DOI Heft:
Nr. 1/2
DOI Artikel:Recenzje i sprawozdania
DOI Artikel:Ciołek, Gerard: [Rezension von: Gerhard Bronisch, Walter Ohle, Hans Teichmueller, Kreis Bütow, Stettin 1938 s. 270, tabl. 40. (Die Kunst- und Kulturdenkmaeler der Provinz Pommern)]
DOI Artikel:[Rezension von: Tadeusz Gostyński. Cine este autorul bisericii Golea]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37711#0101
90
G. Ciołek
(25)
nia, że podobne plany posiadały chałupy z przed tego okresu, dotyczy to
również chałup kurnych (ustawa budowlana wprowadzała murowane ko-
miny typu sztagowego). Charakterystycznym momentem jest zgodność
konstrukcji ryglowych z planem dwudzielnym, symetrycznym, podczas
gdy chałupy wieńcowe bywają również jednodzielne, a nawet jednoizbowe
bez wewnętrznego podziału. Trzy zachowane przykłady chałup podcienio-
wych należą do epoki przedfryderycjańskiej i powstały przypuszczalnie
pod wpływem akcji dworów w zakresie budownictwa wiejskiego.
Charakteryzując całość budownictwa wiejskiego powiatu bytowskiego
musimy włączyć go do sąsiedniego obszaru kaszubskiego, od którego od-
cięty był granicą polityczną w latach 1919 — 1939. Dzięki temu, że po-
wiat ten należał do najuboższych na Pomorzu i że znajdował się na ubo-
czu w stosunku do zasadniczych szlaków ekspansji niemieckiej, przecho-
wały się w nim do naszych czasów stosunkowo liczne i typowe cechy pol-
skiego budownictwa drzewnego, jako świadectwo tego, kto żył i pracował
na tej ziemi.
Na zakończenie parę uwag o zakresie inwentaryzacji zabytków,-która
niewątpliwie będzie podjęta na szerszą niż dotąd skalę, a która powinna
uwzględniać wszystkie postulaty, jakie nam dziś stawia nauka. Przede
wszystkim należałoby ustalić, że pod pojęciem zabytku sztuki i kultury
rozumieć będziemy nietylko zamek, kościół, świecznik lub dzwon, ale
w dzisiejszym zrozumieniu zabytkiem jest też krajobraz, plan osiedla, sy-
tuacja budowli, budownictwo nietylko monumentalne^ ale i użytkowe, miej-
skie i wiejskie, mieszkalne, gospodarcze, urządzenia komunikacyjne ii za-
opatrzeniowe, założenia ogrodowe i drzewostany oraz wszelkiego rodzaju
sprzęt, przybory i przyrządy, charakterystyczne dla minionych epok. Do
zrozumienia genezy tych zabytków przyczyni się nietylko analiza for-
malna obiektu ,lecz przede wszystkim studium fizjografii, stosunków et-
nicznych, społecznych, gospodarczych, politycznych i obyczajowych tere-
nu, gdyż te właśnie czynniki wpływają na powstawanie i kształtowanie
się idei, konstrukcji, interpretacji formy i faktury materiału. Tak pojęta
inwentaryzacja, poparta dawnymi opisami, reprodukcjami starych pla-
nów i widoków zabytków, dokładnymi zdjęciami pomiarowymi współ-
czesnymi i fotograficznymi pozwoli na stworzenie pełnego i właściwego
obrazu ich funkcji w życiu czasów mnionych. Omawiana książka w dużej
mierze odpowiada owym warunkom.
Gerard Ciołek
Tadeusz GOSTYŃSKI. Cine este autorul bisericii Golea. Rerista Isto-
rica, Bucuresti 1944 s. 55 — 60.
Jeden z najważniejszych pomników architektury rumuńskiej, cerkiew
Golea w Jassach (budowana ok. 1640, ukończona 1660) uchodzi za pracę
Włocha przybyłego wprost z ojczyzny czy też z Polski1)- W pobliżu Jass,
w Itcani znajduje się dzwonnica pochodząca z XVII w. w kształcie trzech
arkad, dla której wzór zaczerpnięto jakoby z „południowej Rosji2)“. Ana-
logiczna budowla znajduje się na ziemiach dawnej Rzplitej w radziwił-
łowskiej Ołyce, a wiadomo, iż Janusz Radziwiłł poślubił 1645 córkę woje-
l) G. IONESCU. Istoria arhitekturii romanesti, Bucuresti 1937, s. 352.
-) G. BALS, Bisericile moldovenesti din veacurile al XVII — lea si al XVIII — lea
Bucuresti 1933.
G. Ciołek
(25)
nia, że podobne plany posiadały chałupy z przed tego okresu, dotyczy to
również chałup kurnych (ustawa budowlana wprowadzała murowane ko-
miny typu sztagowego). Charakterystycznym momentem jest zgodność
konstrukcji ryglowych z planem dwudzielnym, symetrycznym, podczas
gdy chałupy wieńcowe bywają również jednodzielne, a nawet jednoizbowe
bez wewnętrznego podziału. Trzy zachowane przykłady chałup podcienio-
wych należą do epoki przedfryderycjańskiej i powstały przypuszczalnie
pod wpływem akcji dworów w zakresie budownictwa wiejskiego.
Charakteryzując całość budownictwa wiejskiego powiatu bytowskiego
musimy włączyć go do sąsiedniego obszaru kaszubskiego, od którego od-
cięty był granicą polityczną w latach 1919 — 1939. Dzięki temu, że po-
wiat ten należał do najuboższych na Pomorzu i że znajdował się na ubo-
czu w stosunku do zasadniczych szlaków ekspansji niemieckiej, przecho-
wały się w nim do naszych czasów stosunkowo liczne i typowe cechy pol-
skiego budownictwa drzewnego, jako świadectwo tego, kto żył i pracował
na tej ziemi.
Na zakończenie parę uwag o zakresie inwentaryzacji zabytków,-która
niewątpliwie będzie podjęta na szerszą niż dotąd skalę, a która powinna
uwzględniać wszystkie postulaty, jakie nam dziś stawia nauka. Przede
wszystkim należałoby ustalić, że pod pojęciem zabytku sztuki i kultury
rozumieć będziemy nietylko zamek, kościół, świecznik lub dzwon, ale
w dzisiejszym zrozumieniu zabytkiem jest też krajobraz, plan osiedla, sy-
tuacja budowli, budownictwo nietylko monumentalne^ ale i użytkowe, miej-
skie i wiejskie, mieszkalne, gospodarcze, urządzenia komunikacyjne ii za-
opatrzeniowe, założenia ogrodowe i drzewostany oraz wszelkiego rodzaju
sprzęt, przybory i przyrządy, charakterystyczne dla minionych epok. Do
zrozumienia genezy tych zabytków przyczyni się nietylko analiza for-
malna obiektu ,lecz przede wszystkim studium fizjografii, stosunków et-
nicznych, społecznych, gospodarczych, politycznych i obyczajowych tere-
nu, gdyż te właśnie czynniki wpływają na powstawanie i kształtowanie
się idei, konstrukcji, interpretacji formy i faktury materiału. Tak pojęta
inwentaryzacja, poparta dawnymi opisami, reprodukcjami starych pla-
nów i widoków zabytków, dokładnymi zdjęciami pomiarowymi współ-
czesnymi i fotograficznymi pozwoli na stworzenie pełnego i właściwego
obrazu ich funkcji w życiu czasów mnionych. Omawiana książka w dużej
mierze odpowiada owym warunkom.
Gerard Ciołek
Tadeusz GOSTYŃSKI. Cine este autorul bisericii Golea. Rerista Isto-
rica, Bucuresti 1944 s. 55 — 60.
Jeden z najważniejszych pomników architektury rumuńskiej, cerkiew
Golea w Jassach (budowana ok. 1640, ukończona 1660) uchodzi za pracę
Włocha przybyłego wprost z ojczyzny czy też z Polski1)- W pobliżu Jass,
w Itcani znajduje się dzwonnica pochodząca z XVII w. w kształcie trzech
arkad, dla której wzór zaczerpnięto jakoby z „południowej Rosji2)“. Ana-
logiczna budowla znajduje się na ziemiach dawnej Rzplitej w radziwił-
łowskiej Ołyce, a wiadomo, iż Janusz Radziwiłł poślubił 1645 córkę woje-
l) G. IONESCU. Istoria arhitekturii romanesti, Bucuresti 1937, s. 352.
-) G. BALS, Bisericile moldovenesti din veacurile al XVII — lea si al XVIII — lea
Bucuresti 1933.