Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (8.1946)

(20)

Recenzje i sprawozdania

227

tym panuje pełna swoboda, rządzą porywy entuzjazmu, miłości, sponta-
niczne niekontrolowane prawa naturalnego doboru. Ruszczyć miał wszel-
kie warunki po temu, aby stworzyć koło siebie legendę. Książka, której po-
święciliśmy nieco uwagi, to właśnie jeden z jej rozdziałów. Ten gorący mi-
łośnik ojczyzny i sztuki zasłużył na nią.
Trzeba ją czytać sine ira et studio, wchłaniać z całą bezpośredniością
niezapomnianą atmosferę życia polskiego i nie wstydzić się wzruszenia.
Maciej Masłowski

Ernst KLOSS. Die schlesische Buchmalerei des Mittelalters. Berlin
1942.
Naukowe wydawnictwa niemieckie z ostatnich dziesiątków lat budzą
w nas przeważnie uczucie niesmaku, lub oburzenia wskutek tendencyjnie
i pseudo - naukowo opracowanych (Zagadnień, rozwiązanie których jest
przesądzone z góry linią założeń politycznych. Daje się to zauważyć
szczególnie silnie w pracach z zakresu historii sztuki, gdzie dominuje chęć
udowodnienia przewagi sztuki niemieckiej ponad sztuką krajów ościen-
nych, a przede wszystkim Polski i śląska.
Pod tym względem książka K. przynosi miłą niespodziankę. Bogactwo
zebranego materiału i erudycja autora służą do skonkretyzowania i pod-
kreślenia odrębnego charakteru iluminacyj śląskich, które wprawdzie pod-
porządkowane są ogólnemu rozwojowi sztuki niemieckiej, lecz posiadają
własne oblicze, formy i indywidualności.
Oczywiście dość licznie nawet rozsiane zwroty świadczą niezbicie, iż
autorem książki jest Niemiec, który w Henryku I widzi tylko „mocnego
niemieckiego kolonizatora”, dziwi się Polakom, że jeszcze ciągle rościli
pretensje do ziem śląskich i pomija całkowicie możliwości odbłysków ma-
larstwa polskiego na Śląsku i naodwrót.
Mimo to jednak warto przyjrzeć się nieco dokładniej systemowi pra-
cy K. i jej wynikom, gdyż mogą one służyć za dobry przykład drogi nauko-
wej, na jakiej określenie odrębności sztuki danego kraju i sprecyzowanie
jej cech charakterystycznych i swoistych staje się celem najważniejszym.
Nie są tu ważne analogie i „wpływologie”, które tak często w opracowa-
niach historii sztuki zajmują miejsce naczelne, zabijając właściwą treść
zjawisk artystycznych, lecz ważne jest logiczne wykazanie na drodze ana-
lizy formalnej istoty zjawisk samych w sobie i określenia ich, jako feno-
menu niepowtarzalnego. Ten system pracy, zastosowany konsekwentnie
do historii sztuki naszego kraju, przyniósłby niewątpliwie, w szerokiej
skali ujęć syntetycznych, ważne rezultaty sprecyzowania „polskości” na-
szych zabytków, które jeszcze często nie posiadają własnego oblicza, wcią-
gane w łańcuchy analogii i wpływów zjawisk sztuki w krajach sąsied-
nich1) .
K. zebrał w swej książce niezwykle bogaty materiał zabytków, które,
w ciągu 12 lat pracy nad tym zagadnieniem, poznał dokładnie z autopsji.

i) Stanowisko to potwierdzają rozważania T. Dobrowolskiego - BHSK 1946 r.
VII. nr 1/’2 s. 72 i nast.