DOI Artikel:
Miodońska, Barbara: Przedstawienie państwa polskiego w Statucie Łaskiego z r. 1506
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0056
1'mdou-U
21. Kosmos z personifikacjami żywiołów, wiatrów i cnót
kardynalnych, miniatura, w. XIII. Biblioteka Państwowa
w Monachium, Ms. lat. 2655 (wg Beera)
na wschodzie108, jak i na zachodzie i przetrwało aż
w głąb czasów nowożytnych. Kosmologia platońska
przypisywała planetom dusze, które są motorami
ich ruchu i obrotów sfer niebieskich. Teologowie
chrześcijańscy utożsamiali neoplatońskie inteligen-
cje — byty pośrednie między absolutem i światem
materii — z biblijnymi aniołami i uznali je za siły
poruszające sfery planet i gwiazd stałych. Gdy
w w. XIII scholastyka przyswoiła sobie doktrynę
Arystotelesa, zaakceptowała również jego opis kos-
mosu. Utożsamiła z Bogiem arystotelesowską „pier-
wszą przy czy nęcc ruchu, która oddziałuje na zewnę-
trzną sferę świata (primum mobile), a z aniołami — isto-
108 Ł. S. Retkowskaja, Wsielennaja w iskustwie driewniej
Rusi, Moskwa 1961, s. 14—15, ryc. 7.
109 Thorndike, o.c., VII, s. 55 i n.
110 J. G. Webster, The Labors of the Months in Antiąue
22. Annus, miniatura w Scivias Hildegardy z Bingen, w. XIII.
Biblioteka Uniwersytecka w Heidelbergu, Ms. Salem X, 16,
fol. 2 (wg Beera)
ty, które przenoszą ten ruch na niższe sfery planet.
Jeszcze w czasach Galileusza i Keplera teologowie
piszący o budowie świata dawali wyraz podobnym
poglądom109.
Geometryczny schemat kręgu wpisanego w czwo-
robok, którego narożniki zajmują personifikacje sił
kierujących biegiem świata, odnaleźć można w sztuce
średniowiecznej w różnych fazach jej rozwoju
(ryc. 21). Tradycja antyczna żyje jeszcze bardzo
wyraźnie w romańskim hafcie katalońskim z katedry
w Geronie (w. XII, ryc. 23). Cztery wiatry w postaci
skrzydlatych, nagich młodzieńców, którzy stojąc na
workach dmą w trąby, połączono tu z przedstawie-
niem Genesis i cyklem roku reprezentowanym przez
personifikację Annus i wyobrażenia prac miesię-
cznych110. Miniatura z rękopisu heidelberskiego
Scwias Hildegardy z Bingen (w. XIII)111, przedsta-
and Mediaeval Art, Princeton 1938, s. 79, 165, tabl. LI, 82
111 Heidelberg, Biblioteka Uniwersytecka, Ms. Salem X
16, fol. 2V. — A. von Oechelhaeuser, Die Miniaturen der
Universitats-Bibliothek zu Heidelberg I, Heidelberg 1887,
50
21. Kosmos z personifikacjami żywiołów, wiatrów i cnót
kardynalnych, miniatura, w. XIII. Biblioteka Państwowa
w Monachium, Ms. lat. 2655 (wg Beera)
na wschodzie108, jak i na zachodzie i przetrwało aż
w głąb czasów nowożytnych. Kosmologia platońska
przypisywała planetom dusze, które są motorami
ich ruchu i obrotów sfer niebieskich. Teologowie
chrześcijańscy utożsamiali neoplatońskie inteligen-
cje — byty pośrednie między absolutem i światem
materii — z biblijnymi aniołami i uznali je za siły
poruszające sfery planet i gwiazd stałych. Gdy
w w. XIII scholastyka przyswoiła sobie doktrynę
Arystotelesa, zaakceptowała również jego opis kos-
mosu. Utożsamiła z Bogiem arystotelesowską „pier-
wszą przy czy nęcc ruchu, która oddziałuje na zewnę-
trzną sferę świata (primum mobile), a z aniołami — isto-
108 Ł. S. Retkowskaja, Wsielennaja w iskustwie driewniej
Rusi, Moskwa 1961, s. 14—15, ryc. 7.
109 Thorndike, o.c., VII, s. 55 i n.
110 J. G. Webster, The Labors of the Months in Antiąue
22. Annus, miniatura w Scivias Hildegardy z Bingen, w. XIII.
Biblioteka Uniwersytecka w Heidelbergu, Ms. Salem X, 16,
fol. 2 (wg Beera)
ty, które przenoszą ten ruch na niższe sfery planet.
Jeszcze w czasach Galileusza i Keplera teologowie
piszący o budowie świata dawali wyraz podobnym
poglądom109.
Geometryczny schemat kręgu wpisanego w czwo-
robok, którego narożniki zajmują personifikacje sił
kierujących biegiem świata, odnaleźć można w sztuce
średniowiecznej w różnych fazach jej rozwoju
(ryc. 21). Tradycja antyczna żyje jeszcze bardzo
wyraźnie w romańskim hafcie katalońskim z katedry
w Geronie (w. XII, ryc. 23). Cztery wiatry w postaci
skrzydlatych, nagich młodzieńców, którzy stojąc na
workach dmą w trąby, połączono tu z przedstawie-
niem Genesis i cyklem roku reprezentowanym przez
personifikację Annus i wyobrażenia prac miesię-
cznych110. Miniatura z rękopisu heidelberskiego
Scwias Hildegardy z Bingen (w. XIII)111, przedsta-
and Mediaeval Art, Princeton 1938, s. 79, 165, tabl. LI, 82
111 Heidelberg, Biblioteka Uniwersytecka, Ms. Salem X
16, fol. 2V. — A. von Oechelhaeuser, Die Miniaturen der
Universitats-Bibliothek zu Heidelberg I, Heidelberg 1887,
50