DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Zadrożny, Tadeusz: Almanach wrocławski na rok 1495 w katalogu Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement, czyli o losach polskich zbiorów artystycznych w okresie II wojny ¬światowej*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0888
874
Tadeusz Zadrożny
Jagiellońskiej, które ukazały się w 1924 r. w języku polskim38. Nie wdając się w szczegó-
ły, należy stwierdzić, że wśród 27 rycin lub zbiorów rycin (nota 209, Męka Pana naszego
Jezusa Chrystusa, Augsburg 1475, Inc. 205039) wymienionych i opisanych w katalogu
Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement trzynaście obiektów zostało wcze-
śniej opracowanych przez Ameisenową w Inkunabułach graficznych Biblioteki Jagielloń-
skiej w roku 1924, dalszych dziewięć pozycji w tomie Einblattdrucke des Fiinfzehnten
Jahrhunderts w roku 1929 (il. 9)4°. Jedna z wymienionych rycin, drzeworyt Św. Anna
Samotrzeć (ok. 1500, nr inw. 6894), w omawianym katalogu-sprawozdaniu nota 216 -
został przestawiony w obu publikacjach Ameisenowej. Pięć rycin ze zbiorów Muzeum
i Biblioteki Książąt Czartoryskich - niello Koronacja Matki Boskiej (2. połowa XV w.,
R. 11604), nota 204; niello Św. Barbara (2. połowa XV w., R. 11605), nota 205; drzeworyt
Św. Anna Samotrzeć (ok. 1480, R. 11599), nota 211; drzeworyt Monogram Chrystusa
(2. połowa XV w., R. 11598), nota 213 i drzeworyt barwiony Św. Hieronim (2. połowa XV w.),
nota 214 - nie było publikowanych u Ameisenowej, miały krótkie rzeczowe opisy inwen-
tarzowe i one zapewne stanowiły materiał źródłowy dla owego fachowego przedstawicie-
la Urzędu Pełnomocnika Specjalnego, autora not, ale w tym wypadku mamy do czynienia
z ogromną dysproporcją objętości not. Opis wspomnianego drzeworytu przedstawiające-
go św. Leonarda - nota 217 - wydawałoby się, że dzieło autorskie przedstawiciela Urzędu
Pełnomocnika Specjalnego, jest od wymienionych pięciu obszerniejszy, opowiada jednak
o tym, co jest na obrazku, i nie zachwyca jakąś szczególną fachowością, może jedynie po
za stwierdzeniem, że mamy do czynienia z unikatem, ale źródeł tej właśnie hipotezy szu-
kać należy w kolejnej publikacji Ameisenowej wydanej po niemiecku w roku 193641.
Zależność więc od Ameisenowej, od podawanych przez nią szczegółowych informacji
dotyczących zachowanych kopii i źródeł pozyskania wydaje się ewidentna. I tak za spra-
wą dostępnych wcześniejszych opracowań dział grafiki przemienił się w sprawozdaniu
Urzędu Pełnomocnika Specjalnego w dział inkunabulistyki graficznej.
Koncepcja nadania odpowiedniego, możliwie jak najokazalszego kształtu sprawozda-
niu z prac nad „zabezpieczeniem" dla Rzeszy Niemieckiej skarbów sztuki z obszaru Ge-
neralnego Gubernatorstwa dla okupowanych polskich obszarów i następnie uroczystego
przekazania go Wodzowi i Kanclerzowi Niemiec, już chyba w listopadzie 1939 r. zaczęła
38 Zofia AMEISENOWA, Inkunabuły graficzne Biblioteki Jagiellońskiej, Kraków 1924, s. 5-10, nr. kat. 1-5, (odbitka z:
Exlibris, z. 4).
39 Spośród rycin opisanych w Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement od noty 199 do noty 225 jedynie ten
inkunabuł (nota 209), mający postać kodeksu, po wojnie powrócił do zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej i jego cyfrowa
wersja wraz ze zdobiącymi go czternastoma kolorowanymi drzeworytami, jest obecnie dostępna online: JA GIELLOŃSKA
BIBLIOTEKA CYFROWA, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/240827/content [dostęp: 20 IV 2018]; inne, zarówno te po-
c hodzące z kolekcji Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich, jak i te ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej pozostają
nadal stratami wojennymi; zob. Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, R. 12624 t. 1 (dawna sygn. Ew. 3087),
Okupacja niemiecka. Sprawy zbiorów, Braki wojenne w Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie, [masz. uzup. odręczny-
mi adnotacjami], k. 57,58; Inkunabuły Biblioteki Jagiellońskiej ..., s. XIX, XX, 31, nr kat. 559; Inkunabuły w bibliotekach
polskich ... , t. 2, s. 189, 451, nr kat. f 94; archiwum własne autora, odpowiedź p. Anny Graff z Sekcji Zbiorów Graficznych
i Kartograficznych Oddziału Zbiorów Specjalnych Biblioteki Jagiellońskiej 5 VI 2014 r. na list elektroniczny z 3 VI 2014
r. zatytułowany: Inkunabuły graficzne BJ - prośba o potwierdzenie lub zaprzeczenie ich statusu.
40 W tym cztery ze zbiorów Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich: drzeworyt Pokłon Trzech Króli (ok. 1470, R.
11596), nota 207; drzeworyt śrutowy Pojmanie Chrystusa (ok. 1470, R. 11602), nota 208; drzeworyt kolorowany
Ukrzyżowanie (ok. 1475; 11597), nota 210; rycina śrutowa Św. Gertruda z Nivelles (XV w., R. 11603), nota 225; zob.
AMEISENOWA, Einblattdrucke..., s. 16, 17, nr kat. 28-31.
41 Ead., „Ein unbekannter, fruher Burgkmair-Holzschnitt in Krakau?", Masso Finiguerra, 1936, [t.] 1, s. 161-164,
ARTHISTORICUM.NET, https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/4210/ [dostęp: 26 II 2019].
Tadeusz Zadrożny
Jagiellońskiej, które ukazały się w 1924 r. w języku polskim38. Nie wdając się w szczegó-
ły, należy stwierdzić, że wśród 27 rycin lub zbiorów rycin (nota 209, Męka Pana naszego
Jezusa Chrystusa, Augsburg 1475, Inc. 205039) wymienionych i opisanych w katalogu
Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement trzynaście obiektów zostało wcze-
śniej opracowanych przez Ameisenową w Inkunabułach graficznych Biblioteki Jagielloń-
skiej w roku 1924, dalszych dziewięć pozycji w tomie Einblattdrucke des Fiinfzehnten
Jahrhunderts w roku 1929 (il. 9)4°. Jedna z wymienionych rycin, drzeworyt Św. Anna
Samotrzeć (ok. 1500, nr inw. 6894), w omawianym katalogu-sprawozdaniu nota 216 -
został przestawiony w obu publikacjach Ameisenowej. Pięć rycin ze zbiorów Muzeum
i Biblioteki Książąt Czartoryskich - niello Koronacja Matki Boskiej (2. połowa XV w.,
R. 11604), nota 204; niello Św. Barbara (2. połowa XV w., R. 11605), nota 205; drzeworyt
Św. Anna Samotrzeć (ok. 1480, R. 11599), nota 211; drzeworyt Monogram Chrystusa
(2. połowa XV w., R. 11598), nota 213 i drzeworyt barwiony Św. Hieronim (2. połowa XV w.),
nota 214 - nie było publikowanych u Ameisenowej, miały krótkie rzeczowe opisy inwen-
tarzowe i one zapewne stanowiły materiał źródłowy dla owego fachowego przedstawicie-
la Urzędu Pełnomocnika Specjalnego, autora not, ale w tym wypadku mamy do czynienia
z ogromną dysproporcją objętości not. Opis wspomnianego drzeworytu przedstawiające-
go św. Leonarda - nota 217 - wydawałoby się, że dzieło autorskie przedstawiciela Urzędu
Pełnomocnika Specjalnego, jest od wymienionych pięciu obszerniejszy, opowiada jednak
o tym, co jest na obrazku, i nie zachwyca jakąś szczególną fachowością, może jedynie po
za stwierdzeniem, że mamy do czynienia z unikatem, ale źródeł tej właśnie hipotezy szu-
kać należy w kolejnej publikacji Ameisenowej wydanej po niemiecku w roku 193641.
Zależność więc od Ameisenowej, od podawanych przez nią szczegółowych informacji
dotyczących zachowanych kopii i źródeł pozyskania wydaje się ewidentna. I tak za spra-
wą dostępnych wcześniejszych opracowań dział grafiki przemienił się w sprawozdaniu
Urzędu Pełnomocnika Specjalnego w dział inkunabulistyki graficznej.
Koncepcja nadania odpowiedniego, możliwie jak najokazalszego kształtu sprawozda-
niu z prac nad „zabezpieczeniem" dla Rzeszy Niemieckiej skarbów sztuki z obszaru Ge-
neralnego Gubernatorstwa dla okupowanych polskich obszarów i następnie uroczystego
przekazania go Wodzowi i Kanclerzowi Niemiec, już chyba w listopadzie 1939 r. zaczęła
38 Zofia AMEISENOWA, Inkunabuły graficzne Biblioteki Jagiellońskiej, Kraków 1924, s. 5-10, nr. kat. 1-5, (odbitka z:
Exlibris, z. 4).
39 Spośród rycin opisanych w Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement od noty 199 do noty 225 jedynie ten
inkunabuł (nota 209), mający postać kodeksu, po wojnie powrócił do zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej i jego cyfrowa
wersja wraz ze zdobiącymi go czternastoma kolorowanymi drzeworytami, jest obecnie dostępna online: JA GIELLOŃSKA
BIBLIOTEKA CYFROWA, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/240827/content [dostęp: 20 IV 2018]; inne, zarówno te po-
c hodzące z kolekcji Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich, jak i te ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej pozostają
nadal stratami wojennymi; zob. Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, R. 12624 t. 1 (dawna sygn. Ew. 3087),
Okupacja niemiecka. Sprawy zbiorów, Braki wojenne w Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie, [masz. uzup. odręczny-
mi adnotacjami], k. 57,58; Inkunabuły Biblioteki Jagiellońskiej ..., s. XIX, XX, 31, nr kat. 559; Inkunabuły w bibliotekach
polskich ... , t. 2, s. 189, 451, nr kat. f 94; archiwum własne autora, odpowiedź p. Anny Graff z Sekcji Zbiorów Graficznych
i Kartograficznych Oddziału Zbiorów Specjalnych Biblioteki Jagiellońskiej 5 VI 2014 r. na list elektroniczny z 3 VI 2014
r. zatytułowany: Inkunabuły graficzne BJ - prośba o potwierdzenie lub zaprzeczenie ich statusu.
40 W tym cztery ze zbiorów Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich: drzeworyt Pokłon Trzech Króli (ok. 1470, R.
11596), nota 207; drzeworyt śrutowy Pojmanie Chrystusa (ok. 1470, R. 11602), nota 208; drzeworyt kolorowany
Ukrzyżowanie (ok. 1475; 11597), nota 210; rycina śrutowa Św. Gertruda z Nivelles (XV w., R. 11603), nota 225; zob.
AMEISENOWA, Einblattdrucke..., s. 16, 17, nr kat. 28-31.
41 Ead., „Ein unbekannter, fruher Burgkmair-Holzschnitt in Krakau?", Masso Finiguerra, 1936, [t.] 1, s. 161-164,
ARTHISTORICUM.NET, https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/4210/ [dostęp: 26 II 2019].