DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Michalczyk, Zbigniew: Domniemane modello Augustyna Mirysa do obrazu Podniesienie krzyża w koś¬ciele w Bielsku Podlaskim
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0007
5
ZBIGNIEW MICHALCZYK
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Domniemane modello Augustyna Mirysa
do obrazu Podniesienie krzyża
w kościele w Bielsku Podlaskim
Wiadomości historyczne na temat powstania klasycystycznego kościoła parafial-
nego pw. Narodzenia NMP i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim oraz jego wy-
posażenia są stosunkowo dobrze znane1. Budowa, sfinansowana przez kolator-
kę Izabelę z Poniatowskich Branicką, wdowę po hetmanie wielkim koronnym Janie Kle-
mensie Branickim, trwała od 23 kwietnia do października 1783 r. (1 listopada odprawiono
pierwszą mszę w nowej świątyni)2. Choć część sprzętów najważniejszych dla liturgii za-
instalowano już w roku 1783 (taka data widnieje na misie chrzcielnicy), pewne prace wy-
kończeniowe prowadzono jeszcze w pierwszej połowie roku 1784, a ich ostatnim etapem
było odnotowane 30 czerwca sporządzanie farby do ram, okien i architrawów3. 29 sierpnia
tegoż roku nowo wymurowany kościół oglądał Stanisław August podczas pobytu w Biel-
sku, gdzie zatrzymał się w drodze na sejm w Grodnie. W kościele tym został przyjęty przez
duchowieństwo dekanalne oraz wysłuchał przemówień bpa Jana Szyjkowskiego i sędziego
bielskiego Pawła Hryniewickiego4. Można sądzić, że podczas tych uroczystości świątynia
lśniła już pełnym blaskiem.
Brakuje niestety bezpośrednich wiadomości źródłowych na temat wykonania ołtarzy
i obrazów. Niewątpliwie pierwotnie planowano wyposażyć świątynię w retabula pozostałe
z rozebranej w marcu 1783 r. poprzedniej świątyni. 30 kwietnia roku 1784 wybuchł jednak
w mieście pożar, w którym spłonął m.in. pobliski kościół i klasztor karmelitów „oraz
1 Niniejszy tekst powstał przy okazji opracowania publikacji: Katalog zabytków sztuki w Polsce, seria nowa, t. 12,
Województwo podlaskie (białostockie), z. 4, Powiat bielski, oprac. Zbigniew MICHALCZYK, Dorota PIRAMIDO-
WICZ, Katarzyna UCHOWICZ, red. Marcin ZGŁOSKI, Warszawa 2018 [w przygotowaniu]. Formuła Katalogu nie
daje możliwości wyczerpującej prezentacji obiektów, o których będzie tu mowa. Wnioski płynące z odnalezienia nie-
znanej dotąd domniemanej pracy Augustyna Mirysa wydają się na tyle interesujące, że warto poświęcić jej osobny
szkic.
2 Adam MIŁOBĘDZKI, „Kościół w Bielsku Podlaskim. Z dziejów recepcji francuskiej myśli architektonicznej w Pol-
sce", [w:] Muzeum i twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci prof. dr. Stanisława Lorentza, red. Kazimierz
MICHAŁOWSKI et al., Warszawa 1969, s. 418; Eugeniusz BESZTA-BOROWSKI, Dzieje parafii katolickiej Narodze-
nia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim, wyd. Piotr SKŁADANOWSKI, Drohiczyn 2012,
s. 36 (informacja z powołaniem na źródło: Vilniaus Universiteto Biblioteka, F 4-19262, Kronika parafii bielskiej, 1688-
1823).
3 MIŁOBĘDZKI, op. cit., s. 418.
4 BESZTA-BOROWSKI, op. cit., s. 37 (za kroniką, zob. przyp. 2).
ZBIGNIEW MICHALCZYK
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Domniemane modello Augustyna Mirysa
do obrazu Podniesienie krzyża
w kościele w Bielsku Podlaskim
Wiadomości historyczne na temat powstania klasycystycznego kościoła parafial-
nego pw. Narodzenia NMP i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim oraz jego wy-
posażenia są stosunkowo dobrze znane1. Budowa, sfinansowana przez kolator-
kę Izabelę z Poniatowskich Branicką, wdowę po hetmanie wielkim koronnym Janie Kle-
mensie Branickim, trwała od 23 kwietnia do października 1783 r. (1 listopada odprawiono
pierwszą mszę w nowej świątyni)2. Choć część sprzętów najważniejszych dla liturgii za-
instalowano już w roku 1783 (taka data widnieje na misie chrzcielnicy), pewne prace wy-
kończeniowe prowadzono jeszcze w pierwszej połowie roku 1784, a ich ostatnim etapem
było odnotowane 30 czerwca sporządzanie farby do ram, okien i architrawów3. 29 sierpnia
tegoż roku nowo wymurowany kościół oglądał Stanisław August podczas pobytu w Biel-
sku, gdzie zatrzymał się w drodze na sejm w Grodnie. W kościele tym został przyjęty przez
duchowieństwo dekanalne oraz wysłuchał przemówień bpa Jana Szyjkowskiego i sędziego
bielskiego Pawła Hryniewickiego4. Można sądzić, że podczas tych uroczystości świątynia
lśniła już pełnym blaskiem.
Brakuje niestety bezpośrednich wiadomości źródłowych na temat wykonania ołtarzy
i obrazów. Niewątpliwie pierwotnie planowano wyposażyć świątynię w retabula pozostałe
z rozebranej w marcu 1783 r. poprzedniej świątyni. 30 kwietnia roku 1784 wybuchł jednak
w mieście pożar, w którym spłonął m.in. pobliski kościół i klasztor karmelitów „oraz
1 Niniejszy tekst powstał przy okazji opracowania publikacji: Katalog zabytków sztuki w Polsce, seria nowa, t. 12,
Województwo podlaskie (białostockie), z. 4, Powiat bielski, oprac. Zbigniew MICHALCZYK, Dorota PIRAMIDO-
WICZ, Katarzyna UCHOWICZ, red. Marcin ZGŁOSKI, Warszawa 2018 [w przygotowaniu]. Formuła Katalogu nie
daje możliwości wyczerpującej prezentacji obiektów, o których będzie tu mowa. Wnioski płynące z odnalezienia nie-
znanej dotąd domniemanej pracy Augustyna Mirysa wydają się na tyle interesujące, że warto poświęcić jej osobny
szkic.
2 Adam MIŁOBĘDZKI, „Kościół w Bielsku Podlaskim. Z dziejów recepcji francuskiej myśli architektonicznej w Pol-
sce", [w:] Muzeum i twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci prof. dr. Stanisława Lorentza, red. Kazimierz
MICHAŁOWSKI et al., Warszawa 1969, s. 418; Eugeniusz BESZTA-BOROWSKI, Dzieje parafii katolickiej Narodze-
nia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim, wyd. Piotr SKŁADANOWSKI, Drohiczyn 2012,
s. 36 (informacja z powołaniem na źródło: Vilniaus Universiteto Biblioteka, F 4-19262, Kronika parafii bielskiej, 1688-
1823).
3 MIŁOBĘDZKI, op. cit., s. 418.
4 BESZTA-BOROWSKI, op. cit., s. 37 (za kroniką, zob. przyp. 2).