Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (5.1968)

7. Statut Herburta, Sejm polski, drzeworyt wrocławski (?), około r. 1570 (fot. Muzeum Narodowe w Krakowie)

jeden z elementów drzeworytu Statutu Łaskiego,
tym razem jednak w sposób jednoznacznie sprowa-
dzony do roli dekoracji sali obrad.

Jak więc widzimy, przy ogólnych podobień-
stwach z drzeworytem Statutu Łaskiego, różnice
rysują się jasno. Nadrzędna zasada kompozycji
drzeworytu Commune privilegium — układ koncen-
trycznych kręgów — nie wynika bynajmniej z reali-
stycznego sposobu widzenia świata. Późniejsze kom-
pozycje zostały podporządkowane systemowi realis-
tycznego widzenia przestrzennego stworzonego przez
renesans. Drzeworyt w Statucie Łaskiego, ograni-
czając ilość motywów figuralnych, wydobywa całe
bogactwo i różnorodność szczegółów, dokonuje
jakby zbliżeń poszczególnych twarzy i gestów.
Późniejsze ryciny mnożąc takie same motywy zmie-

rzają do ich widzenia syntetycznego, dostrzegającego
w miejsce poszczególnych twarzy — ich masę,
w miejsce grupy zindywidualizowanych postaci —
tłum. Perspektywa zwiększa dystans między widzem
i przedstawionym przedmiotem. Program ideowy
pierwszego drzeworytu jest najbogatszy, składa się
z trzech elementów, gdy tymczasem późniejsze
przedstawienia ograniczają go do jednego. Pierwszy
drzeworyt z omawianego cyklu wprowadza pewne
działania, które dramatyzują sytuację. Kanclerz
podaje królowi pergamin do opieczętowania, sena-
torowie śledzą tę czynność, koncentrując tym samym
uwagę widza na osobie monarchy. Z wyniosłą,
pełną powagi postacią marszałka kontrastuje burz-
liwy epizod rozgrywający się tuż u jego boku i przy-
ciągający uwagę części grupy szlacheckiej stojącej

31