Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (80.2018)

Historia budowy sanktuarium św. Anny w Oleśnie

621

ściany kaplicy nr 3, tzn. pd. (sosna)
ściany kaplicy nr 4, tzn. pd.-zach. (sosna)
ściany kaplicy nr 5, tzn. pn.-zach. (sosna)
konstrukcja kopuły i dachu nad częścią centralną kaplic (sosna)
podwyższenie dachu nad częścią centralną kaplic (sosna)
ściany łącznika po stronie południowej (sosna)
więźba dachowa łącznika po stronie południowej (sosna)
ściany łącznika po stronie północnej (sosna)
soboty przy prezbiterium, nawie i łączniku (sosna)

1668/69 (d)
1668/69 (d)
1668/69 (d)
1670/71 (d)*
1789/90 (d)*
1670/71 (d)
1670/71 (d)
1758/59 (d)
?

* datowane pojedyncze elementy
Do badań dendrochronologicznych ścian konstrukcji zrębowych i sumikowo-łątko-
wych konieczne są bierwiona z oflisami, tzn. z naturalnymi zaokrągleniami, które z reguły
znajdują się na zewnętrznym licu ścian drewnianego zabytku56. Ściany kaplic w Oleśnie
są w całości pokryte gontem i dlatego bez specjalnych odkrywek pobór próbek byłby nie-
możliwy (il. 21-22). Za zgodą ks. proboszcza odsłonięto ściany kaplic w sześciu miej-
scach57. W praktyce badawczej kościołów drewnianych nie stosowano wcześniej tej
metody na taką skalę.
Spośród 108 pobranych próbek 99 miało zachowany pierścień podkorowy, w tym w 48
przypadkach pozostałości kory. Za pomocą 77 próbek, które dały pozytywny wynik, wy-
datowano 19 z 23 badanych konstrukcji.
Oględziny kościoła przeprowadzone przed poborem próbek wykazały, że obecna nawa
składa się z dwóch części: wschodniej, zbudowanej równocześnie z prezbiterium, oraz
zachodniej, dostawionej jako przedłużenie w późniejszym czasie. Miejsce połączenia obu
części wyznaczają w ścianie południowej i północnej widoczne łątki (łątka w ścianie pół-
nocnej dodatkowo została ujęta dwiema parami lisic) (il. 19, 23-24, 25 „C").
Dzięki badaniom dendrochronologicznym ustalono, że pierwotny kościół składający
się z prezbiterium i krótkiej nawy wzniesiono w 1514 r., zakładając, że do budowy użyto
drewna niesezonowanego, co wówczas powszechnie praktykowano (il. 20). Kościół od
początku miał wieżyczkę na sygnaturkę, zlokalizowaną we wschodniej części dachu nawy
(il. 2, 4, 26). W świetle analizy dendrochronologicznej do budowy ścian prezbiterium
i pierwotnej nawy (obecnie wschodnia część nawy do łątek w ścianie północnej i połu-
dniowej) użyto drewna sosnowego pochodzącego ze ścinki jesienno-zimowej na przeło-
mie lat 1513 i 1514 (próbki: 1, 4, 5-8). Drewno z tej samej ścinki stanowiło też część
materiału, z którego wykonano więźby dachowe nad prezbiterium oraz nawą i zintegro-
waną z nią konstrukcję wieżyczki na sygnaturkę (próbki: 9, 13, 18-19, 22-25) (il. 7, 26).
W obrębie więźb dachowych zidentyfikowane zostało ponadto drewno sosnowe z wyrębu
wiosennego 1514 r. (próbki: 10-12, 14-17, 20-21).

56 Szerzej o metodzie dendrochronologicznej: Aleksander KONIECZNY, „Zastosowanie dendrochronologii do datowa-
nia zabytków drewnianych w praktyce badawczej", [w:] Konserwacja drewna zabytkowego - między teorią a praktyką,
red. Antoni PELCZYK, Andrzej M. WYRWA, Biblioteka Studiów Lednickich; t. XXIII, Ser. A, t. 4, Dziekanowice-
Lednica 2011, s. 25-46, także Aleksander KONIECZNY, „Badania dendrochronologiczne zabytkowych więźb dacho-
wych", [w:] Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Przecznie. Odkrywanie przeszłości, Przeczno 2016, s. 97-103.

57 Za pomoc w przeprowadzeniu badań dendrochronologicznych należą się podziękowania ks. proboszczowi Walterowi
Lenartowi oraz opiekunowi sanktuarium panu Franciszkowi Tomanowi.