Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (6.1938)

(6)

PODBOŁOCIE

325


zynu na zboże. W r. 1879 Szot kieruje przebudową domu Kalenki, rozmierzając
drzewo i udzielając wskazówek wykonawcom. W latach następnych między
innymi stawia pierwszą w Podbołociu chałupę o ścianach zwęgłowanych ,,na
zamok“ (dotychczas węgłowano na obłap) i nakrytą dachem naczółkowym
(rys. 207).
W domu Kalenki (rys. 208) izba mieszkalna zajmuje całą szerokość chałupy
Jest ona po raz pierwszy w historii wsi, przykryta stropem płaskim, na trzech
belkach prostopadłych do kalenicy, podpartych sosrębem — tramem (trama,
rama) przy tym dach posiada przyczółek krokwiowy.
Nie mamy tu do czynienia z pewną formą przejściową. Przeciwnie, dom
Kalenki jest konstrukcyjnie dojrzalszy i logiczniejszy niż późniejsze z nowoczes-
nym włącznie.
Chałupa Kalenki, pierwsza we wsi z kominem, wyprowadzonym ponad dach,
stała się wzorem dla domów nowych i przerabianych.
Przywiązanie do form dawniejszych przejawia się jednak w nich wyraźnie,
przede wszystkim w kładzeniu belek stropowych równolegle do kalenicy, oraz
w zachowaniu dachu kluczynowego. Tylko w jednym wypadku odważono się
skopiować kompletną konstrukcję domu Kalenki.
Chałupy powstałe i przerabiane bezpośrednio po roku 1879 posiadają
jedną wspólną cechę, wyróżniającą je od wszystkich wcześniejszych i później-
szych: strop płaski, spoczywający na trzech belkach stropowych i tramie, przy
czym belki są nieco wpuszczone w tram. Podobnie jak chałupa Kalenki budynki
te są pozbawione komory wzdłużnej 1 szczytowej.
Około 1890 r. zaczął się nawrót do dawnych tradycji. Dom powstały w tym
czasie różni się od budowanego przed 1879 r. tylko stropem płaskim, spoczy-
wającym na trzech belkach.