DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Petrus, Jerzy T.: Portret wodza zwyciężonej armii. Uwagi o ikonografii generała Józefa Dwernickiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0685
675
JERZY T. PETRUS
Kraków, Zamek Królewski ла Wawelu
Portret wodza zwyciężonej armii.
Uwagi o ikonografii
generała Józefa Dwernickiego
Przed ponad półwiekiem Andrzej Ryszkiewicz, wytrawny znawca polskiego malar-
stwa portretowego, wskazał na występowanie wśród wizerunków polskich wojsko-
wych specyficznego typu przedstawienia gloryfikującego postać wodza zwyciężo-
nej armii1. Nie było to zjawisko powszechne, jednak zasługujące na zdefiniowane i przy-
pomnienie. Wizerunek bohatera tragicznego, otoczonego aurą klęski, pojawił się wraz
z ukształtowaniem romantycznego pojmowania dziejów jednostki. Jak wspomniał Rysz-
kiewicz, „Romantyzm sławi smutek, nieuchronność losu, czy tragiczną klęskę częściej
jeszcze niż pogodę, zwycięstwo, sukces". Niemal idealnymi bohaterami stawali się tu
szlachetni uczestnicy zakończonych klęską narodowych powstań, doświadczający prze-
mocy, ucisku i siły zwycięzców miażdżących słuszną sprawę wolności2. Za takich uzna-
wano polskich dowódców, przybywających nad Sekwanę po upadku powstania
listopadowego. Kult bohaterów przegranych spraw, uchodzących jednak za moralnych
zwycięzców, pojawiający się wraz z utratą przez Polskę nieodległości pod koniec XVIII
stulecia, zakorzenił się trwale w narodowej świadomości i zajął w niej ważne miejsce,
gloryfikowany w historiografii, literaturze i sztukach plastycznych.
Punktem wyjścia dla swych rozważań Andrzej Ryszkiewicz uczynił piękny portret ge-
nerała Józefa Dwernickiego (1779-1857) autorstwa Jeana Franęois Gigoux (1806-1894),
cenionego niegdyś malarza scen historycznych i religijnych, a także wziętego portrecisty,
reprezentującego romantyczny nurt w ówczesnej sztuce francuskiej (il. 1). Sugestywny
opis malowidła dokonany przez Ryszkiewicza wypada uznać za wyczerpujący. Warto od-
notować jeszcze zwartość kompozycji, bogatą, nasyconą kolorystykę i świetną charak-
terystykę modela, odpowiadającą przekazanym relacjom o jego wyglądzie3. Liczący
nieco ponad pięćdziesiąt lat dowódca został przedstawiony w mundurze generalskim,
z orderami Virtuti Militari i Legii Honorowej na piersi, wsparty o widoczną fragmenta-
rycznie lufę działa. Ujęcie zdecydowanie z żabiej perspektywy nadało modelowi o nie-
wielkim wzroście i bardzo pokaźniej tuszy cech monumentalnych. Taką posturę
1 Andrzej RYSZKIEWICZ, „Jean Gigoux i romantyczny typ portretu wodza zwyciężonej armii", Biuletyn Historii
Sztuki, XXIII:1961, nr 1, s. 57-62.
2 RYSZKIEWICZ, op. cit., s. 61.
3 RYSZKIEWICZ, op. cit., s. 58-59.
JERZY T. PETRUS
Kraków, Zamek Królewski ла Wawelu
Portret wodza zwyciężonej armii.
Uwagi o ikonografii
generała Józefa Dwernickiego
Przed ponad półwiekiem Andrzej Ryszkiewicz, wytrawny znawca polskiego malar-
stwa portretowego, wskazał na występowanie wśród wizerunków polskich wojsko-
wych specyficznego typu przedstawienia gloryfikującego postać wodza zwyciężo-
nej armii1. Nie było to zjawisko powszechne, jednak zasługujące na zdefiniowane i przy-
pomnienie. Wizerunek bohatera tragicznego, otoczonego aurą klęski, pojawił się wraz
z ukształtowaniem romantycznego pojmowania dziejów jednostki. Jak wspomniał Rysz-
kiewicz, „Romantyzm sławi smutek, nieuchronność losu, czy tragiczną klęskę częściej
jeszcze niż pogodę, zwycięstwo, sukces". Niemal idealnymi bohaterami stawali się tu
szlachetni uczestnicy zakończonych klęską narodowych powstań, doświadczający prze-
mocy, ucisku i siły zwycięzców miażdżących słuszną sprawę wolności2. Za takich uzna-
wano polskich dowódców, przybywających nad Sekwanę po upadku powstania
listopadowego. Kult bohaterów przegranych spraw, uchodzących jednak za moralnych
zwycięzców, pojawiający się wraz z utratą przez Polskę nieodległości pod koniec XVIII
stulecia, zakorzenił się trwale w narodowej świadomości i zajął w niej ważne miejsce,
gloryfikowany w historiografii, literaturze i sztukach plastycznych.
Punktem wyjścia dla swych rozważań Andrzej Ryszkiewicz uczynił piękny portret ge-
nerała Józefa Dwernickiego (1779-1857) autorstwa Jeana Franęois Gigoux (1806-1894),
cenionego niegdyś malarza scen historycznych i religijnych, a także wziętego portrecisty,
reprezentującego romantyczny nurt w ówczesnej sztuce francuskiej (il. 1). Sugestywny
opis malowidła dokonany przez Ryszkiewicza wypada uznać za wyczerpujący. Warto od-
notować jeszcze zwartość kompozycji, bogatą, nasyconą kolorystykę i świetną charak-
terystykę modela, odpowiadającą przekazanym relacjom o jego wyglądzie3. Liczący
nieco ponad pięćdziesiąt lat dowódca został przedstawiony w mundurze generalskim,
z orderami Virtuti Militari i Legii Honorowej na piersi, wsparty o widoczną fragmenta-
rycznie lufę działa. Ujęcie zdecydowanie z żabiej perspektywy nadało modelowi o nie-
wielkim wzroście i bardzo pokaźniej tuszy cech monumentalnych. Taką posturę
1 Andrzej RYSZKIEWICZ, „Jean Gigoux i romantyczny typ portretu wodza zwyciężonej armii", Biuletyn Historii
Sztuki, XXIII:1961, nr 1, s. 57-62.
2 RYSZKIEWICZ, op. cit., s. 61.
3 RYSZKIEWICZ, op. cit., s. 58-59.