DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.7738#0020
16 Μέρος Α'. Ένφ ακόμη ό τουρκικός ζυγός έπίεξε την νήσον του Μίνωος
σιεύθη από τον Φαβρίκιον εις τό Αϊΐιεηϊδοΐαε ΜϊΐΙ:εί1ιιη§εη 1884. και υπό
ΟοηιρΗΓεΙιϊ κατά τό άντίγραφον τοϋ "Αλμπερ εις τό Μοηαηιεηιϊ Αηιϊοϊπ 1893.
Τον πρόεδρον δμως τοϋ Συλλόγου άπησχόλει σοβαρώς ή διαρκής έξα-
σφάλισις και άπόκτησις τοϋ ανεκτίμητου αξίας μνημείου. Ζητήσας και λαβών
άπό την Άρχαιολογικήν έταιρείαν χρηματικήν βοήθειαν κατώρθωσε μετά
μακράς διαπραγματεύσεις νά άγορασθή ό αγρός της Μεγάλης Επιγραφής
υπό τοϋ Συλλόγου. (Συμβολαιογραφεΐον έν Ήρακλείω Έμ. Μηλιαρά).
Και ήτο τοΰτο άναγκαϊον νά γίνη, άλλως ή Μεγάλη Επιγραφή θά ήτο
κατεστραμμένη ή θά μετεφέρετο ήκρωτηριασμένη εις Κωνσταντινοΰπολιν.
Διότι ή μεταφορά ολοκλήρου οικοδομήματος εκ μεγάλων λίθων βέβαια δεν
ήτο δυνατή. "Οτι οί φόβοι μας οΰτοι δεν ήσαν αβάσιμοι άποδεικνΰουσι τά
εξής γεγονότα.
Έν έτει 1889, μετά έπαναστατικήν άπόπειραν άποτυχοϋσαν, ή Τουρκική
Κυβέρνησις, καταπατούσα τό προνόμιον των Χριστιανών Κρήτης νά έχωσι
Χριστιανόν διοικητήν, έστειλεν Όθωμανόν τοιούτον, τον Μαχμούτ - Τζελαλ -
Έδδίν. Αναχωρών ούτος εκ Κωνσταντινουπόλεως διά Κρήτην έλαβε, πλήν
άλλων οδηγιών και έντολήν νά μεριμνήση και διά τάς αρχαιότητας και ιδίως
διά τούς νόμους τής Γόρτυνος ήτοι τήν Μεγάλην Έπιγραφήν.
Προς έκπλήρωσιν τής εντολής του ταύτης ένόμισεν ό Πασσάς δτι έπρεπε
νά περιβάλη ταύτην εντός κλειστού οϊκου. Διέταξε συνεπώς τον νομάρχην
Ηρακλείου Χασάν - ΙΊασσάν νά μεταβή εις Αγίους Δέκα και φροντίση, ώς
τάχιστα, νά κτίση οίκον περιβάλλοντα τήν έπιγραφήν και κλειόμενον διά κλεί-
θρου, οΰ τήν κλείδα νά στείλη εις τήν Γενικήν Διοίκησιν.
Ό πρόεδρος δμως τοϋ Συλλόγου έμαθεν αμέσως τάς ενεργείας τοϋ Πασσά
και εύϋύς έσπευσεν επί τόπου. Παρεκάλεσε δέ συγχρόνως τον γραμματέα τοϋ
Συλλόγου Στέφανον Ξανθουδίδην νά μεταβή και μένη εις τό χωρίον Αγία
Βαρβάρα, κείμενον εις τό μέσον περίπου τής οδού μεταξύ Ηρακλείου και
Αγίων Δέκα. "Ινα διά μέσου αύτοϋ δύναται ταχύτερον νά έπικοινωνή προς
τήν ευτυχώς συνεδριάζουσαν τότε έν Χανίοις Γενικήν Συνέλευσιν τών Κρη-
τών, ής αντιπρόεδρος ήτο ό I. Κ. Σφακιανάκης, δστις συγχρόνως ήτο και αντι-
πρόεδρος τοϋ Συλλόγου.
"Αμα φθάσας ό πρόεδρος τοϋ Συλλόγου εις Αγίους Δέκα έκάλεσε παρ'
έαυτφ τούς κτίστας Καρπαθίους, οΐτινες ειργάζοντο υπό τήν έπίβλεψιν μηχα-
νικού τής διοικήσεως διά τήν περίφραξιν τής επιγραφής, τούς έπλήρωσε τά
σιεύθη από τον Φαβρίκιον εις τό Αϊΐιεηϊδοΐαε ΜϊΐΙ:εί1ιιη§εη 1884. και υπό
ΟοηιρΗΓεΙιϊ κατά τό άντίγραφον τοϋ "Αλμπερ εις τό Μοηαηιεηιϊ Αηιϊοϊπ 1893.
Τον πρόεδρον δμως τοϋ Συλλόγου άπησχόλει σοβαρώς ή διαρκής έξα-
σφάλισις και άπόκτησις τοϋ ανεκτίμητου αξίας μνημείου. Ζητήσας και λαβών
άπό την Άρχαιολογικήν έταιρείαν χρηματικήν βοήθειαν κατώρθωσε μετά
μακράς διαπραγματεύσεις νά άγορασθή ό αγρός της Μεγάλης Επιγραφής
υπό τοϋ Συλλόγου. (Συμβολαιογραφεΐον έν Ήρακλείω Έμ. Μηλιαρά).
Και ήτο τοΰτο άναγκαϊον νά γίνη, άλλως ή Μεγάλη Επιγραφή θά ήτο
κατεστραμμένη ή θά μετεφέρετο ήκρωτηριασμένη εις Κωνσταντινοΰπολιν.
Διότι ή μεταφορά ολοκλήρου οικοδομήματος εκ μεγάλων λίθων βέβαια δεν
ήτο δυνατή. "Οτι οί φόβοι μας οΰτοι δεν ήσαν αβάσιμοι άποδεικνΰουσι τά
εξής γεγονότα.
Έν έτει 1889, μετά έπαναστατικήν άπόπειραν άποτυχοϋσαν, ή Τουρκική
Κυβέρνησις, καταπατούσα τό προνόμιον των Χριστιανών Κρήτης νά έχωσι
Χριστιανόν διοικητήν, έστειλεν Όθωμανόν τοιούτον, τον Μαχμούτ - Τζελαλ -
Έδδίν. Αναχωρών ούτος εκ Κωνσταντινουπόλεως διά Κρήτην έλαβε, πλήν
άλλων οδηγιών και έντολήν νά μεριμνήση και διά τάς αρχαιότητας και ιδίως
διά τούς νόμους τής Γόρτυνος ήτοι τήν Μεγάλην Έπιγραφήν.
Προς έκπλήρωσιν τής εντολής του ταύτης ένόμισεν ό Πασσάς δτι έπρεπε
νά περιβάλη ταύτην εντός κλειστού οϊκου. Διέταξε συνεπώς τον νομάρχην
Ηρακλείου Χασάν - ΙΊασσάν νά μεταβή εις Αγίους Δέκα και φροντίση, ώς
τάχιστα, νά κτίση οίκον περιβάλλοντα τήν έπιγραφήν και κλειόμενον διά κλεί-
θρου, οΰ τήν κλείδα νά στείλη εις τήν Γενικήν Διοίκησιν.
Ό πρόεδρος δμως τοϋ Συλλόγου έμαθεν αμέσως τάς ενεργείας τοϋ Πασσά
και εύϋύς έσπευσεν επί τόπου. Παρεκάλεσε δέ συγχρόνως τον γραμματέα τοϋ
Συλλόγου Στέφανον Ξανθουδίδην νά μεταβή και μένη εις τό χωρίον Αγία
Βαρβάρα, κείμενον εις τό μέσον περίπου τής οδού μεταξύ Ηρακλείου και
Αγίων Δέκα. "Ινα διά μέσου αύτοϋ δύναται ταχύτερον νά έπικοινωνή προς
τήν ευτυχώς συνεδριάζουσαν τότε έν Χανίοις Γενικήν Συνέλευσιν τών Κρη-
τών, ής αντιπρόεδρος ήτο ό I. Κ. Σφακιανάκης, δστις συγχρόνως ήτο και αντι-
πρόεδρος τοϋ Συλλόγου.
"Αμα φθάσας ό πρόεδρος τοϋ Συλλόγου εις Αγίους Δέκα έκάλεσε παρ'
έαυτφ τούς κτίστας Καρπαθίους, οΐτινες ειργάζοντο υπό τήν έπίβλεψιν μηχα-
νικού τής διοικήσεως διά τήν περίφραξιν τής επιγραφής, τούς έπλήρωσε τά