DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Artykuły
DOI article:Zadrożny, Tadeusz: Almanach wrocławski na rok 1495 w katalogu Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement, czyli o losach polskich zbiorów artystycznych w okresie II wojny ¬światowej*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0887
Almanach wrocławski na rok 1495 w katalogu Sichergestellte Kunstwerke
873
Oprócz zatem ujednoliconej nazwy dzieła zawierał informację o użytej technice
graficznej, wymiarach karty, nazwisku drukarza i miejscu tłoczenia, stanie zachowania -
nieznacznym uszkodzeniu części tekstowej, nieco więcej o wyglądzie obiektu, czyli
umieszczeniu drzeworytu pod tekstem, u dołu karty, przedstawieniu Merkurego w środ-
kowej części drzeworytu, po jego prawej i lewej stronie o dwu rycerzach ze sztandarami i
herbem Wrocławia bez wdawania się w szczegóły ikonograficzne i heraldyczne, o dokto-
rze po prawej badającym puls chorego [sic!], innym lekarzu po lewej oglądającym naczy-
nie z moczem, a także o dwu innych odbitkach almanachu, jednej w Leningradzie, drugiej
w Śremie, ówcześnie w Kraju Warty, co zostało uwydatnione przez podanie nazwy pro-
wincji w nawiasie. Na koniec pod notą dodano informację o proweniencji: z Biblioteki
Jagiellońskiej w Krakowie. Nie przewidywano zdjęcia w albumach, dlatego nie podano
numeru tablicy. Przytoczony zestaw danych, zaprezentowanych w tym układzie, z fałszy-
wą interpretacją jednego z przedstawień wprowadzoną przez Schreibera w 1910 r. i po-
wtórzoną w dziewiętnaście lat później przez Ameisenową, jednoznacznie wskazuje na
źródło, z którego czerpał autor noty. Najpewniej sięgnął po opis Ameisenowej opubliko-
wany po niemiecku w 1929 r.37, zredukował go do cytowanej wyżej postaci, w ogólnym
układzie przestawił jedynie informację o miejscu przechowywania dwu innych zachowa-
nych odbitek almanachu i nie podjął jakiejkolwiek próby weryfikacji opisu źródłowego.
Pierwsza część działu Graphik und Handzeichnungen, poświęcona grafice, nie zajmo-
wała zbyt wiele miejsca w katalogu Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement.
Wpisano do niej 27 numerowanych obiektów od pozycji 199 do 225, w tym siedem mie-
dziorytów, dwanaście drzeworytów i osiem metalorytów, głównie rycin śrutowych.
Wszystkie ryciny były niezwykle rzadkimi okazami, albo nawet unikatami, i oprócz jed-
nej zostały opracowane graficznie i wytłoczone w okresie inkunabułowym, w przytłacza-
jącej większości w różnych miastach i rejonach Niemiec. Z opisanych tylko jeden
drzeworyt, niepełny, obcięty, ale unikatowy - wizerunek św. Leonarda Hansa Burgkmaie-
ra starszego (1473-1531, BJ Inw. 6905), ujęty w nocie 217 - należy prawdopodobnie dato-
wać na początek XVI stulecia. Wszystkie wspomniane ryciny, łącznie z wymienionym,
zostały „zabezpieczone" ze zbiorów krakowskich: osiemnaście z Biblioteki Jagiellońskiej
i dziewięć z kolekcji graficznej Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich, ale w ich
wyborze urok wcześniejszych publikacji Ameisenowej i zawartych w nich komentarzy
ewidentnie pobudził wyobraźnię owego „naukowego urzędnika-fachowca", który z upo-
ważnienia Generalnego Gubernatora w obu placówkach dokonywał konfiskat rycin, a był
nim prawdopodobnie, wedle podpisu na odpowiednich kartach rejestru „zabezpieczeń"
(Blatten 11., 15., 16.), Werner Kudlich, komisaryczny dyrektor Muzeum Regionalnego w
Opawie, noszący jak większość funkcjonariuszy Urzędu Pełnomocnika Specjalnego tytuł
naukowy doktora. Wierność źródłu inspiracji była u „naukowego urzędnika-fachowca"
tak wielka, że w dziale miedziorytów, wymieniając ryciny ze zbiorów Biblioteki Jagiel-
lońskiej od noty 199 do 203, czyli Chustę św. Weroniki (ok. 1450, nr inw. 7645), Króla
karcianego (ok. 1460, nr inw. 6896), Samsona i Dalilę Mistrza E.S. (aktywnego ok. 1450-
1467, nr inw. 6897), Św. Gertrudę z Nivelles Israhela van Meckenema młodszego (ok.
1440-1503, nr inw. 6893) i Żywot Marii (XV w., nr inw. 6916) nie tylko opierał się na
notach Ameisenowej, powtarzając za nią nawet informacje o wydobyciu ryciny z okładki
kodeksu (Chusta św. Weroniki) i redukując oczywiście do minimum komentarz, ale po-
wtórzył nawet kolejność tych miedziorytów wprost z Inkunabułów graficznych Biblioteki
37 AMEISENOWA, Einblattdrucke..., s. 12, nr kat. 20, tabl. 20.
873
Oprócz zatem ujednoliconej nazwy dzieła zawierał informację o użytej technice
graficznej, wymiarach karty, nazwisku drukarza i miejscu tłoczenia, stanie zachowania -
nieznacznym uszkodzeniu części tekstowej, nieco więcej o wyglądzie obiektu, czyli
umieszczeniu drzeworytu pod tekstem, u dołu karty, przedstawieniu Merkurego w środ-
kowej części drzeworytu, po jego prawej i lewej stronie o dwu rycerzach ze sztandarami i
herbem Wrocławia bez wdawania się w szczegóły ikonograficzne i heraldyczne, o dokto-
rze po prawej badającym puls chorego [sic!], innym lekarzu po lewej oglądającym naczy-
nie z moczem, a także o dwu innych odbitkach almanachu, jednej w Leningradzie, drugiej
w Śremie, ówcześnie w Kraju Warty, co zostało uwydatnione przez podanie nazwy pro-
wincji w nawiasie. Na koniec pod notą dodano informację o proweniencji: z Biblioteki
Jagiellońskiej w Krakowie. Nie przewidywano zdjęcia w albumach, dlatego nie podano
numeru tablicy. Przytoczony zestaw danych, zaprezentowanych w tym układzie, z fałszy-
wą interpretacją jednego z przedstawień wprowadzoną przez Schreibera w 1910 r. i po-
wtórzoną w dziewiętnaście lat później przez Ameisenową, jednoznacznie wskazuje na
źródło, z którego czerpał autor noty. Najpewniej sięgnął po opis Ameisenowej opubliko-
wany po niemiecku w 1929 r.37, zredukował go do cytowanej wyżej postaci, w ogólnym
układzie przestawił jedynie informację o miejscu przechowywania dwu innych zachowa-
nych odbitek almanachu i nie podjął jakiejkolwiek próby weryfikacji opisu źródłowego.
Pierwsza część działu Graphik und Handzeichnungen, poświęcona grafice, nie zajmo-
wała zbyt wiele miejsca w katalogu Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement.
Wpisano do niej 27 numerowanych obiektów od pozycji 199 do 225, w tym siedem mie-
dziorytów, dwanaście drzeworytów i osiem metalorytów, głównie rycin śrutowych.
Wszystkie ryciny były niezwykle rzadkimi okazami, albo nawet unikatami, i oprócz jed-
nej zostały opracowane graficznie i wytłoczone w okresie inkunabułowym, w przytłacza-
jącej większości w różnych miastach i rejonach Niemiec. Z opisanych tylko jeden
drzeworyt, niepełny, obcięty, ale unikatowy - wizerunek św. Leonarda Hansa Burgkmaie-
ra starszego (1473-1531, BJ Inw. 6905), ujęty w nocie 217 - należy prawdopodobnie dato-
wać na początek XVI stulecia. Wszystkie wspomniane ryciny, łącznie z wymienionym,
zostały „zabezpieczone" ze zbiorów krakowskich: osiemnaście z Biblioteki Jagiellońskiej
i dziewięć z kolekcji graficznej Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich, ale w ich
wyborze urok wcześniejszych publikacji Ameisenowej i zawartych w nich komentarzy
ewidentnie pobudził wyobraźnię owego „naukowego urzędnika-fachowca", który z upo-
ważnienia Generalnego Gubernatora w obu placówkach dokonywał konfiskat rycin, a był
nim prawdopodobnie, wedle podpisu na odpowiednich kartach rejestru „zabezpieczeń"
(Blatten 11., 15., 16.), Werner Kudlich, komisaryczny dyrektor Muzeum Regionalnego w
Opawie, noszący jak większość funkcjonariuszy Urzędu Pełnomocnika Specjalnego tytuł
naukowy doktora. Wierność źródłu inspiracji była u „naukowego urzędnika-fachowca"
tak wielka, że w dziale miedziorytów, wymieniając ryciny ze zbiorów Biblioteki Jagiel-
lońskiej od noty 199 do 203, czyli Chustę św. Weroniki (ok. 1450, nr inw. 7645), Króla
karcianego (ok. 1460, nr inw. 6896), Samsona i Dalilę Mistrza E.S. (aktywnego ok. 1450-
1467, nr inw. 6897), Św. Gertrudę z Nivelles Israhela van Meckenema młodszego (ok.
1440-1503, nr inw. 6893) i Żywot Marii (XV w., nr inw. 6916) nie tylko opierał się na
notach Ameisenowej, powtarzając za nią nawet informacje o wydobyciu ryciny z okładki
kodeksu (Chusta św. Weroniki) i redukując oczywiście do minimum komentarz, ale po-
wtórzył nawet kolejność tych miedziorytów wprost z Inkunabułów graficznych Biblioteki
37 AMEISENOWA, Einblattdrucke..., s. 12, nr kat. 20, tabl. 20.