DOI Heft:
Nr. 1/2
DOI Artikel:Recenzje i sprawozdania
DOI Artikel:Walicki, Michał: [Rezension von: Willy Wallerand: Altarkunst des Deutschordensstaates Preussen unter Dürers Einflus. Bau- und Kunstforschung im Deutschen Osten]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37711#0096
(20)
Recenzje
85
Niezłożonemu naukowemu zadaniu odpowiada niewymyślna metoda W.
rozpatrującego każdy z 18 ołtarzy co do zapożyczonych z inwentarza form
niemieckiego malarstwa i grafiki. Trzeba oddać sprawiedliwość i przyznać,
że W. sumiennie niemal z pietyzmem wyszukuje i gromadzi argumenty
mające udowodnić ścisłą współzależność omawianych przez siebie zabyt-
ków od źródeł wczesnego niemieckiego renesansu, które podnosi do roili
konstytucyjnego czynnika w dziele formowania się znamion „współczesno-
ści" tej sztuki, która mimo starań autora, niestety nie przekracza przez
granice pojęć o „sztuce peryferii".
Materiał, którym operuje autor, stanowią ołtarze następujące: 1) Wiel-
ki ołtarz Kościoła Mariackiego w Gdańsku, 2) Dwa ołtarze Kościoła św.
Trójcy tamże, 3) Ołtarz z kościoła św. Katarzyny tamże, 4) Ołtarz
z Ostrowitego w muzeum gdańskim, 5) Ołtarz „Mestwina" w Żukowie,
6) Ołtarz Wielki w Kościele Mariackim w Elblągu, 7) Ołtarz Trzech Króli
w Elblągu, 8) Ołtarz Słodowników w kość. św. Mikołaja w Elblągu, 9) Oł-
tarz w Pettelkau, 10) Ołtarz w Rychnowie, 11) Ołtarz szewców z kościoła-
Mariackiego w Elblągu, 12) Ołtarz tragarzy piwa w Elblągu, 13) Dwa
ołtarze w Medenowie, 15) Ołtarz z Tierenberg, 16) Ołtarz z Laptau, 17)
Ołtarz Flisaków z kość. Mariackiego w Elblągu, 18) „Santopper Altar"
w Licbarku. Wszystkie te tryptyki reprezentują typ późnogotyckiego epi-
gonizmu, w których elementy rzeźbiarskie aspirują o lepsze z elementami
malarskimi. Z konstrukcyjnego założenia tych ołtarzy wypływa podejście
analityczne, w który kolejno przy omawianiu każdej pozycji, zatrzymuje
się najpierw na snycerskim opracowaniu tryptyku, poczym przechodzi do
analizy partii malarskich. I tutaj trzeba stwierdzić, o ile zgodnie zresztą
z samym założeniem pracy,, autor tej broszurki bardzo wydatnie umiał po-
większyć nasz zasób wiadomości o oddziaływaniu wzorów graficznych nie-
mieckich na plastykę pomorską, o tyle znów, w zakresie analizy formalnej
tych dzieł (w uniezależnieniu już od pierwowzorowości grafiki) kroczy
śladami Drosta, autora wyczerpującej monografii o malarstwie gdań-
skim5), a o ile mi wiadomo, właściwego promotora naukowych aspiracji W.
Spośród stosunkowo niewielkiej ilości oryginalnych spostrzeżeń W. mo-
gących pretendować o nieco większe znaczenie, wymienić należy jego uwa-
gę o tryptyku „Mestwina" w Żukowie, którego styl, słusznie jak sądzę,
wyprowadza ze źródeł twórczości Mistrza Michała, autora Wielkiego Oł-
tarza Kościoła P. M, w Gdańsku. Spostrzeżenie to jest tym dla nas cie-
kawsze, że raz jeszcze przypomina arcyciekawą postać tego malarza, któ-
rego oddziaływania dotąd niedostatecznie oceniane, wyczuwalne jest wcale
wyraźnie w kręgu szerszym niż dotąd to było (mu przyznawane. Co więcej,
którego osobiste związki z Polską pokrewne losom Michała Lentza z Ki-
tzigen czy Pencza upoważniają do bliższego nim się zajęcia. Wystarczy
przypomnieć na tym miejscu publikowaną przez Rastawieckiego6) i Kiesz-
kowskiego7) zapiskę wyjętą z korespondencji kanclerza Szydłowieckiego
z ks. Albrechtem pruskim, który pismem z 5 III 1526 datowanym w Mal-
borku, prosi księcia o użyczenie mu zdolnego rzeźbiarza, powołując się
przytym na informację udzielone mu przez Mistrza Michała z Gdańska.
Michał Walicki
5) W. DROST: Danziger Malerei.
6) Słownik Malarzy polskich.
7) J. KIESZKOWSKI Kanclerz Krzysztof Szydłowiec!'i, Poznań 1911, t. II s. 374.
Recenzje
85
Niezłożonemu naukowemu zadaniu odpowiada niewymyślna metoda W.
rozpatrującego każdy z 18 ołtarzy co do zapożyczonych z inwentarza form
niemieckiego malarstwa i grafiki. Trzeba oddać sprawiedliwość i przyznać,
że W. sumiennie niemal z pietyzmem wyszukuje i gromadzi argumenty
mające udowodnić ścisłą współzależność omawianych przez siebie zabyt-
ków od źródeł wczesnego niemieckiego renesansu, które podnosi do roili
konstytucyjnego czynnika w dziele formowania się znamion „współczesno-
ści" tej sztuki, która mimo starań autora, niestety nie przekracza przez
granice pojęć o „sztuce peryferii".
Materiał, którym operuje autor, stanowią ołtarze następujące: 1) Wiel-
ki ołtarz Kościoła Mariackiego w Gdańsku, 2) Dwa ołtarze Kościoła św.
Trójcy tamże, 3) Ołtarz z kościoła św. Katarzyny tamże, 4) Ołtarz
z Ostrowitego w muzeum gdańskim, 5) Ołtarz „Mestwina" w Żukowie,
6) Ołtarz Wielki w Kościele Mariackim w Elblągu, 7) Ołtarz Trzech Króli
w Elblągu, 8) Ołtarz Słodowników w kość. św. Mikołaja w Elblągu, 9) Oł-
tarz w Pettelkau, 10) Ołtarz w Rychnowie, 11) Ołtarz szewców z kościoła-
Mariackiego w Elblągu, 12) Ołtarz tragarzy piwa w Elblągu, 13) Dwa
ołtarze w Medenowie, 15) Ołtarz z Tierenberg, 16) Ołtarz z Laptau, 17)
Ołtarz Flisaków z kość. Mariackiego w Elblągu, 18) „Santopper Altar"
w Licbarku. Wszystkie te tryptyki reprezentują typ późnogotyckiego epi-
gonizmu, w których elementy rzeźbiarskie aspirują o lepsze z elementami
malarskimi. Z konstrukcyjnego założenia tych ołtarzy wypływa podejście
analityczne, w który kolejno przy omawianiu każdej pozycji, zatrzymuje
się najpierw na snycerskim opracowaniu tryptyku, poczym przechodzi do
analizy partii malarskich. I tutaj trzeba stwierdzić, o ile zgodnie zresztą
z samym założeniem pracy,, autor tej broszurki bardzo wydatnie umiał po-
większyć nasz zasób wiadomości o oddziaływaniu wzorów graficznych nie-
mieckich na plastykę pomorską, o tyle znów, w zakresie analizy formalnej
tych dzieł (w uniezależnieniu już od pierwowzorowości grafiki) kroczy
śladami Drosta, autora wyczerpującej monografii o malarstwie gdań-
skim5), a o ile mi wiadomo, właściwego promotora naukowych aspiracji W.
Spośród stosunkowo niewielkiej ilości oryginalnych spostrzeżeń W. mo-
gących pretendować o nieco większe znaczenie, wymienić należy jego uwa-
gę o tryptyku „Mestwina" w Żukowie, którego styl, słusznie jak sądzę,
wyprowadza ze źródeł twórczości Mistrza Michała, autora Wielkiego Oł-
tarza Kościoła P. M, w Gdańsku. Spostrzeżenie to jest tym dla nas cie-
kawsze, że raz jeszcze przypomina arcyciekawą postać tego malarza, któ-
rego oddziaływania dotąd niedostatecznie oceniane, wyczuwalne jest wcale
wyraźnie w kręgu szerszym niż dotąd to było (mu przyznawane. Co więcej,
którego osobiste związki z Polską pokrewne losom Michała Lentza z Ki-
tzigen czy Pencza upoważniają do bliższego nim się zajęcia. Wystarczy
przypomnieć na tym miejscu publikowaną przez Rastawieckiego6) i Kiesz-
kowskiego7) zapiskę wyjętą z korespondencji kanclerza Szydłowieckiego
z ks. Albrechtem pruskim, który pismem z 5 III 1526 datowanym w Mal-
borku, prosi księcia o użyczenie mu zdolnego rzeźbiarza, powołując się
przytym na informację udzielone mu przez Mistrza Michała z Gdańska.
Michał Walicki
5) W. DROST: Danziger Malerei.
6) Słownik Malarzy polskich.
7) J. KIESZKOWSKI Kanclerz Krzysztof Szydłowiec!'i, Poznań 1911, t. II s. 374.