DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Artykuły
DOI article:Konstantynów, Dariusz: Polskie stowarzyszenia artystyczne w Wilnie lat 30. XX wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0841
827
DARIUSZ KONSTANTYNÓW
Gdańsk, Instytut Historii Sztuki UG
Polskie stowarzyszenia artystyczne
w Wilnie lat 30. XX wieku
Przez pierwsze dziesięć lat niepodległości, jeśli nie liczyć Towarzystwa Miłośników
Fotografii i Fotoklubu Wileńskiego, w Wilnie istniało tylko jedno stowarzyszenie,
skupiające większość tworzących w mieście malarzy, grafików i rzeźbiarzy - Wi-
leńskie Towarzystwo Artystów Plastyków (WTAP), powstałe w 1920 r.1
Monopol Plastyków został przełamany na początku lat 30., kiedy z inicjatywy trzech
byłych wolnych słuchaczy Wydziału Sztuk Pięknych - Czesława Znamierowskiego, Pio-
tra Żyngiela i Wsiewołoda Dunin-Marcinkiewicza powstało nowe ugrupowanie. Zebranie
założycielskie odbyło się 21 lutego 1930 r. w pracowni Znamierowskiego (Antokolska
13). Uczestniczyli w nim malarze Aleksander Janowicz-Czaiński, Antoni Paul, Piotr Sier-
gijewicz, Wsiewołod Dunin-Marcinkiewicz i Piotr Żyngiel. Wybrano komitet organiza-
cyjny, składający się z prezesa Znamierowskiego i sekretarza Paula, a ugrupowanie
nazwano Związkiem Artystów-Malarzy „Odrodzenie". Nazwa okazała się tymczasowa,
nowe stowarzyszenie bowiem zostało zarejestrowane 6 października 1930 r. jako Wileń-
skie Towarzystwo Niezależnych Artystów Malarzy (WTNAM). W lutym 1932 r. na wnio-
sek malarza Wacława Dawidowskiego dokonano drobnej zmiany w nazwie, usuwając
z niej dyskryminujące rzeźbiarzy i grafików określenie „artyści malarze", a wprowadzając
funkcjonujące do końca ogólniejsze pojęcie „artyści sztuk plastycznych"2,.
Kiedy we wrześniu 1931 r. okazało się, że w pierwszej wileńskiej wystawie Towarzys-
twa Niezależnych uczestniczy kilku Plastyków, zarząd WTAP kategorycznie zażądał, by
jednoznacznie potwierdzili swą dotychczasową przynależność do tego ugrupowania,
w przeciwnym bowiem razie zostaną wykreśleni. Takie postawienie sprawy doprowadziło
do rozłamu w szeregach WTAP, z którego do WTNAM najpierw odeszli Marian Kulesza
1 Zob. Dariusz KONSTANTYNÓW, Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920-1939, Warszawa 2006. Bardzo
ogólny obraz organizacji artystycznych działających w Wilnie w latach 1919-1939 zob. Józef POKLEWSKI, „Organi-
zacje artystyczne i instytucje opieki nad sztuką w międzywojennym Wilnie", [w:] Kultura międzywojennego Wilna.
Materiały konferencji w Trokach (28-30 VI 1993), red. Anna KIEŻUŃ, Białystok 1994, s. 173-202 (Biblioteka Pamięci
i Myśli, 10). Poza ustalenia z tego tekstu badacz nie wykracza w monograficznym opracowaniu Polskie życie artystycz-
ne w międzywojennym Wilnie, Toruń 1994.
2 Wszystkie informacje dotyczące WTNASP, zaczerpnięte z archiwaliów, podaję za monografią Karoliny Stankiewicz
(Stankevic); zob. Karolina STANKEVIC, Wileńskie Towarzystwo Niezależnych Artystów Sztuk Plastycznych (1930-
1939), Gdańsk 2016, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof, dr hab. Małgorzaty Omilanowskiej w Instytucie
Historii Sztuki UG. Dokumenty związane z działalnością Towarzystwa znajdują się w Lietuvos Centrinis Valstybinis
Archyvas (dalej: LCVA) w Wilnie (f. 288, ap. 1, b. 1, 2, 3, 6; f. 53, ap. 23, b. 2382; f. 335, ap. 1, b. 1; f. B-5, ap. 1, b. 2).
DARIUSZ KONSTANTYNÓW
Gdańsk, Instytut Historii Sztuki UG
Polskie stowarzyszenia artystyczne
w Wilnie lat 30. XX wieku
Przez pierwsze dziesięć lat niepodległości, jeśli nie liczyć Towarzystwa Miłośników
Fotografii i Fotoklubu Wileńskiego, w Wilnie istniało tylko jedno stowarzyszenie,
skupiające większość tworzących w mieście malarzy, grafików i rzeźbiarzy - Wi-
leńskie Towarzystwo Artystów Plastyków (WTAP), powstałe w 1920 r.1
Monopol Plastyków został przełamany na początku lat 30., kiedy z inicjatywy trzech
byłych wolnych słuchaczy Wydziału Sztuk Pięknych - Czesława Znamierowskiego, Pio-
tra Żyngiela i Wsiewołoda Dunin-Marcinkiewicza powstało nowe ugrupowanie. Zebranie
założycielskie odbyło się 21 lutego 1930 r. w pracowni Znamierowskiego (Antokolska
13). Uczestniczyli w nim malarze Aleksander Janowicz-Czaiński, Antoni Paul, Piotr Sier-
gijewicz, Wsiewołod Dunin-Marcinkiewicz i Piotr Żyngiel. Wybrano komitet organiza-
cyjny, składający się z prezesa Znamierowskiego i sekretarza Paula, a ugrupowanie
nazwano Związkiem Artystów-Malarzy „Odrodzenie". Nazwa okazała się tymczasowa,
nowe stowarzyszenie bowiem zostało zarejestrowane 6 października 1930 r. jako Wileń-
skie Towarzystwo Niezależnych Artystów Malarzy (WTNAM). W lutym 1932 r. na wnio-
sek malarza Wacława Dawidowskiego dokonano drobnej zmiany w nazwie, usuwając
z niej dyskryminujące rzeźbiarzy i grafików określenie „artyści malarze", a wprowadzając
funkcjonujące do końca ogólniejsze pojęcie „artyści sztuk plastycznych"2,.
Kiedy we wrześniu 1931 r. okazało się, że w pierwszej wileńskiej wystawie Towarzys-
twa Niezależnych uczestniczy kilku Plastyków, zarząd WTAP kategorycznie zażądał, by
jednoznacznie potwierdzili swą dotychczasową przynależność do tego ugrupowania,
w przeciwnym bowiem razie zostaną wykreśleni. Takie postawienie sprawy doprowadziło
do rozłamu w szeregach WTAP, z którego do WTNAM najpierw odeszli Marian Kulesza
1 Zob. Dariusz KONSTANTYNÓW, Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920-1939, Warszawa 2006. Bardzo
ogólny obraz organizacji artystycznych działających w Wilnie w latach 1919-1939 zob. Józef POKLEWSKI, „Organi-
zacje artystyczne i instytucje opieki nad sztuką w międzywojennym Wilnie", [w:] Kultura międzywojennego Wilna.
Materiały konferencji w Trokach (28-30 VI 1993), red. Anna KIEŻUŃ, Białystok 1994, s. 173-202 (Biblioteka Pamięci
i Myśli, 10). Poza ustalenia z tego tekstu badacz nie wykracza w monograficznym opracowaniu Polskie życie artystycz-
ne w międzywojennym Wilnie, Toruń 1994.
2 Wszystkie informacje dotyczące WTNASP, zaczerpnięte z archiwaliów, podaję za monografią Karoliny Stankiewicz
(Stankevic); zob. Karolina STANKEVIC, Wileńskie Towarzystwo Niezależnych Artystów Sztuk Plastycznych (1930-
1939), Gdańsk 2016, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof, dr hab. Małgorzaty Omilanowskiej w Instytucie
Historii Sztuki UG. Dokumenty związane z działalnością Towarzystwa znajdują się w Lietuvos Centrinis Valstybinis
Archyvas (dalej: LCVA) w Wilnie (f. 288, ap. 1, b. 1, 2, 3, 6; f. 53, ap. 23, b. 2382; f. 335, ap. 1, b. 1; f. B-5, ap. 1, b. 2).