DOI Artikel:
Waźbiński, Zygmunt: "Vir melancholicus": z dziejów renesansowego obrazowania geniusza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0012
2. Rocco Marconi (?), Sw. Hieronim medytujący. Dawniej
w kolekcji Kaufmanna w Berlinie (wg Heinemanna)
półnagiego ascety do ciasnej celi klasztornej, u Mi-
chała Anioła — poprzez umieszczenie postaci na
tle ciemnej pieczary. Jeśli u Wenecjan przedmiotem
kontemplacji była książka lub po prostu przyroda —
to u Dur er a i Michała Anioła jest nim wyobrażenie
śmierci we wprowadzonych tu jej symbolach: tru-
piej czaszce i martwym ciele Chrystusa na krzyżu.
Wydaje się, że pierwsi nawiązywali do — tak po-
pularnej w kulturze Włoch północnych — humani-
stycznej tradycji obrazowania św. Hieronima, do
tradycji dostojnego mnicha skupionego nad książką,
siedzącego wśród pięknej natury, do tradycji, której
dawali wyraz Pisanello, Bono de Ferrara (ryc. 7),
Bartolomeo Montagna (ryc. 8) i Giulio Campagnola;
drudzy zaś nawiązywali do moralizującej tradycji
Złotej Legendy i apokryficznych Żywotów świętych
Albrecht Diirers, III, Berlin 1938, nr 589. — E. Panofsky,
The Life and the Work of Albert Dilrer, Princeton 1955, s. 212—
213; sądzę, że Panofsky niesłusznie datuje ten rysunek na
lata około r. 1520. Obraz z kręgu Belliniego przypisywany jest
obecnie Rocco Marconiemu (por. F. Heinemann, Giovanni
Bellini e i belliniani, Venezia 1962, s. 210, ił. 553). Zaginiona
kompozycja Michała Anioła znana jest jedynie z kopii Mar-
cella Venustiego w Boymans Museum w Rotterdamie oraz
z ryciny Sebastiana da Reggio, datowanej na r. 1557, w Biblio-
3. Albrecht Diirer, Św. Hieronim w celi. Berlin, Kupferstich-
kabinett (wg Panofsky’ego)
(symbol „memento moricc) wraz z zawartą w nich
parafrazą myśli Platona: „Całe życie ludzi mądrych
jest rozmyślaniem nad śmierciącc (ryc. 10)4.
Rzeźba londyńska jest, jak mi się wydaje,
pierwowzorem tak popularnej w okresie dojrzałego
renesansu formuły postaci il pensieroso (ryc. 12,17).
Tutaj chyba, w pracowni Yerrocchia, powstał ów
typ postaci, którą najogólniej nazwać można postacią
kontemplacyjną.
* ~k
*
Motyw postaci siedzącej z ręką podpierającą
podbródek należy do bardzo starej tradycji; w sztuce
antycznej była to konwencjonalna poza żałoby
i smutku, w sztuce średniowiecza medytacji5. Szcze-
gólnie często pojawia się ona w przedstawieniach
theąue Nationałe) por. Ch. de Tolnay, Michdangelo, V,
Princeton 1960, s. 67, il. 251—254). Obraz Tycjana znany
jest z ryciny Cornelisa Corta, datowanej na r. 1565 (por.
H. Tietze, Titian. Lebenund Wer&e,Leipzig 1936,tabl. XXIII).
4 Źródła te szczególnie podkreślały ideę śmierci. Cytowane
zdanie św. Hieronima jest zaczerpnięte z listu do Heliodora
(Św. Hieronim, Listy, Warszawa 1952, LX, 12).
5 Por. A. Cha stel. Melancholia in the Sonnets of Lorenzo
de Medici (Journal of the Warburg and Courtauld Institutes
6
w kolekcji Kaufmanna w Berlinie (wg Heinemanna)
półnagiego ascety do ciasnej celi klasztornej, u Mi-
chała Anioła — poprzez umieszczenie postaci na
tle ciemnej pieczary. Jeśli u Wenecjan przedmiotem
kontemplacji była książka lub po prostu przyroda —
to u Dur er a i Michała Anioła jest nim wyobrażenie
śmierci we wprowadzonych tu jej symbolach: tru-
piej czaszce i martwym ciele Chrystusa na krzyżu.
Wydaje się, że pierwsi nawiązywali do — tak po-
pularnej w kulturze Włoch północnych — humani-
stycznej tradycji obrazowania św. Hieronima, do
tradycji dostojnego mnicha skupionego nad książką,
siedzącego wśród pięknej natury, do tradycji, której
dawali wyraz Pisanello, Bono de Ferrara (ryc. 7),
Bartolomeo Montagna (ryc. 8) i Giulio Campagnola;
drudzy zaś nawiązywali do moralizującej tradycji
Złotej Legendy i apokryficznych Żywotów świętych
Albrecht Diirers, III, Berlin 1938, nr 589. — E. Panofsky,
The Life and the Work of Albert Dilrer, Princeton 1955, s. 212—
213; sądzę, że Panofsky niesłusznie datuje ten rysunek na
lata około r. 1520. Obraz z kręgu Belliniego przypisywany jest
obecnie Rocco Marconiemu (por. F. Heinemann, Giovanni
Bellini e i belliniani, Venezia 1962, s. 210, ił. 553). Zaginiona
kompozycja Michała Anioła znana jest jedynie z kopii Mar-
cella Venustiego w Boymans Museum w Rotterdamie oraz
z ryciny Sebastiana da Reggio, datowanej na r. 1557, w Biblio-
3. Albrecht Diirer, Św. Hieronim w celi. Berlin, Kupferstich-
kabinett (wg Panofsky’ego)
(symbol „memento moricc) wraz z zawartą w nich
parafrazą myśli Platona: „Całe życie ludzi mądrych
jest rozmyślaniem nad śmierciącc (ryc. 10)4.
Rzeźba londyńska jest, jak mi się wydaje,
pierwowzorem tak popularnej w okresie dojrzałego
renesansu formuły postaci il pensieroso (ryc. 12,17).
Tutaj chyba, w pracowni Yerrocchia, powstał ów
typ postaci, którą najogólniej nazwać można postacią
kontemplacyjną.
* ~k
*
Motyw postaci siedzącej z ręką podpierającą
podbródek należy do bardzo starej tradycji; w sztuce
antycznej była to konwencjonalna poza żałoby
i smutku, w sztuce średniowiecza medytacji5. Szcze-
gólnie często pojawia się ona w przedstawieniach
theąue Nationałe) por. Ch. de Tolnay, Michdangelo, V,
Princeton 1960, s. 67, il. 251—254). Obraz Tycjana znany
jest z ryciny Cornelisa Corta, datowanej na r. 1565 (por.
H. Tietze, Titian. Lebenund Wer&e,Leipzig 1936,tabl. XXIII).
4 Źródła te szczególnie podkreślały ideę śmierci. Cytowane
zdanie św. Hieronima jest zaczerpnięte z listu do Heliodora
(Św. Hieronim, Listy, Warszawa 1952, LX, 12).
5 Por. A. Cha stel. Melancholia in the Sonnets of Lorenzo
de Medici (Journal of the Warburg and Courtauld Institutes
6