DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.15329#0278
ROMA SUBTERRANEA
Quapropter pluribus quidem Ccemeterialibus in
locis Chrifti Domini inpraefepio jacentis inter pia
paftorum accurrentium obfequia contemplanda in-
tuentibus imago exbibetur : quod quidem divi-
num, ac recolendum myfterium, prxter opportu-
namquam menti fuggerit, orthodoxaz fidei do-
gniatum feriem, &: qua rudes imbui hominum ani-
mosoportet, mulriplicesquoque divinorum arca-
Nativitatis norum fenfus prafefert. Quod quidem apertiffi-
Domini mis verbis Gregorius Nazianzenus de facroac re-
cjufque cir- colendoeodem myfterioelocutus, oratione in Na-
tian.'m V talitium Chrifti diem his plane verbis expreflit:
fterium. Num h<ec, qu<e audivimm de chrifio, fortuna ejr cafii
chr^ft.nat. c°ntigerunt, & fcripta funt, an biftori* fubeji aliqua
Subternpus/vtf/0 ? jQuidfibivult h<ec Domini tnantro fiedes? h<tc
nifftnbu- inpr<efiepereclinatio? Curtempore deficriptiotiis tribu-
torum torumtnvitam inqreditur? ^An perfipicuum eft eum
nafdfmS, quemadmodum »J*£* execratione nos eripit ,fiacim
ejufque ipfepronobis execratio, ejr livores nojtros tn fctrans-
mya~nnm' fiert ,ut ejm livore nos curemnr' fic etiam veitigalem
fieri, ut nos a grayifiimo yeStigali, quod ab homine
morsexigit ,liberaret ? Et infrafan&iflimus doftor
vel in ipfius infautilibus pannis ingens, quod luce-
bat, facramentum agnofcens, hxc fubjicit: Pannis
autemobyolvttur }ejrfidficiisconfiringifur, qui pecca-
torum nojlrorum catenasfiubiififet vtncula: pr<efepe ye-
ro, inquo Verbum gignitur, bejiiarum eft domm, ut
cognofcatbos poffefforemJuum, ejr ajinus pr<efepe do-
Bos, & Afi- minifui. Per boyem intet/ige illum, quilegisjugo fub-
nus Domi- jcctut ett; per afinum autem eum, qui ftmulacrorum
norecens ' . *■„ J . . . -l J
natoad- cultus onujtus eft crtmtne. C<eterum commune ratto-
quiddcfi n*sex^ert^Mm<wimaliumpabulum ejryitafiwnumeft,
gnent. producens, inquit Propheta foenum jumentts. Jj)uod
lutem humani generis eohumilitatis fponteprovo- ^fff
lutumfuiiTeintelligerent, utjemet ipfium, Apoftolo
tefte, exinanierit ,formamfryi accipiens , in fimili-
tudincm hominum fiaclm, ejr habitu inventus ut homo,
ipfi quoque, vicem Deo rependerent, contume-
liofe ab hominibus deprimi, libenter omnibus fub-
efle,parvulosfequoad vita? innocentiam exhibere,
& cum adhuc viventes feculo ac terrenis omnibus
prcemortui quodammodo viderentur, Deoiterum
ad novam vitse formam quafi modo progenitos in-
fantes enafci nullatenus detre£tarent. U t enim ele-
ganter Chryfoftomus ad rem noftram exprimit ;ehrj£k
Natmest{\x\ap\x)chriflm incarne,uttunajcerereJpi-lnMatth
ritu : natm eft ex mutiere, ut tu defmeres filim ejfe
mulieris. Prafepis
4 Certe Hieronymus, qtiippe qui fe totum Sal- $S£.
vatoris obfequio dedicaverat, vitam ac linguam Hferbny-
pariter DominiciPrcefepis cultui, ac ejufdem pra*- n""^"1"
coniis impendis, cujus laudesad Marcellam fcri-mi"s.
bens, haudpaucis eafdem verbis perftrinxifle vo- nhr l8
luit, dum hsec ait: £>uofermone, qua voce fpeluncam de Marcd.
Satyatorisexponam^- &illudpr<ejepe, inquo infantu-
lus vagiit ,filentio magis, quam infimo Jermone hono-
randum ejl. Et paulo poft ipfius Bethlem ex Re-
demptoris ortu gloria aufpicando, totis eloquentiai
viribus incukat: Bethleem, inquit, ecce inparvo
terr<egramine ,C<elorum conditor natmest ,hic invo-
iutuspannis , hicvijm apajloribns, hic demonftratus
djiella,hic adoratm hMagis..Sa?tc~tior locmeH rupe
Tarpeia, qu<e de C<eto fiepius JulminatA ojiendit, quod
Deo dijpliceat. Harc Hieronymus in Dominici prds-
fepis honorem. Verum ut nonnulla hic, qua^ adlo- Barm- **■
ci culfum pertinent, ex Baronio in ftudiofi gratiam chr. n"\.
autem ratione pr<editum est animal, vefcitur pane ; \ le&oris fubtexamus. Vixcredi poteft, quanra ve
idcircoinprafepe, qttodefi animalium rattonevacan-
tium fedes , e cxlo delapfim vita panis piroponttur, ut
& qu<e a Yatione remota fiunt animalia, rationis ci-
bo nutriantur , atque ita ratione decorentttr, &c.
faasc ad rem noftram pie pariter ac diferte in tan-
ti myfterii obfequium Nazianzenus perorafle vi-
fus eft, ex quibus profefto pie leftor vides. quan-
ta&quam magnaex lina infantis Dei imagine in-
tuentibus myfteria popinentur , ut illud Bernar-
di oraculum merito adimpleatur: Vtdeammfm-
quit, ne magnm Dem Jine cauja fiacim Jitparym
homo, ejr quanta pro me viitor, tanti mihi cha-
Tresdum- rior.
"oreschri- 1 Exeademinfuperpi&a, defcriptaque Chri-
itumna- fti nafcentis imagine ab antiquistres duntaxat nu-
rawmtc" mero Paft°res venerationis cultum exhibendi gra-
cedunt. tia, prarfene Bethlehemiticum adiifle fatis aperte
ex Ccemeterialibus tabulis edocemur: totidem
enim, haud plures in ejufmodi tabulis pia Chriftia-
norum manu ftudiofeeffeftos confpicimus; qu0d
Scipfius Bedae auftoritate in lib. quam fcripfit dc
loc fan£t. valide comprobari videtur, ubi in reco-
lendam hujus rei memoriam primzevis illis tempo-
ribus Ecclefiam quoque ereftamfuifle affirmat, fed
Bedae. 8. ipfum quiefo promptis hic auribus audiamus: Porro
adorientem in turre ^Ader, ideft ,gregis, mitte pafi_
fim a ciyitate Bethteem fegregata eft Ecctefia trium pa.
Jlofum, divin<e nativitatis conficiorum rnonumenta
Quxnatn' conttnens.
Spr^pofi- 3 HaudexiguaigiturChriftianiexobjedTraocu-
tisfibi Do- lis recolendi hujufce myfterii imagine virtutum in-
miniincu- citamentahaufere,quibusad perennes Deoimmor-
rabuhsfi- . r> • • i 1 i
deieshau- taligratiarum actiones jugiter exhibendas provo-
rjrem? carentur. Cumenim jeterni Patris Verbumob fa-
nerationeChriftiani femper habuerint locum iftum,
ut quantumlibet Hadrianus Imperator ad abolen-
damtanrae reimemoriam (quodfcribit Paulinus,
& ahi) Veneris, & Adonidis templum defuper o^./.r-
erexiflfet, nihilominus, ut ex Origene conftat, per- *** Ca *'
celebrisetiam apud gentileseflet tantiloci memo- PrXfe?6
ria. Sedreddita paceEcclefi^, fpelunca illa mi-Dom,ni,
rifico opcre exornata eft , ipfumque pr^lepe rlOnO- chryf. in
risgratiaargentOtettum, dequoapud Chryfofto-iaf f.i'
mum: Ofii mihi videre liceret illudpr<efepe, in quo Do*
minusjacuit! nunc nos Chrifiiani quafipro honore tu-
limus laterttium, ejr pofuimus argenteum, fied mihi
pretiofius eft iliud, quodablatum eft: argentum autemt
ejr aurum meretur gentilitas: chrijliana fides mere-
tur illud tuteum, non tamen condemno eos, qui hono-
. ris caufia fiecerunt yafia aurea ,fied admiror Dominum,
qui creator eft Mundi, non inter aurum, ejr argen- Pra-fepe
tum,fiedin luto naficitur. Ha?c ille, putans fortaf- ^"fc-0
fe, ut Baronius inquit, vas illud argento teftum vawr.
luteum fuifle, quod tamen ligneum efle conftat,
vel certe eundem auftorem non de vafe ipfo locu-
tum efle, fed de exigua lateritia illa ftruftura, quse
ipfum pra:fepe Chrifti cunabula continebat, exi- Bar.
ftimandum eft. Porro chrifii natalis nohle monu-™f
mentum, inquitBaronius, exligno confiectum, poft
multa tempora inde tranfiatum, Roma pofiidet, eoque
multo fielicius illujlratur, quamtugurioRor»uli,quod
intextumex fiipula, eorum majores adfieculade indu~
firia confiervarunt.
4 Quid mirum autem, fi Chriftiani, qm olim
intra luteas Subterranere Rom^ cavernas, confe-
pulti inter tenebras delitefcebant, aurei iftius Beth-
lemiticiprxfepis memoriam,ejufdem efficlacolo-
ribus imagine, oculisjugiter delibarent, dum au-
rci
r.t. t.
i
•5-
Quapropter pluribus quidem Ccemeterialibus in
locis Chrifti Domini inpraefepio jacentis inter pia
paftorum accurrentium obfequia contemplanda in-
tuentibus imago exbibetur : quod quidem divi-
num, ac recolendum myfterium, prxter opportu-
namquam menti fuggerit, orthodoxaz fidei do-
gniatum feriem, &: qua rudes imbui hominum ani-
mosoportet, mulriplicesquoque divinorum arca-
Nativitatis norum fenfus prafefert. Quod quidem apertiffi-
Domini mis verbis Gregorius Nazianzenus de facroac re-
cjufque cir- colendoeodem myfterioelocutus, oratione in Na-
tian.'m V talitium Chrifti diem his plane verbis expreflit:
fterium. Num h<ec, qu<e audivimm de chrifio, fortuna ejr cafii
chr^ft.nat. c°ntigerunt, & fcripta funt, an biftori* fubeji aliqua
Subternpus/vtf/0 ? jQuidfibivult h<ec Domini tnantro fiedes? h<tc
nifftnbu- inpr<efiepereclinatio? Curtempore deficriptiotiis tribu-
torum torumtnvitam inqreditur? ^An perfipicuum eft eum
nafdfmS, quemadmodum »J*£* execratione nos eripit ,fiacim
ejufque ipfepronobis execratio, ejr livores nojtros tn fctrans-
mya~nnm' fiert ,ut ejm livore nos curemnr' fic etiam veitigalem
fieri, ut nos a grayifiimo yeStigali, quod ab homine
morsexigit ,liberaret ? Et infrafan&iflimus doftor
vel in ipfius infautilibus pannis ingens, quod luce-
bat, facramentum agnofcens, hxc fubjicit: Pannis
autemobyolvttur }ejrfidficiisconfiringifur, qui pecca-
torum nojlrorum catenasfiubiififet vtncula: pr<efepe ye-
ro, inquo Verbum gignitur, bejiiarum eft domm, ut
cognofcatbos poffefforemJuum, ejr ajinus pr<efepe do-
Bos, & Afi- minifui. Per boyem intet/ige illum, quilegisjugo fub-
nus Domi- jcctut ett; per afinum autem eum, qui ftmulacrorum
norecens ' . *■„ J . . . -l J
natoad- cultus onujtus eft crtmtne. C<eterum commune ratto-
quiddcfi n*sex^ert^Mm<wimaliumpabulum ejryitafiwnumeft,
gnent. producens, inquit Propheta foenum jumentts. Jj)uod
lutem humani generis eohumilitatis fponteprovo- ^fff
lutumfuiiTeintelligerent, utjemet ipfium, Apoftolo
tefte, exinanierit ,formamfryi accipiens , in fimili-
tudincm hominum fiaclm, ejr habitu inventus ut homo,
ipfi quoque, vicem Deo rependerent, contume-
liofe ab hominibus deprimi, libenter omnibus fub-
efle,parvulosfequoad vita? innocentiam exhibere,
& cum adhuc viventes feculo ac terrenis omnibus
prcemortui quodammodo viderentur, Deoiterum
ad novam vitse formam quafi modo progenitos in-
fantes enafci nullatenus detre£tarent. U t enim ele-
ganter Chryfoftomus ad rem noftram exprimit ;ehrj£k
Natmest{\x\ap\x)chriflm incarne,uttunajcerereJpi-lnMatth
ritu : natm eft ex mutiere, ut tu defmeres filim ejfe
mulieris. Prafepis
4 Certe Hieronymus, qtiippe qui fe totum Sal- $S£.
vatoris obfequio dedicaverat, vitam ac linguam Hferbny-
pariter DominiciPrcefepis cultui, ac ejufdem pra*- n""^"1"
coniis impendis, cujus laudesad Marcellam fcri-mi"s.
bens, haudpaucis eafdem verbis perftrinxifle vo- nhr l8
luit, dum hsec ait: £>uofermone, qua voce fpeluncam de Marcd.
Satyatorisexponam^- &illudpr<ejepe, inquo infantu-
lus vagiit ,filentio magis, quam infimo Jermone hono-
randum ejl. Et paulo poft ipfius Bethlem ex Re-
demptoris ortu gloria aufpicando, totis eloquentiai
viribus incukat: Bethleem, inquit, ecce inparvo
terr<egramine ,C<elorum conditor natmest ,hic invo-
iutuspannis , hicvijm apajloribns, hic demonftratus
djiella,hic adoratm hMagis..Sa?tc~tior locmeH rupe
Tarpeia, qu<e de C<eto fiepius JulminatA ojiendit, quod
Deo dijpliceat. Harc Hieronymus in Dominici prds-
fepis honorem. Verum ut nonnulla hic, qua^ adlo- Barm- **■
ci culfum pertinent, ex Baronio in ftudiofi gratiam chr. n"\.
autem ratione pr<editum est animal, vefcitur pane ; \ le&oris fubtexamus. Vixcredi poteft, quanra ve
idcircoinprafepe, qttodefi animalium rattonevacan-
tium fedes , e cxlo delapfim vita panis piroponttur, ut
& qu<e a Yatione remota fiunt animalia, rationis ci-
bo nutriantur , atque ita ratione decorentttr, &c.
faasc ad rem noftram pie pariter ac diferte in tan-
ti myfterii obfequium Nazianzenus perorafle vi-
fus eft, ex quibus profefto pie leftor vides. quan-
ta&quam magnaex lina infantis Dei imagine in-
tuentibus myfteria popinentur , ut illud Bernar-
di oraculum merito adimpleatur: Vtdeammfm-
quit, ne magnm Dem Jine cauja fiacim Jitparym
homo, ejr quanta pro me viitor, tanti mihi cha-
Tresdum- rior.
"oreschri- 1 Exeademinfuperpi&a, defcriptaque Chri-
itumna- fti nafcentis imagine ab antiquistres duntaxat nu-
rawmtc" mero Paft°res venerationis cultum exhibendi gra-
cedunt. tia, prarfene Bethlehemiticum adiifle fatis aperte
ex Ccemeterialibus tabulis edocemur: totidem
enim, haud plures in ejufmodi tabulis pia Chriftia-
norum manu ftudiofeeffeftos confpicimus; qu0d
Scipfius Bedae auftoritate in lib. quam fcripfit dc
loc fan£t. valide comprobari videtur, ubi in reco-
lendam hujus rei memoriam primzevis illis tempo-
ribus Ecclefiam quoque ereftamfuifle affirmat, fed
Bedae. 8. ipfum quiefo promptis hic auribus audiamus: Porro
adorientem in turre ^Ader, ideft ,gregis, mitte pafi_
fim a ciyitate Bethteem fegregata eft Ecctefia trium pa.
Jlofum, divin<e nativitatis conficiorum rnonumenta
Quxnatn' conttnens.
Spr^pofi- 3 HaudexiguaigiturChriftianiexobjedTraocu-
tisfibi Do- lis recolendi hujufce myfterii imagine virtutum in-
miniincu- citamentahaufere,quibusad perennes Deoimmor-
rabuhsfi- . r> • • i 1 i
deieshau- taligratiarum actiones jugiter exhibendas provo-
rjrem? carentur. Cumenim jeterni Patris Verbumob fa-
nerationeChriftiani femper habuerint locum iftum,
ut quantumlibet Hadrianus Imperator ad abolen-
damtanrae reimemoriam (quodfcribit Paulinus,
& ahi) Veneris, & Adonidis templum defuper o^./.r-
erexiflfet, nihilominus, ut ex Origene conftat, per- *** Ca *'
celebrisetiam apud gentileseflet tantiloci memo- PrXfe?6
ria. Sedreddita paceEcclefi^, fpelunca illa mi-Dom,ni,
rifico opcre exornata eft , ipfumque pr^lepe rlOnO- chryf. in
risgratiaargentOtettum, dequoapud Chryfofto-iaf f.i'
mum: Ofii mihi videre liceret illudpr<efepe, in quo Do*
minusjacuit! nunc nos Chrifiiani quafipro honore tu-
limus laterttium, ejr pofuimus argenteum, fied mihi
pretiofius eft iliud, quodablatum eft: argentum autemt
ejr aurum meretur gentilitas: chrijliana fides mere-
tur illud tuteum, non tamen condemno eos, qui hono-
. ris caufia fiecerunt yafia aurea ,fied admiror Dominum,
qui creator eft Mundi, non inter aurum, ejr argen- Pra-fepe
tum,fiedin luto naficitur. Ha?c ille, putans fortaf- ^"fc-0
fe, ut Baronius inquit, vas illud argento teftum vawr.
luteum fuifle, quod tamen ligneum efle conftat,
vel certe eundem auftorem non de vafe ipfo locu-
tum efle, fed de exigua lateritia illa ftruftura, quse
ipfum pra:fepe Chrifti cunabula continebat, exi- Bar.
ftimandum eft. Porro chrifii natalis nohle monu-™f
mentum, inquitBaronius, exligno confiectum, poft
multa tempora inde tranfiatum, Roma pofiidet, eoque
multo fielicius illujlratur, quamtugurioRor»uli,quod
intextumex fiipula, eorum majores adfieculade indu~
firia confiervarunt.
4 Quid mirum autem, fi Chriftiani, qm olim
intra luteas Subterranere Rom^ cavernas, confe-
pulti inter tenebras delitefcebant, aurei iftius Beth-
lemiticiprxfepis memoriam,ejufdem efficlacolo-
ribus imagine, oculisjugiter delibarent, dum au-
rci
r.t. t.
i
•5-