DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Kossowski, Maciej Dariusz: Portret gabinetowy Jana III Sobieskiego z byłego Muzeum Polskiego w Muri
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0397
391
MACIEJ DARIUSZ KOSSOWSKI
Warszawa, Centrum Ratownictwa Zabytków
Portret gabinetowy Jana III Sobieskiego
z byłego Muzeum Polskiego w Muri
Spośród licznych zabytków zgromadzonych w prywatnym Muzeum Polskim w Muri
k. Berna na szczególną uwagę zasługiwał niewielki portret gabinetowy Jana III Sobies-
kiego (il.1)1. Muzeum założone zostało w 1955 r. przez Zygmunta Stankiewicza (1914-
2010) i udostępnione publiczności 3 maja 1984 r.2 Wybitny twórca, artysta-rzeźbiarz, teoretyk
sztuki i filozof przez dziesięciolecia gromadził w nim pamiątki polskiej przeszłości. Wśród
sobiescianów i militariów z 2. połowy XVII w. zwracało uwagę przedstawienie malarskie
z portretem króla. Oglądałem ten obraz przed dziesięcioma laty na zamku w Muri. Nieste-
ty, muzeum przestało istnieć wraz z aukcją przeprowadzoną przez antykwariat Hermann
Historica GmbH w Monachium3, na której także portret Sobieskiego został wystawiony
i sprzedany 11 listopada 2017 r., w wigilię stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości.
Interesujące jest pochodzenie portretu. Zakupił go w Wiedniu ambasador Szwajcarii, któ-
rego żona w zapisie testamentowym podarowała obraz Zygmuntowi Stankiewiczowi4. Sko-
ro portret został nabyty w Wiedniu, można przypuszczać, że wcześniej przez wiele lat
przechowywano go w stolicy Austrii. Hipotezę tę wzmacniają cechy fizyczne obrazu. Nie-
wielki format podobrazia i zachowany na nim odcisk w czerwonym laku z widocznym śla-
dem po sznurku (il. 2), do którego mogła być przymocowana kartka proweniencyjna,
a może nawet donacyjna, skłania do przypuszczenia, że portret ten stanowił pierwotnie wła-
sność Jana III. Możliwe, że król zabrał go we wrześniu 1683 r. na ekspedycję wojenną. Tego
rodzaju portret stanowił wówczas formę tradycyjnego podarunku wręczanego osobie, której
darczyńca czynił zwyczajowy honor podczas oficjalnego lub prywatnego z nią spotkania.
Ową osobą mógł być dostojny mieszkaniec stolicy cesarstwa lub jeden z obrońców miasta.
Może generał Ernst Rudiger von Starhemberg, który zmarł w Wiedniu w 1701 r.?
Portret namalowany został na podobraziu bukowym. Nie była to jednolita deska - jak
zapamiętałem w dniu jej oglądu - lecz kilkuwarstwowa sklejka o grubości 6 mm5. Ten
1 Schloss Muri, Thunstrasse 95, 3074 Muri. Muzeum Polskie w Muri, nr inw. 0541. Olej na drewnie: 27,9*41,8 cm,
ok. 1677 r.
2 O muzeum i jego twórcy zob. Maciej Dariusz KOSSOWSKI, „Muzeum Polskie w Muri już nie istnieje", Opuscula
Musealia, 2017, zesz. 25 (w druku).
3 Katalog Hermann Historica 75. Auktion: Museum zum Freiheitskampf des polnischen Volkes - die Sammlung
Z. Stankiewicz, 11. November 2017, ροζ. 4804.
4 Na podstawie informacji ustnej od obdarowanego z dnia 30 września 2007 r.
5 Antykwariat Hermann Historica utrzymuje, że jest to jednorodna deska i datuje portret na ok. 1700 r. - na podstawie
listu z 7 listopada 2017 r. Robert Weis (Monachium) do autora.
MACIEJ DARIUSZ KOSSOWSKI
Warszawa, Centrum Ratownictwa Zabytków
Portret gabinetowy Jana III Sobieskiego
z byłego Muzeum Polskiego w Muri
Spośród licznych zabytków zgromadzonych w prywatnym Muzeum Polskim w Muri
k. Berna na szczególną uwagę zasługiwał niewielki portret gabinetowy Jana III Sobies-
kiego (il.1)1. Muzeum założone zostało w 1955 r. przez Zygmunta Stankiewicza (1914-
2010) i udostępnione publiczności 3 maja 1984 r.2 Wybitny twórca, artysta-rzeźbiarz, teoretyk
sztuki i filozof przez dziesięciolecia gromadził w nim pamiątki polskiej przeszłości. Wśród
sobiescianów i militariów z 2. połowy XVII w. zwracało uwagę przedstawienie malarskie
z portretem króla. Oglądałem ten obraz przed dziesięcioma laty na zamku w Muri. Nieste-
ty, muzeum przestało istnieć wraz z aukcją przeprowadzoną przez antykwariat Hermann
Historica GmbH w Monachium3, na której także portret Sobieskiego został wystawiony
i sprzedany 11 listopada 2017 r., w wigilię stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości.
Interesujące jest pochodzenie portretu. Zakupił go w Wiedniu ambasador Szwajcarii, któ-
rego żona w zapisie testamentowym podarowała obraz Zygmuntowi Stankiewiczowi4. Sko-
ro portret został nabyty w Wiedniu, można przypuszczać, że wcześniej przez wiele lat
przechowywano go w stolicy Austrii. Hipotezę tę wzmacniają cechy fizyczne obrazu. Nie-
wielki format podobrazia i zachowany na nim odcisk w czerwonym laku z widocznym śla-
dem po sznurku (il. 2), do którego mogła być przymocowana kartka proweniencyjna,
a może nawet donacyjna, skłania do przypuszczenia, że portret ten stanowił pierwotnie wła-
sność Jana III. Możliwe, że król zabrał go we wrześniu 1683 r. na ekspedycję wojenną. Tego
rodzaju portret stanowił wówczas formę tradycyjnego podarunku wręczanego osobie, której
darczyńca czynił zwyczajowy honor podczas oficjalnego lub prywatnego z nią spotkania.
Ową osobą mógł być dostojny mieszkaniec stolicy cesarstwa lub jeden z obrońców miasta.
Może generał Ernst Rudiger von Starhemberg, który zmarł w Wiedniu w 1701 r.?
Portret namalowany został na podobraziu bukowym. Nie była to jednolita deska - jak
zapamiętałem w dniu jej oglądu - lecz kilkuwarstwowa sklejka o grubości 6 mm5. Ten
1 Schloss Muri, Thunstrasse 95, 3074 Muri. Muzeum Polskie w Muri, nr inw. 0541. Olej na drewnie: 27,9*41,8 cm,
ok. 1677 r.
2 O muzeum i jego twórcy zob. Maciej Dariusz KOSSOWSKI, „Muzeum Polskie w Muri już nie istnieje", Opuscula
Musealia, 2017, zesz. 25 (w druku).
3 Katalog Hermann Historica 75. Auktion: Museum zum Freiheitskampf des polnischen Volkes - die Sammlung
Z. Stankiewicz, 11. November 2017, ροζ. 4804.
4 Na podstawie informacji ustnej od obdarowanego z dnia 30 września 2007 r.
5 Antykwariat Hermann Historica utrzymuje, że jest to jednorodna deska i datuje portret na ok. 1700 r. - na podstawie
listu z 7 listopada 2017 r. Robert Weis (Monachium) do autora.