DOI Artikel:
Waźbiński, Zygmunt: "Vir melancholicus": z dziejów renesansowego obrazowania geniusza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0019
15. Rafael, Michał Anioł jako Heraklit. Watykan, Stanza della
Segnatura (wg de Camposy)
Ficino i Michał Anioł byli w oczach współcze-
snych szczególnym przykładem genialnej melan-
cholii. Dowodzą tego ich rytualne portrety: literacki
portret Ficina jako melancholijnego pustelnika w Aso-
lani Piętro Bembo oraz wizerunek Michała Anioła
jako vir melancholicus w Szkole ateńskiej Rafaela
(ryc. 15) i w anonimowej rycinie włoskiej z r. 1522
(ryc. 16)27. Tę romantyczną legendę artysty podzielał
Michał Anioł, skoro w studium do obrazu św. Hiero-
nima dla rzymskiego kościoła S. Maria della Pace
dał wyraz swej melancholia spiritualis (ryc. 4)28.
★ *
*
Odwoływanie się do św. Hieronima ma więc starą
der Bibłiothek Warburg II, Leipzig-Berlin 1923). — Por.
też J. Białostocki, Albrecht Diirer jako pisarz i teoretyk
sztuki, Wrocław 1956, s. LXXXV — CIII.
27 Por. P. Bembo, Asołani e Rime, wyd. C. Dionisotti-
-Casalone, Torino 1932, ks. III, s. 138—139. — Por. też
Chastel, Marsile Ficin ..., s. 68. — Tenże, Art et Hu-
manisme ..., s. 513. — E. Steinemann, Die Portraitdarstellun-
16. Artysta nieznany, Melancholia Michała Anioła. Londyn,
British Museum (wg Steinemanna)
tradycję, sięga ona Petrarki. Poeta ten utożsamiał
się z ascetycznym myślicielem z pustyni syryjskiej,
ponieważ widział w nim liczne wspólne z sobą
cechy. W De vita solitaria, swego rodzaju pendant
do Żywotów pustelników, św. Hieronim został uznany
za czołowego bohatera literackiego otium. Odtąd
też stał się on ideałem skupienia kontemplacyjnego,
wcieleniem owego maga-mędrca, który tak fascy-
nował ludzi u progu ery nowożytnej. Widziano
w nim postać tajemniczą i pełną sprzeczności.
Wydaje się, iż właśnie żywot św. Hieronima stał
się kanwą dla teorii o tragicznym losie myśliciela.
Zbieżność ta jest szczególnie uderzająca w w. XV,
kiedy to — wraz z nawrotem astrologii — odkryto
gen des Michelangelo (Rómische Forschungen der Bibłiothek
Herziana III, Leipzig 1913, tabl. I A). Literacki portret me-
lancholii Michała Anioła stworzył A. F. Doni (Dialogo del
Disegno, Firenze 1549). Por. Chastel, Art et Humanisme ...,
s. 513 i 519.
28 Por. przypis 5.
13
Segnatura (wg de Camposy)
Ficino i Michał Anioł byli w oczach współcze-
snych szczególnym przykładem genialnej melan-
cholii. Dowodzą tego ich rytualne portrety: literacki
portret Ficina jako melancholijnego pustelnika w Aso-
lani Piętro Bembo oraz wizerunek Michała Anioła
jako vir melancholicus w Szkole ateńskiej Rafaela
(ryc. 15) i w anonimowej rycinie włoskiej z r. 1522
(ryc. 16)27. Tę romantyczną legendę artysty podzielał
Michał Anioł, skoro w studium do obrazu św. Hiero-
nima dla rzymskiego kościoła S. Maria della Pace
dał wyraz swej melancholia spiritualis (ryc. 4)28.
★ *
*
Odwoływanie się do św. Hieronima ma więc starą
der Bibłiothek Warburg II, Leipzig-Berlin 1923). — Por.
też J. Białostocki, Albrecht Diirer jako pisarz i teoretyk
sztuki, Wrocław 1956, s. LXXXV — CIII.
27 Por. P. Bembo, Asołani e Rime, wyd. C. Dionisotti-
-Casalone, Torino 1932, ks. III, s. 138—139. — Por. też
Chastel, Marsile Ficin ..., s. 68. — Tenże, Art et Hu-
manisme ..., s. 513. — E. Steinemann, Die Portraitdarstellun-
16. Artysta nieznany, Melancholia Michała Anioła. Londyn,
British Museum (wg Steinemanna)
tradycję, sięga ona Petrarki. Poeta ten utożsamiał
się z ascetycznym myślicielem z pustyni syryjskiej,
ponieważ widział w nim liczne wspólne z sobą
cechy. W De vita solitaria, swego rodzaju pendant
do Żywotów pustelników, św. Hieronim został uznany
za czołowego bohatera literackiego otium. Odtąd
też stał się on ideałem skupienia kontemplacyjnego,
wcieleniem owego maga-mędrca, który tak fascy-
nował ludzi u progu ery nowożytnej. Widziano
w nim postać tajemniczą i pełną sprzeczności.
Wydaje się, iż właśnie żywot św. Hieronima stał
się kanwą dla teorii o tragicznym losie myśliciela.
Zbieżność ta jest szczególnie uderzająca w w. XV,
kiedy to — wraz z nawrotem astrologii — odkryto
gen des Michelangelo (Rómische Forschungen der Bibłiothek
Herziana III, Leipzig 1913, tabl. I A). Literacki portret me-
lancholii Michała Anioła stworzył A. F. Doni (Dialogo del
Disegno, Firenze 1549). Por. Chastel, Art et Humanisme ...,
s. 513 i 519.
28 Por. przypis 5.
13