DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Tajchman, Jan; Iwanek, Anna [Contr.]: Więźba wieszarowa ko¬ścioła pw. ¬św. Anny w Lubartowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0643
633
JAN TAJCHMAN, ANNA IWANEK
Toruń, UMK, Studia podyplomowe w zakresie problematyki zabytkoznawczej
i konserwatorskiej architektury historycznej
Więźba wieszarowa kościoła
pw. św. Anny w Lubartowie
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Anny w Lubartowie wzniesiony w latach
1733-17381, posiadajedyną w Polsce - w świetle dotychczasowych badań - więź-
bę jętkowo-wieszarową, w której połączenia elementów wspomagane są drew-
nianymi klinami.
Projekt kościoła opracował Paolo Antonio Fontana (1696-1765). Był on jedną z kilku-
set osób z pogranicza włosko-szwajcarskiego, które osiedliły się i pracowały w Polsce.
Do Rzeczpospolitej przybył jako dojrzały artysta i został nadwornym architektem Pawła
Karola Sanguszki, wielkiego marszałka litewskiego. Paolo Fontana był architektem dwor-
skim, jednak nigdy nie doczekał się zamówienia królewskiego, chociaż służył u magnata
związanego z królem.
Kontakty rodzinne i towarzyskie Sanguszków stworzyły artyście możliwości pracy
u najbardziej utytułowanych rodzin. Projektował przede wszystkim dla szlachty i ducho-
wieństwa związanego z ziemią lubartowską i rejonami wschodnimi Wołynia. Mimo licz-
nych zamówień, ciągle myślał o powrocie do stron rodzinnych. Fontana jako artysta cieszył
się dużym powodzeniem. Swoje dzieła tworzył z motywów o różnej genezie, będąc tym
samym eklektykiem. Posługiwał się również graficznymi wzornikami oraz traktatami archi-
tektonicznymi2. Taki sposób projektowania był typowy dla późnego baroku. Najdoskonal-
szym dziełem Fontany jest fara lubartowska (il. 1). Pod względem artystycznym będąca
bezpośrednim wzorem dla innych kościołów architekta: karmelitów trzewiczkowych
w Lublinie, paulinów we Włodawie, brygidek w Brześciu nad Bugiem i pijarów w Chełmie.
Głównym ośrodkiem kompozycyjnym fary lubartowskiej jest trójprzęsłowa nawa
główna (il. 6) w formie wydłużonego ośmioboku3. Właśnie na tym ośmioboku została
ukształtowana wspomniana już więźba jętkowo-wieszarowa (il. 7, 8 i 9).
Wokół ośmioboku nawy (il. 6) na parterze znajdują się promieniście ustawione kapli-
ce; wyższe - po bokach przęsła środkowego, natomiast cztery niższe - po przekątnych.
Od wschodu do nawy przylega prezbiterium (il. 2). Od zachodu nawę poprzedza przę-
sło mieszczące w przyziemiu kruchtę i na piętrze chór muzyczny (il. 4), zaś po bokach
dwie wieże (il. 6).
1 Ryszard BRYKOWSKI, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VIII, z. 11, Dawny powiat lubartowski, Warszawa
1976, s. 25.
2 Józef SKRABSKI, Paolo Fontana. Nadworny Architekt Sanguszów, Tarnów 2007, s. 305, 306.
3 Ibid., s. 146.
JAN TAJCHMAN, ANNA IWANEK
Toruń, UMK, Studia podyplomowe w zakresie problematyki zabytkoznawczej
i konserwatorskiej architektury historycznej
Więźba wieszarowa kościoła
pw. św. Anny w Lubartowie
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Anny w Lubartowie wzniesiony w latach
1733-17381, posiadajedyną w Polsce - w świetle dotychczasowych badań - więź-
bę jętkowo-wieszarową, w której połączenia elementów wspomagane są drew-
nianymi klinami.
Projekt kościoła opracował Paolo Antonio Fontana (1696-1765). Był on jedną z kilku-
set osób z pogranicza włosko-szwajcarskiego, które osiedliły się i pracowały w Polsce.
Do Rzeczpospolitej przybył jako dojrzały artysta i został nadwornym architektem Pawła
Karola Sanguszki, wielkiego marszałka litewskiego. Paolo Fontana był architektem dwor-
skim, jednak nigdy nie doczekał się zamówienia królewskiego, chociaż służył u magnata
związanego z królem.
Kontakty rodzinne i towarzyskie Sanguszków stworzyły artyście możliwości pracy
u najbardziej utytułowanych rodzin. Projektował przede wszystkim dla szlachty i ducho-
wieństwa związanego z ziemią lubartowską i rejonami wschodnimi Wołynia. Mimo licz-
nych zamówień, ciągle myślał o powrocie do stron rodzinnych. Fontana jako artysta cieszył
się dużym powodzeniem. Swoje dzieła tworzył z motywów o różnej genezie, będąc tym
samym eklektykiem. Posługiwał się również graficznymi wzornikami oraz traktatami archi-
tektonicznymi2. Taki sposób projektowania był typowy dla późnego baroku. Najdoskonal-
szym dziełem Fontany jest fara lubartowska (il. 1). Pod względem artystycznym będąca
bezpośrednim wzorem dla innych kościołów architekta: karmelitów trzewiczkowych
w Lublinie, paulinów we Włodawie, brygidek w Brześciu nad Bugiem i pijarów w Chełmie.
Głównym ośrodkiem kompozycyjnym fary lubartowskiej jest trójprzęsłowa nawa
główna (il. 6) w formie wydłużonego ośmioboku3. Właśnie na tym ośmioboku została
ukształtowana wspomniana już więźba jętkowo-wieszarowa (il. 7, 8 i 9).
Wokół ośmioboku nawy (il. 6) na parterze znajdują się promieniście ustawione kapli-
ce; wyższe - po bokach przęsła środkowego, natomiast cztery niższe - po przekątnych.
Od wschodu do nawy przylega prezbiterium (il. 2). Od zachodu nawę poprzedza przę-
sło mieszczące w przyziemiu kruchtę i na piętrze chór muzyczny (il. 4), zaś po bokach
dwie wieże (il. 6).
1 Ryszard BRYKOWSKI, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VIII, z. 11, Dawny powiat lubartowski, Warszawa
1976, s. 25.
2 Józef SKRABSKI, Paolo Fontana. Nadworny Architekt Sanguszów, Tarnów 2007, s. 305, 306.
3 Ibid., s. 146.