DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Konieczny, Aleksander: Historia budowy sanktuarium ¬św. Anny w Ole¬nie w ¬świetle badań dendrochronologicznych
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0615
605
ALEKSANDER KONIECZNY
Toruń, historyk architektury i dendrochronolog
Historia budowy sanktuarium św. Anny w Oleśnie
w świetle badań dendrochronologicznych
Гościół odpustowy św. Anny w Oleśnie1 - według podań i legend - powstał w związ-
K ku z cudownymi wydarzeniami, które działy się za sprawą św. Anny. Sanktuarium
1 Apołożone jest na cmentarzu znajdującym się na północ od centrum miasta, przy
drodze z Olesna do Gorzowa Śląskiego, która dalej prowadzi do Wielunia (il. 1). Ko-
ściół wraz z przyległą do niego grupą pięciu kaplic i łącznikiem, wzniesionymi na planie
sześcioramiennej gwiazdy, stanowi jedyny w swoim rodzaju zabytek, niemający analogii
w drewnianej architekturze sakralnej w Polsce i na świecie. W 2018 r. uznany został za
Pomnik Historii, czyli zabytek o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego
naszego kraju (il. 2).
Poszczególne części zespołu zbudowane z drewna sosnowego przy niewielkim udziale
świerkowego, w konstrukcji zrębowej, sumikowo-łątkowej i słupowej (wieża nad zachod-
nią częścią nawy), posadowione są na ceglanej bądź nowej, betonowej z okładziną ka-
mienną2 podmurówce. Najstarszą część kompleksu stanowi średniowieczny kościół,
pierwotnie niewielkich rozmiarów, złożony z wydłużonego prezbiterium zamkniętego
trójbocznie oraz z szerszej, początkowo prawie kwadratowej nawy (il. 3), z wieżyczką na
sygnaturkę przy jej szczycie wschodnim (il. 4). Prezbiterium nakrywa dach wielospado-
wy, pierwotną nawę - wyższy, dwuspadowy, oba o ostrym kącie nachylenia połaci. Za-
chodnie przedłużenie nawy, również niemal kwadratowe, stanowi podstawę dla wąskiej,
czworobocznej wieży o lekko pochyłych ścianach, związanej z konstrukcją trójspadowe-
go dachu. Wieżę i sygnaturkę wieńczą baniaste hełmy (nad wieżą z ośmioboczną iglicą).
Od północy przy prezbiterium znajduje się obszerna, wolno stojąca prostokątna zakry-
stia z lożą kolatorską na piętrze, przykryta oddzielnym czterospadowym dachem i dasz-
kiem pulpitowym od północy (il. 4). Pierwotnie na lożę prowadziły tylko schody
zewnętrzne usytuowane przy północno-wschodniej ścianie prezbiterium, współcześnie
również nowe schody wewnętrzne umieszczone przy zachodniej ścianie zakrystii.
Od południa do kościoła przylega zespół pięciu kwadratowych kaplic zamkniętych
dwubocznie3, otaczających sześcioboczną część centralną (il. 3, 5-6). Przy szóstym boku
1 Miasto w województwie opolskim, położone 45 km na północny wschód od Opola.
2 Józef MATUSZCZAK, Studia nad kościołami drewnianymi na Górnym Śląsku, seria: Rocznik Muzeum Górnoślą-
skiego w Bytomiu; Sztuka, z. 9, Bytom 1989, s. 166, określił podmurówkę jako betonową z fakturą imitującą kamień
łamany.
3 Matuszczak (ibid., s. 18) błędnie podał, że kaplice mają trójboczne zamknięcie.
ALEKSANDER KONIECZNY
Toruń, historyk architektury i dendrochronolog
Historia budowy sanktuarium św. Anny w Oleśnie
w świetle badań dendrochronologicznych
Гościół odpustowy św. Anny w Oleśnie1 - według podań i legend - powstał w związ-
K ku z cudownymi wydarzeniami, które działy się za sprawą św. Anny. Sanktuarium
1 Apołożone jest na cmentarzu znajdującym się na północ od centrum miasta, przy
drodze z Olesna do Gorzowa Śląskiego, która dalej prowadzi do Wielunia (il. 1). Ko-
ściół wraz z przyległą do niego grupą pięciu kaplic i łącznikiem, wzniesionymi na planie
sześcioramiennej gwiazdy, stanowi jedyny w swoim rodzaju zabytek, niemający analogii
w drewnianej architekturze sakralnej w Polsce i na świecie. W 2018 r. uznany został za
Pomnik Historii, czyli zabytek o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego
naszego kraju (il. 2).
Poszczególne części zespołu zbudowane z drewna sosnowego przy niewielkim udziale
świerkowego, w konstrukcji zrębowej, sumikowo-łątkowej i słupowej (wieża nad zachod-
nią częścią nawy), posadowione są na ceglanej bądź nowej, betonowej z okładziną ka-
mienną2 podmurówce. Najstarszą część kompleksu stanowi średniowieczny kościół,
pierwotnie niewielkich rozmiarów, złożony z wydłużonego prezbiterium zamkniętego
trójbocznie oraz z szerszej, początkowo prawie kwadratowej nawy (il. 3), z wieżyczką na
sygnaturkę przy jej szczycie wschodnim (il. 4). Prezbiterium nakrywa dach wielospado-
wy, pierwotną nawę - wyższy, dwuspadowy, oba o ostrym kącie nachylenia połaci. Za-
chodnie przedłużenie nawy, również niemal kwadratowe, stanowi podstawę dla wąskiej,
czworobocznej wieży o lekko pochyłych ścianach, związanej z konstrukcją trójspadowe-
go dachu. Wieżę i sygnaturkę wieńczą baniaste hełmy (nad wieżą z ośmioboczną iglicą).
Od północy przy prezbiterium znajduje się obszerna, wolno stojąca prostokątna zakry-
stia z lożą kolatorską na piętrze, przykryta oddzielnym czterospadowym dachem i dasz-
kiem pulpitowym od północy (il. 4). Pierwotnie na lożę prowadziły tylko schody
zewnętrzne usytuowane przy północno-wschodniej ścianie prezbiterium, współcześnie
również nowe schody wewnętrzne umieszczone przy zachodniej ścianie zakrystii.
Od południa do kościoła przylega zespół pięciu kwadratowych kaplic zamkniętych
dwubocznie3, otaczających sześcioboczną część centralną (il. 3, 5-6). Przy szóstym boku
1 Miasto w województwie opolskim, położone 45 km na północny wschód od Opola.
2 Józef MATUSZCZAK, Studia nad kościołami drewnianymi na Górnym Śląsku, seria: Rocznik Muzeum Górnoślą-
skiego w Bytomiu; Sztuka, z. 9, Bytom 1989, s. 166, określił podmurówkę jako betonową z fakturą imitującą kamień
łamany.
3 Matuszczak (ibid., s. 18) błędnie podał, że kaplice mają trójboczne zamknięcie.