DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Konieczny, Aleksander: Historia budowy sanktuarium ¬św. Anny w Ole¬nie w ¬świetle badań dendrochronologicznych
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0632
622
Aleksander Konieczny
21. Olesno, sanktuarium św. Anny,
kaplica południowa (nr 3),
ściana południowo-zachodn ia,
miejsca pobrania próbek drewna z bierwion
z oflisem po miejscowym odsłonięciu gontu.
Fot. Aleksander Konieczny 2018
Badania dendrochronologiczne potwierdziły, że zespół kaplic powstał w latach 1669-
1671. Okazało się jednak, że pierwotnie był to obiekt wolno stojący, nie mający łącznika
ze średniowiecznym kościołem (il. 20). Południowa część obecnego łącznika teoretycznie
mogła być szóstą północną kaplicą, zamkniętą - jak pozostałe - dwubocznie lub ścianą
prostą. Istnienie szóstej kaplicy wykluczająjednak zapisy źródłowe w kronice i w wizytacji
z 1669 r., mówiące o pięciu, a nie sześciu kaplicach58, zatem część ta mogła pełnić inną rolę,
np. przedsionka. Być może kaplice łączyły się z kościołem jakimś wąskim zadaszonym
przejściem lub sobotami. Ze ścian każdej kaplicy pobrano od dwóch do pięciu kompletnych
próbek z zachowanym pierścieniem podkorowym umożliwiającym datowane z dokładno-
ścią roczną. Analiza wykazała, że kaplice zbudowano z drewna sosnowego, pozyskanego
podczas jednej ścinki jesienno-zimowej na przełomie lat 1668 i 1669 (próbki: 59-74). Ich
ściany zostały wykonane z przepołowionych bali, czyli półpłazów - po obróbce mających
wysokość ok. 32 cm i grubość 16 cm (il. 21) połączonych od strony wspólnych narożni-
ków profilowanymi łątkami (il. 27), w pozostałych narożnikach złączami zrębowymi.
Konstrukcje dachów kaplic, stanowiące jednocześnie konstrukcje kolebek pozornych, nie
zostały przebadane ze względu na trudny dostęp do poddaszy oraz bardzo małe przekroje
elementów więźb dachowych (lekko ociosane żerdzie o średnicach ok. 12-14 cm nie ro-
kowały pozyskania materiału nadającego się do badań). Próbki pobrano jedynie z elemen-
tów konstrukcyjnych kopuły i dachu nad sześcioboczną częścią centralną, mających
zdecydowanie większe przekroje i większą liczbę słojów (próbki: 75-80). Analiza próbki
z krążyny w narożniku północno-wschodnim datuje ten element na rok 1671 (próbka: 80).
Zatem przykrycie kopułą i dachem części centralnej mogło nastąpić najwcześniej w 1671 r.
58 CUNO, op. cit., szp. 393; LOMPA, op. cit., s. 14; JUNGNITZ, op. cit., s. 64.
Aleksander Konieczny
21. Olesno, sanktuarium św. Anny,
kaplica południowa (nr 3),
ściana południowo-zachodn ia,
miejsca pobrania próbek drewna z bierwion
z oflisem po miejscowym odsłonięciu gontu.
Fot. Aleksander Konieczny 2018
Badania dendrochronologiczne potwierdziły, że zespół kaplic powstał w latach 1669-
1671. Okazało się jednak, że pierwotnie był to obiekt wolno stojący, nie mający łącznika
ze średniowiecznym kościołem (il. 20). Południowa część obecnego łącznika teoretycznie
mogła być szóstą północną kaplicą, zamkniętą - jak pozostałe - dwubocznie lub ścianą
prostą. Istnienie szóstej kaplicy wykluczająjednak zapisy źródłowe w kronice i w wizytacji
z 1669 r., mówiące o pięciu, a nie sześciu kaplicach58, zatem część ta mogła pełnić inną rolę,
np. przedsionka. Być może kaplice łączyły się z kościołem jakimś wąskim zadaszonym
przejściem lub sobotami. Ze ścian każdej kaplicy pobrano od dwóch do pięciu kompletnych
próbek z zachowanym pierścieniem podkorowym umożliwiającym datowane z dokładno-
ścią roczną. Analiza wykazała, że kaplice zbudowano z drewna sosnowego, pozyskanego
podczas jednej ścinki jesienno-zimowej na przełomie lat 1668 i 1669 (próbki: 59-74). Ich
ściany zostały wykonane z przepołowionych bali, czyli półpłazów - po obróbce mających
wysokość ok. 32 cm i grubość 16 cm (il. 21) połączonych od strony wspólnych narożni-
ków profilowanymi łątkami (il. 27), w pozostałych narożnikach złączami zrębowymi.
Konstrukcje dachów kaplic, stanowiące jednocześnie konstrukcje kolebek pozornych, nie
zostały przebadane ze względu na trudny dostęp do poddaszy oraz bardzo małe przekroje
elementów więźb dachowych (lekko ociosane żerdzie o średnicach ok. 12-14 cm nie ro-
kowały pozyskania materiału nadającego się do badań). Próbki pobrano jedynie z elemen-
tów konstrukcyjnych kopuły i dachu nad sześcioboczną częścią centralną, mających
zdecydowanie większe przekroje i większą liczbę słojów (próbki: 75-80). Analiza próbki
z krążyny w narożniku północno-wschodnim datuje ten element na rok 1671 (próbka: 80).
Zatem przykrycie kopułą i dachem części centralnej mogło nastąpić najwcześniej w 1671 r.
58 CUNO, op. cit., szp. 393; LOMPA, op. cit., s. 14; JUNGNITZ, op. cit., s. 64.