DOI Artikel:
Waźbiński, Zygmunt: "Vir melancholicus": z dziejów renesansowego obrazowania geniusza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0011
ZYGMUNT WAŹBIŃSKI
„VIR MELANCHOLICUS“. Z DZIEJÓW RENESANSOWEGO OBRAZOWANIA GENIUSZA
W zbiorach londyńskiego Muzeum Wiktorii
i Alberta znajduje się niewielka rzeźba z terakoty
(wys. 50,8 cm), przypisywana niegdyś Verrocchiowi,
obecnie zaś jego pracowni (ryc. I)1. Jest to przed-
stawienie półnagiego starca, siedzącego na kamieniu,
pogrążonego w głębokiej medytacji. Lewą ręką
podpiera podbródek, prawą zaś podtrzymuje ot-
wartą książkę, na której skupia się cała jego uwaga.
Założona noga na nogę — to jeszcze jeden element
pozy kontemplacyjnej.
W dotychczasowej literaturze postać ta była
określana jako św. Hieronim — chociaż ostatnio
podniesiono wątpliwości co do takiej identyfikacji,
wskazując na brak tradycyjnych atrybutów tego
świętego: lwa, kapelusza kardynalskiego, a zwła-
szcza krzyża2. Podkreślano również niezwykły
w przedstawieniach ascetów układ nóg. Za dawną
identyfikacją przemawia niewątpliwie fakt, iż wię-
kszość wariacji na temat tej postaci związanych jest
właśnie ze św. Hieronimem; przykładem — dzieła
Diirera, kręgu Giovanniego Belliniego, Michała
Anioła i Tycjana (ryc. 2—5,11)3.
Postać ta, w zależności od scenerii, nabiera
różnego znaczenia. U Giovanniego Belliniego i Ty-
cjana umieszczona na tle wspaniałego pejzażu, wy-
1 J. Pope-H ennessy, Catalogue of Italian Sculpture in
Victoria and Albert, Museum, III, London 1963, nr 141, il. 163
(z wyczerpującą bibliografią).
„...ma il fin della vita attwa deve esser la contemplativa, come
della guerra la pace, il riposo delle fatiche“.
B. Castiglione, II cortegiano, ks. IV, r. XXVI.
1. Verrocchio (?), Medytacja. Londyn, Victoria and Albert
Museum (fot. Victoria and Albert Museum)
raża ona spokojne zamyślenie i kontemplacyjne sku-
pienie; u Diirera i Michała Anioła nabiera tra-
gicznego wyrazu: u Diirera poprzez wprowadzenie
2 Tamże.
3 Rysunek Diirera w berlińskim Kupferstichkabinett da-
towany jest na około r. 1511. Zob. F. Winkler, Die Zeichnungen
5
„VIR MELANCHOLICUS“. Z DZIEJÓW RENESANSOWEGO OBRAZOWANIA GENIUSZA
W zbiorach londyńskiego Muzeum Wiktorii
i Alberta znajduje się niewielka rzeźba z terakoty
(wys. 50,8 cm), przypisywana niegdyś Verrocchiowi,
obecnie zaś jego pracowni (ryc. I)1. Jest to przed-
stawienie półnagiego starca, siedzącego na kamieniu,
pogrążonego w głębokiej medytacji. Lewą ręką
podpiera podbródek, prawą zaś podtrzymuje ot-
wartą książkę, na której skupia się cała jego uwaga.
Założona noga na nogę — to jeszcze jeden element
pozy kontemplacyjnej.
W dotychczasowej literaturze postać ta była
określana jako św. Hieronim — chociaż ostatnio
podniesiono wątpliwości co do takiej identyfikacji,
wskazując na brak tradycyjnych atrybutów tego
świętego: lwa, kapelusza kardynalskiego, a zwła-
szcza krzyża2. Podkreślano również niezwykły
w przedstawieniach ascetów układ nóg. Za dawną
identyfikacją przemawia niewątpliwie fakt, iż wię-
kszość wariacji na temat tej postaci związanych jest
właśnie ze św. Hieronimem; przykładem — dzieła
Diirera, kręgu Giovanniego Belliniego, Michała
Anioła i Tycjana (ryc. 2—5,11)3.
Postać ta, w zależności od scenerii, nabiera
różnego znaczenia. U Giovanniego Belliniego i Ty-
cjana umieszczona na tle wspaniałego pejzażu, wy-
1 J. Pope-H ennessy, Catalogue of Italian Sculpture in
Victoria and Albert, Museum, III, London 1963, nr 141, il. 163
(z wyczerpującą bibliografią).
„...ma il fin della vita attwa deve esser la contemplativa, come
della guerra la pace, il riposo delle fatiche“.
B. Castiglione, II cortegiano, ks. IV, r. XXVI.
1. Verrocchio (?), Medytacja. Londyn, Victoria and Albert
Museum (fot. Victoria and Albert Museum)
raża ona spokojne zamyślenie i kontemplacyjne sku-
pienie; u Diirera i Michała Anioła nabiera tra-
gicznego wyrazu: u Diirera poprzez wprowadzenie
2 Tamże.
3 Rysunek Diirera w berlińskim Kupferstichkabinett da-
towany jest na około r. 1511. Zob. F. Winkler, Die Zeichnungen
5