DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Sęczykowski, Zygmunt: Z badań nad odtworzeniem planu starożytnej Palmiry
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37718#0284
274
ZYGMUNT SĘCZYKOWSKI
(4)
Ryc. 173. Odkrywanie
kanału głównego.
Laodicea .112x57
Antiochia.112x58
Apamea..105 x ?
Damaszek ..100 x 45
Aleppo..120 x 46
Dura-Europos.160 x 40
Zupełnie regularnie rozplanowana szachowni-
ca znajduje się w północno-zachodniej części miasta,
tworząc jak gdyby ,,City“. Arteria centralna prze-
chodząca przez środek tej części, ma przeciętną
szerokość 11 m i ciągnie się na przestrzeni około
1100 m. Ulica ta posiada na całej swej długości
po obu stronach kolumnady, tworzące podcienie
służące do komunikacji pieszej. Wszystkie ulice
zbiorcze i dopływowe piesze, kierują się pod kątem prostym do tej głównej
arterii. Centralnym zaś punktem i ośrodkiem kompozycji urbanistycznej samej
tej arterii jest tzw. tetrapylon, stojący na przełomie odcinka wschodniego
i zachodniego wielkiej kolumnady i stanowiący prawdopodobnie skrzyżowanie
z dwoma arteriami poprzecznymi, a wymagający w chwili obecnej odtworzenia
ich w planie i w naturze. Na całej bowiem swej długości główna ta arteria
kolumnowa jest w chwili obecnej zasypana piaskiem na wysokość 1,5 do 2,5 m,
licząc od poziomu dawnej nawierzchni ulicznej. Chcąc więc ustalić miejsca
wylotów wszystkich poprzecznych ulic trzeba byłoby usunąć piasek na dłu-
gości 1100 m. Zadanie to, rzecz jasna, nie łatwe i kosztowne, jeśli się przyjmie
pod uwagę i tą okoliczność, że stale wiejące silne wiatry (hamsiny) w bardzo
krótkim czasie zasypywałyby na nowo odkopane fragmenty sieci ulicznej. Nale-
życie prowadzona robota wykopaliskowa pociągnęłaby za sobą konieczność
odwożenia piasku aż za mury miejskie, to jest na odległość od 600 do 1500 m.
Dokładne odtworzenie sieci ulicznej można by, moim zdaniem, dokonać
jedynie metodą odszukania podkopami sieci kanalizacyjnej, niewątpliwie istnie-
jącej pod ulicami miasta i dającej możność w ten sposób odtworzenia planu
tej środkowej części miasta, posiadającej szachownicę uliczną.
Do podobnych konkluzji doprowadziły mnie studia odbyte w Palmirze
w styczniu, lutym i marcu r. 1936, kiedy dokonałem przekopów i wierceń w pobliżu
tetrapylonu. Uznałem bowiem przede wszystkim za konieczne stwierdzenie
w tym miejscu istnienia poprzecznej do kolumnowej alei, ulicy z jej kanalizacją.
Dokonywując sondowania w odległości około 15 m od tetrapylonu natrafiłem
na linię kanalizacji miejskiej o znacznym przekroju, biegnącą pod główną arterią
komunikacyjną (ryc. 173-4). Jest to, jak przypuszczam, cloaca maxima Palmiry.
Znaczne rozmiary tego kanału i dobry stan jego zakonserwowania pozwoliły
mi na zejście do wnętrza kanału i przeprowadzenia studiów w samym kanale.
ZYGMUNT SĘCZYKOWSKI
(4)
Ryc. 173. Odkrywanie
kanału głównego.
Laodicea .112x57
Antiochia.112x58
Apamea..105 x ?
Damaszek ..100 x 45
Aleppo..120 x 46
Dura-Europos.160 x 40
Zupełnie regularnie rozplanowana szachowni-
ca znajduje się w północno-zachodniej części miasta,
tworząc jak gdyby ,,City“. Arteria centralna prze-
chodząca przez środek tej części, ma przeciętną
szerokość 11 m i ciągnie się na przestrzeni około
1100 m. Ulica ta posiada na całej swej długości
po obu stronach kolumnady, tworzące podcienie
służące do komunikacji pieszej. Wszystkie ulice
zbiorcze i dopływowe piesze, kierują się pod kątem prostym do tej głównej
arterii. Centralnym zaś punktem i ośrodkiem kompozycji urbanistycznej samej
tej arterii jest tzw. tetrapylon, stojący na przełomie odcinka wschodniego
i zachodniego wielkiej kolumnady i stanowiący prawdopodobnie skrzyżowanie
z dwoma arteriami poprzecznymi, a wymagający w chwili obecnej odtworzenia
ich w planie i w naturze. Na całej bowiem swej długości główna ta arteria
kolumnowa jest w chwili obecnej zasypana piaskiem na wysokość 1,5 do 2,5 m,
licząc od poziomu dawnej nawierzchni ulicznej. Chcąc więc ustalić miejsca
wylotów wszystkich poprzecznych ulic trzeba byłoby usunąć piasek na dłu-
gości 1100 m. Zadanie to, rzecz jasna, nie łatwe i kosztowne, jeśli się przyjmie
pod uwagę i tą okoliczność, że stale wiejące silne wiatry (hamsiny) w bardzo
krótkim czasie zasypywałyby na nowo odkopane fragmenty sieci ulicznej. Nale-
życie prowadzona robota wykopaliskowa pociągnęłaby za sobą konieczność
odwożenia piasku aż za mury miejskie, to jest na odległość od 600 do 1500 m.
Dokładne odtworzenie sieci ulicznej można by, moim zdaniem, dokonać
jedynie metodą odszukania podkopami sieci kanalizacyjnej, niewątpliwie istnie-
jącej pod ulicami miasta i dającej możność w ten sposób odtworzenia planu
tej środkowej części miasta, posiadającej szachownicę uliczną.
Do podobnych konkluzji doprowadziły mnie studia odbyte w Palmirze
w styczniu, lutym i marcu r. 1936, kiedy dokonałem przekopów i wierceń w pobliżu
tetrapylonu. Uznałem bowiem przede wszystkim za konieczne stwierdzenie
w tym miejscu istnienia poprzecznej do kolumnowej alei, ulicy z jej kanalizacją.
Dokonywując sondowania w odległości około 15 m od tetrapylonu natrafiłem
na linię kanalizacji miejskiej o znacznym przekroju, biegnącą pod główną arterią
komunikacyjną (ryc. 173-4). Jest to, jak przypuszczam, cloaca maxima Palmiry.
Znaczne rozmiary tego kanału i dobry stan jego zakonserwowania pozwoliły
mi na zejście do wnętrza kanału i przeprowadzenia studiów w samym kanale.