DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Sinko-Popielowa, Krystyna; Świszczowski, Stefan: Dwór obronny w Szymbarku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37718#0181
(i3)
SZYMBARK
171
1_
—1
=łJ
na rysunku Glogera wskazują na wiek XVIII),
podobny dwór pod Wieluniem 1), w Królew-
szczyźnie w Tykocińskim, w Pisarowicach
koło Sanoka, wreszcie XVII wieczne dwory
w Kowalewszczyźnie2), w Gierałtowicach3)
i w Czarnożyłach koło Sieradza4). Niestety
z XVI w. nie dochował się żaden taki dwór
drewniany. Nie można więc Szymbarku wy-
prowadzić z architektury drewnianej, bo równie
dobrze późne wiejskie dwory mogły powtórzyć
,,forteczne“ dwory murowane.
Z planami łączą się elewacje fasad. O ile
jednak w rozkładach wnętrz dworów znaleź-
liśmy więcej różnic z Szymbarkiem niż analogii
o tyle charakter fasad naszych dworów rene-
sansowych jest podobny: duże przestrzenie
gładkich ścian poprzerywane gładkimi, pro-
stymi otworami okiennymi, nie związanymi
gzymsem. Najjaśniej występuje to w Szym-
barku i w Graboszycach 5)
Na podstawie ogólnych analogii możemy
umieścić dwór w Szymbarku między bu-
dowlami XVI wieku. Szczegóły pozwalają na
nieco większą precyzję. Wykusze, wiszące na konsolach mają gotyckie
tradycje. Ale w stosunku do kroksztynów dworu w Dębnie, pochodzącego
z przełomu XV i XVI wieku, kroksztyny w Szymbarku są o wiele bar-
dziej rozwinięte6). Archaiczne formy mają też ciężkie konsole na baszcie
w Jeżowie pochodzące, jak wspominaliśmy, z lat dwudziestych XVI
wieku. Konsole szymbarskie są od nich bardziej postępowe i wskazują
najwcześniej na trzecie lub czwarte dziesięciolecie XVI wieku. Na drugą
już połowę XVI wieku wskazują profile gzymsów w Szymbarku, gdzie
stale występuje ,,wałek", zamiast bardziej klasycznej,,piętki"7) karnesu. Według
Komornickiego8) przepaski na filarkach attyki w Szymbarku przypo-
minają podobny motyw attyki ratusza w Sandomierzu (całość attyki
h GLOGER 1. c. 74.
2) Por. GLOGER j. w. Królewszczyzna, fig. na s. 75.
3) Prymitywny rysunek Gierałtowic przez Gebauera w Muzeum Narodowym w Krakowie.
4) ZUBRZYCKI, Styl zygmuntowski, s. 76.
5) Por. KOMORNICKI 1. c. 115. •
6) Por. Z. BOCHEŃSKI, Dwór obronny w Dębnie, Kraków 1926, s. 40, 41; KOMOR-
NICKI 1. c. 83, 84,
7) KOMORNICKI 1. c. 84.
8) Ibid. 85.
Ryc. 98. Portal z sieni parteru.
Odtworzenie.
SZYMBARK
171
1_
—1
=łJ
na rysunku Glogera wskazują na wiek XVIII),
podobny dwór pod Wieluniem 1), w Królew-
szczyźnie w Tykocińskim, w Pisarowicach
koło Sanoka, wreszcie XVII wieczne dwory
w Kowalewszczyźnie2), w Gierałtowicach3)
i w Czarnożyłach koło Sieradza4). Niestety
z XVI w. nie dochował się żaden taki dwór
drewniany. Nie można więc Szymbarku wy-
prowadzić z architektury drewnianej, bo równie
dobrze późne wiejskie dwory mogły powtórzyć
,,forteczne“ dwory murowane.
Z planami łączą się elewacje fasad. O ile
jednak w rozkładach wnętrz dworów znaleź-
liśmy więcej różnic z Szymbarkiem niż analogii
o tyle charakter fasad naszych dworów rene-
sansowych jest podobny: duże przestrzenie
gładkich ścian poprzerywane gładkimi, pro-
stymi otworami okiennymi, nie związanymi
gzymsem. Najjaśniej występuje to w Szym-
barku i w Graboszycach 5)
Na podstawie ogólnych analogii możemy
umieścić dwór w Szymbarku między bu-
dowlami XVI wieku. Szczegóły pozwalają na
nieco większą precyzję. Wykusze, wiszące na konsolach mają gotyckie
tradycje. Ale w stosunku do kroksztynów dworu w Dębnie, pochodzącego
z przełomu XV i XVI wieku, kroksztyny w Szymbarku są o wiele bar-
dziej rozwinięte6). Archaiczne formy mają też ciężkie konsole na baszcie
w Jeżowie pochodzące, jak wspominaliśmy, z lat dwudziestych XVI
wieku. Konsole szymbarskie są od nich bardziej postępowe i wskazują
najwcześniej na trzecie lub czwarte dziesięciolecie XVI wieku. Na drugą
już połowę XVI wieku wskazują profile gzymsów w Szymbarku, gdzie
stale występuje ,,wałek", zamiast bardziej klasycznej,,piętki"7) karnesu. Według
Komornickiego8) przepaski na filarkach attyki w Szymbarku przypo-
minają podobny motyw attyki ratusza w Sandomierzu (całość attyki
h GLOGER 1. c. 74.
2) Por. GLOGER j. w. Królewszczyzna, fig. na s. 75.
3) Prymitywny rysunek Gierałtowic przez Gebauera w Muzeum Narodowym w Krakowie.
4) ZUBRZYCKI, Styl zygmuntowski, s. 76.
5) Por. KOMORNICKI 1. c. 115. •
6) Por. Z. BOCHEŃSKI, Dwór obronny w Dębnie, Kraków 1926, s. 40, 41; KOMOR-
NICKI 1. c. 83, 84,
7) KOMORNICKI 1. c. 84.
8) Ibid. 85.
Ryc. 98. Portal z sieni parteru.
Odtworzenie.