DOI article:
Miodońska, Barbara: Przedstawienie państwa polskiego w Statucie Łaskiego z r. 1506
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0060
27. Aniołowie obracający sferę armilarną, drzeworyt w druku lipskim Sfery Proclusa, przed r. 1500. Biblioteka Jagiellońska Ink. nr 43
(fot. Biblioteka Jagiellońska)
uczonego, charakterystyczne dla umysłowości śre-
dniowiecza poszukiwanie i sugerowanie związków
pomiędzy zjawiskami kosmicznymi a wydarzeniami
biblijnymi, między światem planet a światem ludzi,
poddawanie obrazu świata widzialnego porządkującej
wszystko spekulacji myślowej prowadziło w sztuce
do przeniesienia systemu kół-sfer z wyobrażeń
astronomicznych i astrologicznych na wiele innych
pozornie nic nie mających wspólnego z kosmografią.
Zasada ta zaznaczała się zarówno w sztuce romań-
skiej, jak i późnośredniowiecznej, z tą różnicą, że
we wczesnym średniowieczu ujmowano w ten geome-
tryczny system na poły abstrakcyjne wyobrażenia
potęg nadnaturalnych, symbole mocy niebieskich,
fazy kosmologicznego tematu Stworzenia, przedsta-
wienia związane z cyklem roku — później zaś
krąg tematów niebywale się rozszerzył. „Nawet
narodziny świata mniej abstrakcyjnego, bardziej
zwykłego, bliższego nam, stworzonego dla ludzi nie
zmieniają tego rygorystycznego mechanizmu... Z je-
dnej strony przejawia się realizm i prawda szczegó-
łów, z drugiej potężna maszyneria świata“125.
Świat średniowieczny stanowił jedność. Jego
różne aspekty były najściślej powiązane i posłuszne
tym samym zasadom. Te same prawa rządziły
strukturą świata niebiańskiego i społeczeństw ludz-
kich. Augustiańska Cwitas Dei obejmowała nie
tylko hierarchię aniołów i błogosławionych w niebie,
ale i ludzi zorganizowanych w społeczeństwa na ziemi.
Porządek widzialny był odbiciem porządku nie-
widzialnego, władcy ziemscy zastępcami Boga na
ziemi. Ta jedność świata obejmowała nie tylko jego
aspekt filozoficzno-teologiczny, lecz i przyrodniczy,
a wielki rozkwit astrologii, który nastąpił w Europie
125 Tamże, s. 78.
54
(fot. Biblioteka Jagiellońska)
uczonego, charakterystyczne dla umysłowości śre-
dniowiecza poszukiwanie i sugerowanie związków
pomiędzy zjawiskami kosmicznymi a wydarzeniami
biblijnymi, między światem planet a światem ludzi,
poddawanie obrazu świata widzialnego porządkującej
wszystko spekulacji myślowej prowadziło w sztuce
do przeniesienia systemu kół-sfer z wyobrażeń
astronomicznych i astrologicznych na wiele innych
pozornie nic nie mających wspólnego z kosmografią.
Zasada ta zaznaczała się zarówno w sztuce romań-
skiej, jak i późnośredniowiecznej, z tą różnicą, że
we wczesnym średniowieczu ujmowano w ten geome-
tryczny system na poły abstrakcyjne wyobrażenia
potęg nadnaturalnych, symbole mocy niebieskich,
fazy kosmologicznego tematu Stworzenia, przedsta-
wienia związane z cyklem roku — później zaś
krąg tematów niebywale się rozszerzył. „Nawet
narodziny świata mniej abstrakcyjnego, bardziej
zwykłego, bliższego nam, stworzonego dla ludzi nie
zmieniają tego rygorystycznego mechanizmu... Z je-
dnej strony przejawia się realizm i prawda szczegó-
łów, z drugiej potężna maszyneria świata“125.
Świat średniowieczny stanowił jedność. Jego
różne aspekty były najściślej powiązane i posłuszne
tym samym zasadom. Te same prawa rządziły
strukturą świata niebiańskiego i społeczeństw ludz-
kich. Augustiańska Cwitas Dei obejmowała nie
tylko hierarchię aniołów i błogosławionych w niebie,
ale i ludzi zorganizowanych w społeczeństwa na ziemi.
Porządek widzialny był odbiciem porządku nie-
widzialnego, władcy ziemscy zastępcami Boga na
ziemi. Ta jedność świata obejmowała nie tylko jego
aspekt filozoficzno-teologiczny, lecz i przyrodniczy,
a wielki rozkwit astrologii, który nastąpił w Europie
125 Tamże, s. 78.
54