DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Guerquin, Bohdan: Zamki na planie trójkąta z XVI w.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37718#0318
308
B. GUERQUIN
(6)
Ryc. 194. Zamek
w Tokach, ba-
szta zachodnia.
Fot. autora
Oleksiniec, to nie pańskie rezydencje czy inne ośrodki administracyjne ale
raczej cytadele pobudowane przy również warownych osadach Ł) na Czarnym
Szlaku.
W Krasnem i Kozianach widać w obrębie murów tylko szeregi małych
domków mieszkalnych — koszar załogi, chociaż na innych rycinach, jak np.
na rycinie przedstawiającej zamek w Suszy, Pachołowiecki podaje nawet cer-
kwie. Sądząc po śladach zabudowań, jakie mieściły się w obrębie zamków w To-
kach i w Zinkowie, należy przypuścić że i one przeznaczone były wyłącznie dla
załogi. Tak więc wyłącznie militarne przeznaczenie tych zamków, jednakie
dla wszystkich, musiało być decydującym czynnikiem. W fortyfikacji XVI w.
zasadniczym elementem były dzieła wysunięte na zewnątrz (baszty, basteje a po-
tem bastiony), mające na celu przede wszystkim obronę flankową wzdłuż mu-
rów, kurtyn. A więc koncentracje obrony w nielicznych punktach, wskutek
czego obrona zamków właściwie mogła ograniczyć się do silnych, o kilku kondy-
gnacjach baszt narożnych. Zastosowany w powyższych pięciu zamkach plan
trójkątny miał tę właściwość, że umożliwił ograniczenie ilości elementów obrony
do liczby trzech, a więc do minimum. Pozwalało to również na zmniejszenie
załogi do minimum.
Zastanawiająca jest jednakowa skala tych zamków. Odległość pomiędzy
basztami koncentrującymi obronę ogniową wynosi ok. 60 m. Jest to odległość
skutecznego działania ognia broni ręcznej.
Zmiany zachodzące w sposobach walki i stąd wynikłe poszukiwania nowych
form sztuki fortyfikacyjnej zbiegły się z palącą potrzebą budowy nowych warowni
nowego typu, na pograniczach i szlakach najazdów tatarskich. W takich warun-
x) Zachowały się do dziś pozostałości wałów otaczających osadę St. Oleksiniec. Co do Tok
cf. DOWOSSER 1. c.; co do Zinkowa — E. SICINŚKYJ 1. c. 120.
B. GUERQUIN
(6)
Ryc. 194. Zamek
w Tokach, ba-
szta zachodnia.
Fot. autora
Oleksiniec, to nie pańskie rezydencje czy inne ośrodki administracyjne ale
raczej cytadele pobudowane przy również warownych osadach Ł) na Czarnym
Szlaku.
W Krasnem i Kozianach widać w obrębie murów tylko szeregi małych
domków mieszkalnych — koszar załogi, chociaż na innych rycinach, jak np.
na rycinie przedstawiającej zamek w Suszy, Pachołowiecki podaje nawet cer-
kwie. Sądząc po śladach zabudowań, jakie mieściły się w obrębie zamków w To-
kach i w Zinkowie, należy przypuścić że i one przeznaczone były wyłącznie dla
załogi. Tak więc wyłącznie militarne przeznaczenie tych zamków, jednakie
dla wszystkich, musiało być decydującym czynnikiem. W fortyfikacji XVI w.
zasadniczym elementem były dzieła wysunięte na zewnątrz (baszty, basteje a po-
tem bastiony), mające na celu przede wszystkim obronę flankową wzdłuż mu-
rów, kurtyn. A więc koncentracje obrony w nielicznych punktach, wskutek
czego obrona zamków właściwie mogła ograniczyć się do silnych, o kilku kondy-
gnacjach baszt narożnych. Zastosowany w powyższych pięciu zamkach plan
trójkątny miał tę właściwość, że umożliwił ograniczenie ilości elementów obrony
do liczby trzech, a więc do minimum. Pozwalało to również na zmniejszenie
załogi do minimum.
Zastanawiająca jest jednakowa skala tych zamków. Odległość pomiędzy
basztami koncentrującymi obronę ogniową wynosi ok. 60 m. Jest to odległość
skutecznego działania ognia broni ręcznej.
Zmiany zachodzące w sposobach walki i stąd wynikłe poszukiwania nowych
form sztuki fortyfikacyjnej zbiegły się z palącą potrzebą budowy nowych warowni
nowego typu, na pograniczach i szlakach najazdów tatarskich. W takich warun-
x) Zachowały się do dziś pozostałości wałów otaczających osadę St. Oleksiniec. Co do Tok
cf. DOWOSSER 1. c.; co do Zinkowa — E. SICINŚKYJ 1. c. 120.