DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Dobrowolski, Tadeusz: Zagadnienie muzealnictwa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37711#0170
TADEUSZ DOBROWOLSKI
Zagadnienie muzealnictwa
W studium niniejszym chodzi o omówienie sytuacji i potrzeb muzeal-
nictwa polskiego. Jednakże światła i cienie naszego muzealnictwa są nie
tylko wynikiem układu stosunków lokalnych. W dużej mierze stanowią ono
odblask ogólnej sytuacji kulturalnej Europy, wobec czego szerokie podma-
lowanie tła sprawy jest rzeczą konieczną. Tym się tłumaczy pozorne
zwichnięcie proporcyj między ustępami, traktującymi o sprawach ogól-
nych i polskich. Ale te sprawy „ogólne" mają zasadnicze znaczenie także
dla muzeów krajowych i wszystko to, co posiada owo piętno ogólności —
odnosi się chyba w całości także do spraw polskich.
1. Nieco historii.
żeby ocenić właściwie muzealnictwo polskie, trzeba jego problematykę
rozważyć na tle muzealnictwa powszechnego z uwzględnieniem przynaj-
mniej Europy — i Ameryki, tak wynalazczej w zakresie techniki muzeal-
nej. żeby zaś ocenić właściwie sytuację muzealnidTwa europejskiego czy
w ogóle światowego, trzeba w kilku słowach przypomnieć najważniejsze
daty, wyznaczające jego ewolucję i określić chronologiczne granice ewo-
lucji. Jednym z kryteriów oceny jakiegoś działania musi być bowiem także
miara czasu. Na dobrą sprawę muzealnictwo europejskie ma za sobą do-
piero lat 150. Wprawdzie istniały od dawna dworskie gabinety osobli-
wości, wprawdzie Sykstus IV założone przez siebie Muzeum Kapitołińskie
„ofiarował ludowi rzymskiemu" już w r. 1471, wprawdzie Muzeum
oxfordzkie sięga swym początkiem wieku XVII-go, założone w r. 1679
przez Eliasza Ashmole‘a, a Muzeum Brytyjskie utworzono aktem parla-
mentarnym w r. 1753, wprawdzie ...można by ten wyraz powtarzać jeszcze
dość długo, — ale w gruncie rzeczy za idealną datę początkową muzeal-
nictwa w dzisiejszym sensie słowa godzi się uznać dopiero rok 1791, w któ-
rym francuskie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło dekret o utworzeniu
zbiorów publicznych, głoszący, że zbiory te „mają stać otworem
dla całej ludzkości, dla całego świata". W wyniku tego dekretu utworzono
Muzeum Luwru po upaństwowieniu dawnych zbiorów królewskich i włą-
czeniu do nich skonfiskowanych zbiorów prywatnych.
W praktyce jednak okresem krystalizacji nowoczesnej problematyki
muzealnej był dopiero wiek XIX z tym, że wypracowanie tej problematyki
odbyło się w ramach ustrojów liberalno-demokratycznych. W kształtowa-
niu się dziewiętnastowiecznej myśli „muzealnej" można więc wyśledzić
różnorakie elementy związane ze specyficznym charakterem stulecia, jakie
nadają się do zwięzłego określenia przy pomocy takich haseł, jak: roman-
tyczny historyzm (jego tworem były u nas zbiory świątyni Sybilli i domu
Gotyckiego w Puławach), kult nauki, jako reminiscencja wiary „Oświece-
Zagadnienie muzealnictwa
W studium niniejszym chodzi o omówienie sytuacji i potrzeb muzeal-
nictwa polskiego. Jednakże światła i cienie naszego muzealnictwa są nie
tylko wynikiem układu stosunków lokalnych. W dużej mierze stanowią ono
odblask ogólnej sytuacji kulturalnej Europy, wobec czego szerokie podma-
lowanie tła sprawy jest rzeczą konieczną. Tym się tłumaczy pozorne
zwichnięcie proporcyj między ustępami, traktującymi o sprawach ogól-
nych i polskich. Ale te sprawy „ogólne" mają zasadnicze znaczenie także
dla muzeów krajowych i wszystko to, co posiada owo piętno ogólności —
odnosi się chyba w całości także do spraw polskich.
1. Nieco historii.
żeby ocenić właściwie muzealnictwo polskie, trzeba jego problematykę
rozważyć na tle muzealnictwa powszechnego z uwzględnieniem przynaj-
mniej Europy — i Ameryki, tak wynalazczej w zakresie techniki muzeal-
nej. żeby zaś ocenić właściwie sytuację muzealnidTwa europejskiego czy
w ogóle światowego, trzeba w kilku słowach przypomnieć najważniejsze
daty, wyznaczające jego ewolucję i określić chronologiczne granice ewo-
lucji. Jednym z kryteriów oceny jakiegoś działania musi być bowiem także
miara czasu. Na dobrą sprawę muzealnictwo europejskie ma za sobą do-
piero lat 150. Wprawdzie istniały od dawna dworskie gabinety osobli-
wości, wprawdzie Sykstus IV założone przez siebie Muzeum Kapitołińskie
„ofiarował ludowi rzymskiemu" już w r. 1471, wprawdzie Muzeum
oxfordzkie sięga swym początkiem wieku XVII-go, założone w r. 1679
przez Eliasza Ashmole‘a, a Muzeum Brytyjskie utworzono aktem parla-
mentarnym w r. 1753, wprawdzie ...można by ten wyraz powtarzać jeszcze
dość długo, — ale w gruncie rzeczy za idealną datę początkową muzeal-
nictwa w dzisiejszym sensie słowa godzi się uznać dopiero rok 1791, w któ-
rym francuskie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło dekret o utworzeniu
zbiorów publicznych, głoszący, że zbiory te „mają stać otworem
dla całej ludzkości, dla całego świata". W wyniku tego dekretu utworzono
Muzeum Luwru po upaństwowieniu dawnych zbiorów królewskich i włą-
czeniu do nich skonfiskowanych zbiorów prywatnych.
W praktyce jednak okresem krystalizacji nowoczesnej problematyki
muzealnej był dopiero wiek XIX z tym, że wypracowanie tej problematyki
odbyło się w ramach ustrojów liberalno-demokratycznych. W kształtowa-
niu się dziewiętnastowiecznej myśli „muzealnej" można więc wyśledzić
różnorakie elementy związane ze specyficznym charakterem stulecia, jakie
nadają się do zwięzłego określenia przy pomocy takich haseł, jak: roman-
tyczny historyzm (jego tworem były u nas zbiory świątyni Sybilli i domu
Gotyckiego w Puławach), kult nauki, jako reminiscencja wiary „Oświece-