Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (8.1946)

214

Józef Jodłowski

(7)

by w osamotnieniu wśród niemal bezkresnych obszarów, do których „he-
rezja0 zachodnia nie prędko później dotarła.
Droga wpływów, po której kroczyła romańszczyzna na daleki północny
wschód Rosji — z Halicza do Włodzimierza suzdalskiego, należy stwier-
dzić, jest przez W. dostatecznie uzasadniona. Rewelacyjne odkrycia
i wnioski autora stanowią poważną pozycję w zakresie badań dawnej
sztuki rosyjskiej. Ruś bowiem kijowska, po rozgromieniu w 1169 r., prze-
staje być ośrodkiem dominującym. Powstają nowe ośrodki w księstwach
dzielnicowych. Jednym z ważniejszych (zresztą od końca X w.) był Tu-
rów — dotychczas nie badany.
Praca W., jeżeli weźmiemy pod uwagę warunki powojenne, pod wzglę-
dem graficznym jest wydana starannie. Z podanej w zakończeniu litera-
tury dowiadujemy się, że sprawozdanie" W. .z prac wykopaliskowych
umieszczono w wyd. p. t. ArcheołogiczesJćije is słodowani je w RSFSR
193U—1936 gg. Moskwa 1941. O zamku Andrzeja Bogolubskiego — Ar-
chitektura SSSR 1939, nr 11. Józef Jodkowski.

Pierre LAVEDAN. Histoire de Furbanisme. Renaissance et temps mo-
dernes. Paris 1941 H. Laurens 4° s. 504 tabl. 32 (ryc. 274).
W 15 lat po tomie pierwszym poświęconym starożytności i średnio-
wieczu ukazał się „Renesans i czasy nowożytne0 (sięgające końca XVIII
w,). Wśród dotychczasowych ujęć dziejów sztuki budowy miast dzieło L.
wyróżniają rozmiary i metoda — historyczna. Od zarysów urbanistyki pi-
sanych przez architektów — jak T. Tołwiński, A. W. Bunin i M. G. Krug-
łowa, socjologów jak L. Mumford, L. Anciferow, badaczy form artystycz-
nych jak Brinckmann, wyróżnia L. dążenie do znacznego rozszerzenia pod-
stawy badań, według nakreślonego przed laty programu1), dążenie do od-
tworzenia przebiegu pracy myślowej budowniczych miast, oraz ich poglą-
dów i intencji. Dlatego dochodzi nieraz do odmiennej, niż poprzednicy,
oceny (np. ujemnej o niedawnym wykończeniu bazyliki św. Piotra2),
o planach Leningradu w XVIII w.) i pełniej zarysowuje ogólne linie prze-
mian sztuki budowy miast.
Po średniowiecznej gorączce zakładania nowych miast, w czasach no-
wożytnych przeważają przebudowy i przekształcenia osiedli już istnieją-
cych. Postawa wewnętrzna budowniczych średniowiecznych jest przede
wszystkim religijna, w czasach najnowszych — praktyczna, w epoce no-
wożytnej decydowały względy estetyczne. Początkowo prowadzą Włosi,
z chwilą odprawienia Berniniego z Paryża zaczyna się okres przewagi
francuskiej a poprzez dialog włosko-francuski przebija się głos Holandii,
stale uprawiającej urbanistykę funkcjonalną.
L. zaczyna od przeglądu wypowiedzi o sprawach związanych z budową
miast — architektów, inżynierów wojskowych, geometrów badających za-
gadnienie perspektywy, wreszcie doświadczeń dekoratorów teatralnych
1) P. LAVEDAN. Qu‘est-ce que Purbanisme. Introduction a 1‘histoire de Purbanisme.
Paris 1926 (cz. III: Sources — s. 84—246 — pozostałości bezpośrednie, ikonografia, kar*
to graf ia, opisy).
2) Por. P. BIEGAŃSKI, Rzym kończy budować bazylikę św. Piotra. Arkady 1989 nr
4 s. 155—164; TOŁWIŃSKI I 288 i nast.