego, XII/9, list Suzie
Reinach do Stanisławskiego, 14 XI 1961, Paryż.
26 Galerie Chalette records, 17.6, list Lebensteina do Lejwy, 18 XI 1961, Paryż. Warto wspomnieć, że już kilka miesięcy
wcześniej Stanisławski informował Lejwę o swoich dobrych kontaktach z Restanym oraz Cassou; por. Galerie Chalette
records, 17.6, list Stanisławskiego do Lejwy, 3 II 1961, Paryż.
27 Galerie Chalette records, 17.7, Memorandum, 28.04.1965, s. 7.
28 W tym samym mniej więcej czasie miało miejsce bliżej nieznane nieporozumienie między Lebensteinem, a Karpusz-
ką. Por. Archiwum Stanisławskiego, III/1/50, list Karpuszki do Stanisławskiego, 22 II 1962.
29 Galerie Chalette records, 17.7, Memorandum, 31.02.1966.
30 Galerie Chalette records, 17.7, Memorandum, 24.05.1965, s. 2, Memorandum, 31.02.1966, s. 2.