DOI Artikel:
Samek, Jan: Nawrót do gotyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0079
JAN SAMEK
NAWRÓT DO GOTYKU W SZTUCE KRAKOWA PIERWSZEJ POŁOWY W. XVII
W roku 1597, blisko sto lat od pojawienia się
w katedrze krakowskiej i na zamku królewskim
pierwszych dzieł renesansowych, przystąpiono w Kra-
kowie do budowy kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła.
Trwała ona z przerwami z górą lat dwadzieścia,
rozpoczynając w Krakowie okres baroku i otwierając
długi szereg wznoszonych w nowym stylu budowli.
Ale równocześnie powstawały dzieła architektury,
malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego o od-
miennych cechach stylistycznych, nawiązujące do
sztuki gotyckiej. Te właśnie zabytki stanowią
przedmiot badań, których wyniki zawarto w niniej-
szej pracy1.
1 Praca niniejsza jest skróconą wersją rozprawy doktorskiej,
przygotowanej w latach 1959—1961 pod kierunkiem prof.
dra Adama Bochnaka w Katedrze Historii Sztuki Nowożytnej
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor pragnie na tym miejscu
serdecznie podziękować zarówno Promotorowi pracy, jak
i prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu, których życzliwości i po-
mocy wiele zawdzięcza.
2 Przedstawiony poniżej stan badań nad kierunkiem gotyc-
kim w sztuce nowożytnej w. XVII stanowi orientacyjne stre-
szczenie omówienia zawartego w rozprawie.
3 L. Serbat, UArchitecture gothiąue des jesuites au XVIIe
siecle (Bulletin Monumental, LXVI, Paris-Caen 1902, s. 84—
134; LXVII 1903, s. 316—370). — J. Braun, Die belgischen
Jesuitenkirchen. Ein Beitrag zur Geschichte des Kampfes zwischen
Gotik und Renaissance (Erganzungshefte zu den „Stimmen
aus Maria-Laach“, 95, Freiburg im Breisgau 1907). — Tenże,
Die Kirchenbauten der deutschen Jesuiten. Em Beitrag zur
Kultur- und Kunstgeschichte des 17. und 18. Jahrhunderts,
I—II, Freiburg im Breisgau 1908, 1910. — Tenże, STpaniens
alte Jesuitenkirchen, Freiburg im Breisgau 1913. — Por. też
recenzję drugiej z wymienionych prac Brauna: H. Tietze,
Neue Literatur iiber deutsche und ósterreichische Barock-Archi-
Problem kierunku gotyckiego zarysował się
wyraźnie w badaniach nad sztuką europejską w.
XVII w 1. dekadzie bieżącego stulecia2, dzięki
pracom poświęconym kościołom jezuickim3. Badania
te zostały szybko poszerzone w ciągu 2. dziesięcio-
lecia w. XX, szczególnie w zakresie sztuki na terenie
Niemiec1. W tymże czasie ukazała się też pierwsza
syntetyczna praca omawiająca życie gotyku w sztuce
europejskiej czasów nowożytnych pióra Hansa Tiet-
zego5.
W ocenie badanych zjawisk zarysowały się dwa
stanowiska. W większości, w oparciu o materiał,
jaki stanowiła architektura, uważano siedemnasto-
tektur (Mitteilungen des Instituts fur ósterreichische Ge-
schichtsforschung, 1910, s. 10—15).
4 K. Schlapfer, Freiburger Kirchen aus der Mitte des
17. Jahrhunderts (Anzeigen fur schweizerische Altertumskunde
X, Zurich 1908), cyt. wg E. Kirschbauma, Deutsche Nach-
gotik. Ein Beitrag zur Geschichte der kirchlichen Architektur
von 1550—1800, Augsburg 1930. — R. Pfister, Das Wurz-
burger Wohnhaus im 16. Jahrhundert (Zeitschrift fur Geschichte
der Architektur, Beiheft 3, Heidelberg 1915), cyt. wg Kirsch-
bauma, o.c. — M. Wackernagel, Baukunst des 17. und
18. Jahrhunderts in den germanischen Landem (Handbuch der
Kunstwissenschaft 47, Berlin Neubabelsberg 1915, s. 25—27,
41—43, 92—95).
5 H. Tietze, Das Fortleben der Gotik durch die Neuzeit
(Mitteilungen der K. K. Zentralkommission fur Denkmalpflege,
seria 3, XIII, 1914, nr 9/10, s. 197—212, nr 11/12, s. 237—249,
druga część dotyczy w. XVIII i XIX). Elementy gotyckie
w architekturze siedemnastowiecznej wzmiankuje Tietze już
wcześniej, por. Wiener Gotik im XVIII. Jahrhundert (Kunst-
geschichtlich.es Jahrbuch der K.K. Zentralkommission fur
Erforschung und Erhaltung der Kunst- und historischen
Denkmale III, 1909, s. 163, przypis 1).
71
NAWRÓT DO GOTYKU W SZTUCE KRAKOWA PIERWSZEJ POŁOWY W. XVII
W roku 1597, blisko sto lat od pojawienia się
w katedrze krakowskiej i na zamku królewskim
pierwszych dzieł renesansowych, przystąpiono w Kra-
kowie do budowy kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła.
Trwała ona z przerwami z górą lat dwadzieścia,
rozpoczynając w Krakowie okres baroku i otwierając
długi szereg wznoszonych w nowym stylu budowli.
Ale równocześnie powstawały dzieła architektury,
malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego o od-
miennych cechach stylistycznych, nawiązujące do
sztuki gotyckiej. Te właśnie zabytki stanowią
przedmiot badań, których wyniki zawarto w niniej-
szej pracy1.
1 Praca niniejsza jest skróconą wersją rozprawy doktorskiej,
przygotowanej w latach 1959—1961 pod kierunkiem prof.
dra Adama Bochnaka w Katedrze Historii Sztuki Nowożytnej
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor pragnie na tym miejscu
serdecznie podziękować zarówno Promotorowi pracy, jak
i prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu, których życzliwości i po-
mocy wiele zawdzięcza.
2 Przedstawiony poniżej stan badań nad kierunkiem gotyc-
kim w sztuce nowożytnej w. XVII stanowi orientacyjne stre-
szczenie omówienia zawartego w rozprawie.
3 L. Serbat, UArchitecture gothiąue des jesuites au XVIIe
siecle (Bulletin Monumental, LXVI, Paris-Caen 1902, s. 84—
134; LXVII 1903, s. 316—370). — J. Braun, Die belgischen
Jesuitenkirchen. Ein Beitrag zur Geschichte des Kampfes zwischen
Gotik und Renaissance (Erganzungshefte zu den „Stimmen
aus Maria-Laach“, 95, Freiburg im Breisgau 1907). — Tenże,
Die Kirchenbauten der deutschen Jesuiten. Em Beitrag zur
Kultur- und Kunstgeschichte des 17. und 18. Jahrhunderts,
I—II, Freiburg im Breisgau 1908, 1910. — Tenże, STpaniens
alte Jesuitenkirchen, Freiburg im Breisgau 1913. — Por. też
recenzję drugiej z wymienionych prac Brauna: H. Tietze,
Neue Literatur iiber deutsche und ósterreichische Barock-Archi-
Problem kierunku gotyckiego zarysował się
wyraźnie w badaniach nad sztuką europejską w.
XVII w 1. dekadzie bieżącego stulecia2, dzięki
pracom poświęconym kościołom jezuickim3. Badania
te zostały szybko poszerzone w ciągu 2. dziesięcio-
lecia w. XX, szczególnie w zakresie sztuki na terenie
Niemiec1. W tymże czasie ukazała się też pierwsza
syntetyczna praca omawiająca życie gotyku w sztuce
europejskiej czasów nowożytnych pióra Hansa Tiet-
zego5.
W ocenie badanych zjawisk zarysowały się dwa
stanowiska. W większości, w oparciu o materiał,
jaki stanowiła architektura, uważano siedemnasto-
tektur (Mitteilungen des Instituts fur ósterreichische Ge-
schichtsforschung, 1910, s. 10—15).
4 K. Schlapfer, Freiburger Kirchen aus der Mitte des
17. Jahrhunderts (Anzeigen fur schweizerische Altertumskunde
X, Zurich 1908), cyt. wg E. Kirschbauma, Deutsche Nach-
gotik. Ein Beitrag zur Geschichte der kirchlichen Architektur
von 1550—1800, Augsburg 1930. — R. Pfister, Das Wurz-
burger Wohnhaus im 16. Jahrhundert (Zeitschrift fur Geschichte
der Architektur, Beiheft 3, Heidelberg 1915), cyt. wg Kirsch-
bauma, o.c. — M. Wackernagel, Baukunst des 17. und
18. Jahrhunderts in den germanischen Landem (Handbuch der
Kunstwissenschaft 47, Berlin Neubabelsberg 1915, s. 25—27,
41—43, 92—95).
5 H. Tietze, Das Fortleben der Gotik durch die Neuzeit
(Mitteilungen der K. K. Zentralkommission fur Denkmalpflege,
seria 3, XIII, 1914, nr 9/10, s. 197—212, nr 11/12, s. 237—249,
druga część dotyczy w. XVIII i XIX). Elementy gotyckie
w architekturze siedemnastowiecznej wzmiankuje Tietze już
wcześniej, por. Wiener Gotik im XVIII. Jahrhundert (Kunst-
geschichtlich.es Jahrbuch der K.K. Zentralkommission fur
Erforschung und Erhaltung der Kunst- und historischen
Denkmale III, 1909, s. 163, przypis 1).
71