DOI issue:
Inhoudsopgave
DOI article:Martin, Wilhelm: Over museumscatalogi
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19803#0270
stam (»van Nek”) niet daar, maar te Heveningham (Hall) woont. De schrijver meent
zich te verdedigen door te zeggen, dat hij zijne opgave uit »de literatuur” heeft geput.
Deze verdediging zou alleen kracht hebben, indien de plaats in de literatuur, waar de
mededeeling gedaan is, werd opgegeven en het dan bleek, dat zij juister was dan de
mijne uit het adresboek. Of is thans bijv. iedereen, die op gezag van »de literatuur”
zegt, dat Quebec in de Vereenigde Staten ligt (Martin blz. 174), verantwoord?
III. De schilder Anthoni Verstralen (blz. 147).
Deze volgens zijne opgave bij zijn ondertrouw in 1593 of ’94 geboren schilder,
komt in de oude inventarissen voor als maker van winterlandschappen. Er bestaan heden
ten dage winterlandschappen met een monogram A V S door elkaar, waarvoor Bredius
het eerst de oplossing Anthoni Verstralen heeft voorgesteld. Deze oplossing bleek juist,
toen ik in 1902 in het museum te Riga een wintertje als het werk van den meester A VS
herkende, dat bij nader toezien bleek onder de lijst voluit gemerkt te zijn. Tegen de
vereenzelviging van den monogrammist AVS met den 1593 geboren Anthoni Verstralen,
pleitte niets meer behalve het jaartal 1603 op een indertijd juist van wege dit merk-
waardige jaartal aan het Mauritshuis geschonken schilderij, dat wat stijl, techniek, opvatting,
keus van kleuren, teekening, onderwerp en samenstelling volkomen met de overige AVS
gemerkte stukken overeenkomt, doch onmogelijk het werk van een knaap van 9 a lOjaar
kan zijn. Nu bestaan er drie mogelijkheden: De schilder heeft bij de opgave van zijn
leeftijd bij zijn ondertrouw minstens tien of twaalf jaar gesmokkeld, of er heeft een
andere schilder van denzelfden naam bestaan, die verder volkomen onbekend is gebleven,
of eindelijk het jaartal 1603 is niet in den haak. Toch is het volkomen leesbaar en uit
denzelfden tijd als het schilderij. Niet gaarne torn ik aan het gezag van een zoo duidelijk
sprekend bewijsstuk. Indien ik het in dit geval wel doe, is het zuiver uit overwegingen
van stijlkritischen aard: het jaartal 1603 past niet bij het schilderij, het schilderij past
wel bij de overige schilderijen van omstreeks 1630. Was het stuk werkelijk van 1603,
dan zou de schilder dusdanig zijn tijd vooruit geweest zijn in de behandeling van het
landschap, dat wij het hoofdstuk der ontwikkeling der Hollandsche landschapschilderkunst
geheel op nieuw zouden moeten schrijven. Waar vijf en twintig jaar later Averkamp,
Esaias van de Velde, A. v. d. Venne, Droochsloot, Jan van Goyen nog naar zochten
zou hij toen reeds hebben bereikt. Daarop zoude hij ongeveer een vijf en twintig jaar
stil hebben gestaan en omstreeks 1630 in zijn ouden stijl verder gewerkt. Ook zou hij
in 1603 al een vrij goed voorgevoel gehad hebben, welke modes een kwart eeuw later
in zwang zouden komen.
De moeilijkheid, die het schilderij oplevert, ligt derhalve niet in de vraag, of de
schilder ervan ouder moet geweest zijn dan de Anthoni Verstralen, die in 1628 beweerde
in 1593 of 1594 geboren te zijn, maar in het jaartal. Vindt men het waarschijnlijker,
dat daarin een andere vergissing schuilt dan de schrijffout 1603 voor 1630, zoo is dit
mij best. Het veld voor veronderstellingen is onbeperkt.
257
zich te verdedigen door te zeggen, dat hij zijne opgave uit »de literatuur” heeft geput.
Deze verdediging zou alleen kracht hebben, indien de plaats in de literatuur, waar de
mededeeling gedaan is, werd opgegeven en het dan bleek, dat zij juister was dan de
mijne uit het adresboek. Of is thans bijv. iedereen, die op gezag van »de literatuur”
zegt, dat Quebec in de Vereenigde Staten ligt (Martin blz. 174), verantwoord?
III. De schilder Anthoni Verstralen (blz. 147).
Deze volgens zijne opgave bij zijn ondertrouw in 1593 of ’94 geboren schilder,
komt in de oude inventarissen voor als maker van winterlandschappen. Er bestaan heden
ten dage winterlandschappen met een monogram A V S door elkaar, waarvoor Bredius
het eerst de oplossing Anthoni Verstralen heeft voorgesteld. Deze oplossing bleek juist,
toen ik in 1902 in het museum te Riga een wintertje als het werk van den meester A VS
herkende, dat bij nader toezien bleek onder de lijst voluit gemerkt te zijn. Tegen de
vereenzelviging van den monogrammist AVS met den 1593 geboren Anthoni Verstralen,
pleitte niets meer behalve het jaartal 1603 op een indertijd juist van wege dit merk-
waardige jaartal aan het Mauritshuis geschonken schilderij, dat wat stijl, techniek, opvatting,
keus van kleuren, teekening, onderwerp en samenstelling volkomen met de overige AVS
gemerkte stukken overeenkomt, doch onmogelijk het werk van een knaap van 9 a lOjaar
kan zijn. Nu bestaan er drie mogelijkheden: De schilder heeft bij de opgave van zijn
leeftijd bij zijn ondertrouw minstens tien of twaalf jaar gesmokkeld, of er heeft een
andere schilder van denzelfden naam bestaan, die verder volkomen onbekend is gebleven,
of eindelijk het jaartal 1603 is niet in den haak. Toch is het volkomen leesbaar en uit
denzelfden tijd als het schilderij. Niet gaarne torn ik aan het gezag van een zoo duidelijk
sprekend bewijsstuk. Indien ik het in dit geval wel doe, is het zuiver uit overwegingen
van stijlkritischen aard: het jaartal 1603 past niet bij het schilderij, het schilderij past
wel bij de overige schilderijen van omstreeks 1630. Was het stuk werkelijk van 1603,
dan zou de schilder dusdanig zijn tijd vooruit geweest zijn in de behandeling van het
landschap, dat wij het hoofdstuk der ontwikkeling der Hollandsche landschapschilderkunst
geheel op nieuw zouden moeten schrijven. Waar vijf en twintig jaar later Averkamp,
Esaias van de Velde, A. v. d. Venne, Droochsloot, Jan van Goyen nog naar zochten
zou hij toen reeds hebben bereikt. Daarop zoude hij ongeveer een vijf en twintig jaar
stil hebben gestaan en omstreeks 1630 in zijn ouden stijl verder gewerkt. Ook zou hij
in 1603 al een vrij goed voorgevoel gehad hebben, welke modes een kwart eeuw later
in zwang zouden komen.
De moeilijkheid, die het schilderij oplevert, ligt derhalve niet in de vraag, of de
schilder ervan ouder moet geweest zijn dan de Anthoni Verstralen, die in 1628 beweerde
in 1593 of 1594 geboren te zijn, maar in het jaartal. Vindt men het waarschijnlijker,
dat daarin een andere vergissing schuilt dan de schrijffout 1603 voor 1630, zoo is dit
mij best. Het veld voor veronderstellingen is onbeperkt.
257