DOI article:
Miodońska, Barbara: Przedstawienie państwa polskiego w Statucie Łaskiego z r. 1506
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0061
28. Stworzenie świata, drzeworyt w Kosmografii S. Miinstera, Bazyleja 1550 (fot. Biblioteka Jagiellońska)
począwszy od w. XIII, doprowadził do skrajności
wiarę we wpływ ciał niebieskich na losy świata
i poszczególnych ludzi126. Wiele tematów, które
dotyczyły spraw uniwersalnych, obrastało w kosmo-
graficzne schematy przedstawieniowe. Na drzewo-
rycie ulotnym, odbitym w r. 1487 przez Alberta
Kunnego w Memmingen127, struktura stanowa
cesarstwa i stosunki między różnymi władzami
zostały przedstawione i wyjaśnione przy pomocy
systemu koncentrycznych kół i hierarchicznie upo-
rządkowanych medalionów, w którym wyraźnie
wyczuwamy schemat kosmograficzny. W miejscu,
które na wyobrażeniach kosmosu zajmuje ziemia,
widzimy chłopa orzącego rolę, a tam gdzie ponad
sferami króluje Bóg — tu przedstawiono cesarza
(ryc. 31). Górna partia drzeworytu przypomina
cytowane w poprzednim rozdziale kompozycje
heraldyczne przedstawiające „ciało cesarstwacc i jego
„członki" (ryc. 17). Schemat kompozycyjny drzewo-
rytu sugeruje, że struktura cesarstwa ma cechy
harmonii kosmicznej.
W tym kontekście nie zaskakuje wyobrażenie
sfery na drzeworycie sejmowym w Statucie Łaskiego.
Jakie znaczenie ma ona dla wyjaśnienia treści ideo-
wych drzeworytu?
Sfera — symbol kosmosu implikuje ideę uni-
wersalności, całościowości. „Universitas rerum" —
taka legenda towarzyszy przedstawieniu sfery armi-
larnej na znaku księgarza Końskiego Jean Huguetana
z r. 1577128. Ukazuje to całą niedostateczność inter-
pretacji drzeworytu jako przedstawienia jednorazo-
wego wydarzenia historycznego — sejmu radom-
126 Thorndike o.c.,, II, III. — Hauber, o.c., s. 229 i n.
127 Heitz, o.c., t. 64, poz. 15. — Baltrusaitis, o.c.,
55
s. 77, ryc. 18.
128 de Tervarent, o.c., szp. 361.
począwszy od w. XIII, doprowadził do skrajności
wiarę we wpływ ciał niebieskich na losy świata
i poszczególnych ludzi126. Wiele tematów, które
dotyczyły spraw uniwersalnych, obrastało w kosmo-
graficzne schematy przedstawieniowe. Na drzewo-
rycie ulotnym, odbitym w r. 1487 przez Alberta
Kunnego w Memmingen127, struktura stanowa
cesarstwa i stosunki między różnymi władzami
zostały przedstawione i wyjaśnione przy pomocy
systemu koncentrycznych kół i hierarchicznie upo-
rządkowanych medalionów, w którym wyraźnie
wyczuwamy schemat kosmograficzny. W miejscu,
które na wyobrażeniach kosmosu zajmuje ziemia,
widzimy chłopa orzącego rolę, a tam gdzie ponad
sferami króluje Bóg — tu przedstawiono cesarza
(ryc. 31). Górna partia drzeworytu przypomina
cytowane w poprzednim rozdziale kompozycje
heraldyczne przedstawiające „ciało cesarstwacc i jego
„członki" (ryc. 17). Schemat kompozycyjny drzewo-
rytu sugeruje, że struktura cesarstwa ma cechy
harmonii kosmicznej.
W tym kontekście nie zaskakuje wyobrażenie
sfery na drzeworycie sejmowym w Statucie Łaskiego.
Jakie znaczenie ma ona dla wyjaśnienia treści ideo-
wych drzeworytu?
Sfera — symbol kosmosu implikuje ideę uni-
wersalności, całościowości. „Universitas rerum" —
taka legenda towarzyszy przedstawieniu sfery armi-
larnej na znaku księgarza Końskiego Jean Huguetana
z r. 1577128. Ukazuje to całą niedostateczność inter-
pretacji drzeworytu jako przedstawienia jednorazo-
wego wydarzenia historycznego — sejmu radom-
126 Thorndike o.c.,, II, III. — Hauber, o.c., s. 229 i n.
127 Heitz, o.c., t. 64, poz. 15. — Baltrusaitis, o.c.,
55
s. 77, ryc. 18.
128 de Tervarent, o.c., szp. 361.