Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (8.1946)

84

M. Walicki

(19)

bo cenę doświadczeń wojennnych, uważam odważną szczerość za swój ele-
mentarny obowiązek.
Tadeusz Dobrowolski

Willy WALLERAND: Altarkunst des Deutschordensstaates Preus-
sen unter Durers Einflus. Bau- und Kunstforschung im Deutschen Osten,
herausgegeben von W. DROST und E. WITT, XIII, Danzig 1940. s. 59
tabl. 24.
Niewielka rozmiarami rozprawa W., będąca jak się zdaje pracą dok-
torską, poświęcona jest grupie późnogotyckich ołtarzy szafkowych z Za-
chodnich i Wschodnich Prus, noszącym ślady oddziaływania sztuki duere-
rowskiej. Omówionych tu osiemnaście ołtarzy rozsianych na przestrzeni
od Gdańska po Elbląg i Licbark, pochodzi zatem z terenu polskiego
historycznie i obecnie; mając to na uwadze możemy i powinniśmy trak-
tować broszurę jako Polonicum, mimo, że te zabytki, związane z poszczegól-
nymi warsztatami Prus, stanowią grupę wcale zamkniętą, będącą, przy-
najmniej w znakomitej swej większości, wytworem niemieckich pracowni.
Badania swe ograniczył autor do grupy szafkowych ołtarzy wykona-
nych na miejscu, pomijając jako dzieła i wytwory, tak charakterystyczne
dla pomorskiego terenu ołtarze antwerpskie. Jak to wynika z przedmowy,
materiał zaczerpnięty z oficjalnych inwentarzy zabytków — autor spraw-
dził i uzupełnił w licznych podróżach. „Ńur fuer das damals noch an Po-
len abgetretene Gebiet rerliess ich mich allein auf die Angaben der In-
rentare und konnte ans ser einem einigen, in naechster Nachbarschaft be-
findlichen Beispiel (Zuckau) keine weitere anfuehren“.
Zakres pracy jest dość ograniczony. Zagadnienia badawcze, które chce
rozwiązać — bynajmniej nie skomplikowane; samo sformułowanie tema-
tu też nie nowe. Wyprzedził go już Abs1) rozprawką o ołtarzach el-
bląskich. Tym bardziej może obowiązywałaby autora dobra znajomość lite-
ratury. Nie zna, a przynajmniej nie ujawnia znajomości również specjal-
nych, opartych jednak na daleko szerszym materiale opracowań w zakre-
sie sztuki węgierskiej2) i polskiej3) ; jest to tym bardziej rażące, że w swej
rozprawce powołuje się on co chwila na zjawiska wywodzące się właśnie
z tych krajów — jak „krakowski" styl Wita Stwosza lub analogie z ma-
larstwem siedmiogrodzkim, wreszcie, że i tutaj naturalną losów koleją
wpływ grafiki duererowskiej wyżłobił znaczne i charakterystyczne ślady.
Znajomość wymienionych tu prac, węgierskich i polskich, uczyniłaby zbęd-
ną polemikę autora, którą prowadzi z Danielem Burckhardtem — twórcą
tezy o pobycie Duerera w Krakowie w 1540/2 r. (w związku z drzeworyt-
niczym widokiem Krakowa, w kronice schedlowskiej) oraz N. BusclTem,
autorem fantastycznej koncepcji o pobycie Duerera w Inflantach4) w la-
tach 1521/2.
4) H. ABS.; Vier Elbinger Altare und Ihre Abhangigkeit von Durer-Holzschmtten.
E 1 b i n g e r J a ii r b u e h. 5/6, 1927.
2) E. HOFFMAN: Die Verwendung von Stichen im Kunstbetrdeb Unganns. Der
K e n n e r, Budapest, 1941 Nr. 3; Idem; Uber Altare aus llngarn im 15 u. 16 Jh.
Tamże Nr. 6 — 7.
3) M. WALICKI. Pierwowzory graficzne sztuki polskiej XV i XVI w. W 19 (tam-
że literatura przedmiotu).
4) N. BUSCH. Untersuchengen ąur Lebensgeschichte Durers. Biga 1931.