DOI Artikel:
Miodońska, Barbara: Przedstawienie państwa polskiego w Statucie Łaskiego z r. 1506
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0034
4. Cesarz Fryderyk III w otoczeniu elektorów, drzeworyt
w Schwabenspiegel, Augsburg około r. 1470 (wg Schramma)
pisów prawnych32. Obrady toczyły się częściowo
oddzielnie w senacie i izbie poselskiej, częściowo
zaś w izbach połączonych. Ujęte były w ramę
ceremoniału o chatakterze na poły religijnym. Sejm
rozpoczynało nabożeństwo, kończyło zaś odśpie-
wanie Te Deum. Pierwszą czynnością izby poselskiej,
po wyborze marszałka, było uroczyste powitanie
króla zasiadającego w senacie. Podobnie obrady
sejmu kończyła ceremonia pożegnania króla przez
izbę poselską. W trakcie obrad obie izby schodziły
się wielokrotnie, by posłowie mogli przedstawić
swe życzenia. „Król dawał odpowiedź po zasię-
gnięciu zdania senatu bądź w drodze doraźnego
porozumienia, bądź też po osobnej z senatem na-
radzie1^33. Jak więc widzimy, nie brakło okazji do
powstania sytuacji, jaką naszym zdaniem oglądamy
na drzeworycie Statutu.
Wizerunek sejmu w Statucie Łaskiego jest
pierwszym znanym nam przedstawieniem tego ro-
dzaju w sztuce polskiej. Powstał on niemal równo-
cześnie z pełnym sformułowaniem zasad polskiego
parlamentaryzmu. Naturalnie ma on znacznie
wcześniejsze analogie w sztuce europejskiej, że
wymienimy tytułem przykładu znane, w pełni
realistyczne przedstawienie parlamentu francuskiego
w ilustrowanym przez Jean Fouąueta rękopisie
Boccaccia De casibus zńrorum illustrium z r. 1458
(Monachium, Codex Gallicus 6, ryc. 3)34. Inspiracji
dla sposobu przedstawienia obrad sejmu w Statucie
Łaskiego trzeba by szukać przede wszystkim w ilu-
minatorstwie i grafice książkowej (ryc. 4—6),
w dziełach o charakterze encyklopedycznym, w zbio-
rach ustaw, kronikach i drukach okolicznościowych,
a także w malarstwie ściennym35. Być może, istniała
tu jakaś starsza, rodzima tradycja, dziś nieuchwyt-
na, gdyż niestety, wśród tych resztek polskich ręko-
pisów iluminowanych, które doszły do naszych rąk,
tematyka świecka, zwłaszcza zaś tematyka związana
z funkcjonowaniem państwa, należy do rzadkości.
Jedynym zabytkiem, który możemy wymienić w tym
kontekście, jest miniatura całostronnicowa otwiera-
32 Tamże, s. 219.
33 Kutrzeba, Historia ustroju ..., Korona, s. 219.
34 Miniatura przedstawia proces księcia d’Alenęon przed
tzw. Lit de Justice w Vendóme. Można na niej rozróżnić
m. in. portretowe wizerunki Karola VIII, Delfina, kanclerza
królestwa Guillaume Jouvenal des Ursins i innych (H. Daven-
port, The Book of Costume, New York 1962, s. 323, ryc. 852).
Funkcja tej miniatury ilustrującej tekst Boccaccia jest inna niż
drzeworytu w Statucie Łaskiego.
35 Np. Decretum Gratiani, Skarga sądowa przeciw biskupo-
wi. Iluminator Niccolb di Giacomo di Nascimbene, 2. połowa
w. XIV, Jena, Universitatsbibliothek, Ms. El. fol. 51 (repr.
E. Rothe, Buchmalerei aus zwolf Jahrhunderten, Berlin 1966,
tabl. 67); Proces de Robert d’Artois, pracownia paryska.
r. 1336, Bibliotheąue Nationale Fr. 18 437, fol. 2 (repr. J.
Porcher, U Enluminure franęaise, Paris 1959, ryc. 56); grupa
niemieckich drzeworytów z 2. połowy w. XV przedstawiających
cesarza jako najwyższego sędziego i pana lennego, zasiadającego
na tronie w otoczeniu elektorów, w Schwabenspiegel, wyd. około
r. 1475 i 1477 przez Gunthera Zainera w Augsburgu (ryc. 4);
Cronica von allen keisern und kunigen, wyd. w r. 1480 przez
Antona Sorga w Augsburgu (repr. A. Schramm, Der Bilder-
schmuck der Fruhdrucke, Leipzig 1920—1938, II, ryc. 233;
IV, ryc. 541; XIX, ryc. 891); drzeworyt w druku ulotnym
wydanym przez Piotra Wagnera w Norymberdze z okazji
Reichstagu w Wormacji w r. 1495 (ryc. 5) (przedruk: O.
Schottenloher, Drei Fruhdrucke zur Reichsgeschichte, Lei-
pzig 1938; tamże podany spis podobnych przedstawień w dru-
kach niemieckich w. XVI, s. 21, przypis 1).
28
w Schwabenspiegel, Augsburg około r. 1470 (wg Schramma)
pisów prawnych32. Obrady toczyły się częściowo
oddzielnie w senacie i izbie poselskiej, częściowo
zaś w izbach połączonych. Ujęte były w ramę
ceremoniału o chatakterze na poły religijnym. Sejm
rozpoczynało nabożeństwo, kończyło zaś odśpie-
wanie Te Deum. Pierwszą czynnością izby poselskiej,
po wyborze marszałka, było uroczyste powitanie
króla zasiadającego w senacie. Podobnie obrady
sejmu kończyła ceremonia pożegnania króla przez
izbę poselską. W trakcie obrad obie izby schodziły
się wielokrotnie, by posłowie mogli przedstawić
swe życzenia. „Król dawał odpowiedź po zasię-
gnięciu zdania senatu bądź w drodze doraźnego
porozumienia, bądź też po osobnej z senatem na-
radzie1^33. Jak więc widzimy, nie brakło okazji do
powstania sytuacji, jaką naszym zdaniem oglądamy
na drzeworycie Statutu.
Wizerunek sejmu w Statucie Łaskiego jest
pierwszym znanym nam przedstawieniem tego ro-
dzaju w sztuce polskiej. Powstał on niemal równo-
cześnie z pełnym sformułowaniem zasad polskiego
parlamentaryzmu. Naturalnie ma on znacznie
wcześniejsze analogie w sztuce europejskiej, że
wymienimy tytułem przykładu znane, w pełni
realistyczne przedstawienie parlamentu francuskiego
w ilustrowanym przez Jean Fouąueta rękopisie
Boccaccia De casibus zńrorum illustrium z r. 1458
(Monachium, Codex Gallicus 6, ryc. 3)34. Inspiracji
dla sposobu przedstawienia obrad sejmu w Statucie
Łaskiego trzeba by szukać przede wszystkim w ilu-
minatorstwie i grafice książkowej (ryc. 4—6),
w dziełach o charakterze encyklopedycznym, w zbio-
rach ustaw, kronikach i drukach okolicznościowych,
a także w malarstwie ściennym35. Być może, istniała
tu jakaś starsza, rodzima tradycja, dziś nieuchwyt-
na, gdyż niestety, wśród tych resztek polskich ręko-
pisów iluminowanych, które doszły do naszych rąk,
tematyka świecka, zwłaszcza zaś tematyka związana
z funkcjonowaniem państwa, należy do rzadkości.
Jedynym zabytkiem, który możemy wymienić w tym
kontekście, jest miniatura całostronnicowa otwiera-
32 Tamże, s. 219.
33 Kutrzeba, Historia ustroju ..., Korona, s. 219.
34 Miniatura przedstawia proces księcia d’Alenęon przed
tzw. Lit de Justice w Vendóme. Można na niej rozróżnić
m. in. portretowe wizerunki Karola VIII, Delfina, kanclerza
królestwa Guillaume Jouvenal des Ursins i innych (H. Daven-
port, The Book of Costume, New York 1962, s. 323, ryc. 852).
Funkcja tej miniatury ilustrującej tekst Boccaccia jest inna niż
drzeworytu w Statucie Łaskiego.
35 Np. Decretum Gratiani, Skarga sądowa przeciw biskupo-
wi. Iluminator Niccolb di Giacomo di Nascimbene, 2. połowa
w. XIV, Jena, Universitatsbibliothek, Ms. El. fol. 51 (repr.
E. Rothe, Buchmalerei aus zwolf Jahrhunderten, Berlin 1966,
tabl. 67); Proces de Robert d’Artois, pracownia paryska.
r. 1336, Bibliotheąue Nationale Fr. 18 437, fol. 2 (repr. J.
Porcher, U Enluminure franęaise, Paris 1959, ryc. 56); grupa
niemieckich drzeworytów z 2. połowy w. XV przedstawiających
cesarza jako najwyższego sędziego i pana lennego, zasiadającego
na tronie w otoczeniu elektorów, w Schwabenspiegel, wyd. około
r. 1475 i 1477 przez Gunthera Zainera w Augsburgu (ryc. 4);
Cronica von allen keisern und kunigen, wyd. w r. 1480 przez
Antona Sorga w Augsburgu (repr. A. Schramm, Der Bilder-
schmuck der Fruhdrucke, Leipzig 1920—1938, II, ryc. 233;
IV, ryc. 541; XIX, ryc. 891); drzeworyt w druku ulotnym
wydanym przez Piotra Wagnera w Norymberdze z okazji
Reichstagu w Wormacji w r. 1495 (ryc. 5) (przedruk: O.
Schottenloher, Drei Fruhdrucke zur Reichsgeschichte, Lei-
pzig 1938; tamże podany spis podobnych przedstawień w dru-
kach niemieckich w. XVI, s. 21, przypis 1).
28