DOI Artikel:
Miodońska, Barbara: Przedstawienie państwa polskiego w Statucie Łaskiego z r. 1506
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0063
II
1. „Universitascc
Poprzez wyjaśnienie sensu trzeciego elementu
drzeworytu sejmowego, którym jest sfera, doszliśmy
do pojęcia unwersitas.
Unwersitas — termin techniczny zaczerpnięty
z prawa rzymskiego, definiują jego najwcześniejsi
glosatorzy jako „złączenie lub zebranie w jedno ciało
wielości osóbCC129. Na tej podstawie Bartolus
z 5axoferra.to mógł powiedzieć, że świat jest rodzajem
unwersitas („mundus est uniyersitas quaedamcc).
Kościół — to unwersitas jidelium, uniwersytet —
unwersitas scholarum, cwitas — unwersitas cwium.
Współczesny historyk prawa definiuje unwersitas
(communitas) jako zbiorowy, nie będący tylko me-
chaniczną sumą jednostek, podmiot praw i obo-
wiązków129 130. Pojęcie unwersitas obejmuje nie tylko
obecnie istniejących członków jakiejś zbiorowości,
lecz i tych, którzy byli i którzy będą. Unwersitas
jest więc pojęciem zawierającym w sobie moment
czasu, trwania w czasie131.
Drzeworyt w Statucie Łaskiego przedstawia
pewną unwersitas — państwo. Słowo to w obecnym
znaczeniu nie było znane średniowieczu, co nie
oznacza, by obca mu była treść pojęcia132. Określenia
zastępujące w ówczesnych źródłach polskich słowo
państwo to: Regnum, Corona Regni, corpus Regni.
Każde z nich ma odmienny zakres znaczeniowy,
żadne nie obejmuje całego zakresu słowa: państwo.
Termin Regnum oznacza przede wszystkim tery-
torium i ludność na nim osiadłą133. W stosunkach
polskich określa on ziemie piastowskie, etnicznie
polskie, kładąc nacisk na geograficzny i etniczy
aspekt zagadnienia. W określeniu Corona Regni na
pierwszy plan wysuwa się zagadnienie władzy,
aspekt, polityczny134. W corpus Regni akcent spo-
czywa na zbiorowości (communitas)135. Z tej racji
szczególnie pojęcia Corona Regni i corpus Regni
fit jttCr.iconiĆft ‘Sb smuu faliiifoittt! 450 imriiuf.Suc ftdfe&trS
twplatutt 3 pfonos sit mohio e rnfftnmMS
uafir-j n-5mci:>v.!p:ij-j ojMjUS quu taFrnomoć tmfoimio? eqarf?br'a
ptawtjąwaff iltic eog morus £oiffo;rofo 1 yatP m cografi
30. Wszechświat, drzeworyt w Introductoriiim compendiosum
in tractatus sphaere J. Glogowczyka, Kraków 1506 (wg Polonia
typographica)
będą nam bardzo pomocne przy wydobyciu na jaw
treści ideowych zawartych w analizowanym drzewo-
rycie Statutu Łaskiego.
2. „Corona Regnicc
Średniowiecze znało dwojakie pojęcie korony:
corona visibilis i corona invisibilis. Korona widzialna
w postaci złotej obręczy wysadzanej drogimi ka-
mieniami była przekazywana królowi w chwili
koronacji rękami biskupa. Ta korona, jak każdy
129 O. Gier kie, Das deutsche Genossenschaftsrecht III,
Berlin 1868—1913, s. 193; cyt. za E. Kantorowiczem,
The King’s Two Bodiei. A Study in Medieval Political Theology,
Princeton, N. Jersey 1957, s. 304 i n.
130 K. Grzybowski, „Corona Regni“ a „Corona Regni
Poloniae“. W związku z pracą Jana Dąbrowskiego, Korona
Królestwa Polskiego zv XIV w., Wroclaw-Kraków 1956,
(Czasopismo Prawno-Historyczne, Poznań 1957, IX, 2, s. 326)
131 Kantorowicz, o.c., s. 305.
132 P. E. Schramm, Die Geschichte des mittelalterlichen
Herrschertums im Lichte der Herrschaftszeichen (Historische
Zeitschrift, Munchen 1954, 178, z. 1, s. 1. i n.).
133 Baldus de Ubaldis, Consilia III: „nam regnum
continet in se non solum teritorium [...] sed etiam ipsos gentes
regni quia ipsi populi collective regnum sunt et circumscripta
obedientia populorum rex non posset dici regnare“. (Cyt. za
Grzybowskim, o.c., s. 313).
134 Grzybowski, o.c., s. 312—313.
135 Kantorowicz, o.c., s. 363.
57
1. „Universitascc
Poprzez wyjaśnienie sensu trzeciego elementu
drzeworytu sejmowego, którym jest sfera, doszliśmy
do pojęcia unwersitas.
Unwersitas — termin techniczny zaczerpnięty
z prawa rzymskiego, definiują jego najwcześniejsi
glosatorzy jako „złączenie lub zebranie w jedno ciało
wielości osóbCC129. Na tej podstawie Bartolus
z 5axoferra.to mógł powiedzieć, że świat jest rodzajem
unwersitas („mundus est uniyersitas quaedamcc).
Kościół — to unwersitas jidelium, uniwersytet —
unwersitas scholarum, cwitas — unwersitas cwium.
Współczesny historyk prawa definiuje unwersitas
(communitas) jako zbiorowy, nie będący tylko me-
chaniczną sumą jednostek, podmiot praw i obo-
wiązków129 130. Pojęcie unwersitas obejmuje nie tylko
obecnie istniejących członków jakiejś zbiorowości,
lecz i tych, którzy byli i którzy będą. Unwersitas
jest więc pojęciem zawierającym w sobie moment
czasu, trwania w czasie131.
Drzeworyt w Statucie Łaskiego przedstawia
pewną unwersitas — państwo. Słowo to w obecnym
znaczeniu nie było znane średniowieczu, co nie
oznacza, by obca mu była treść pojęcia132. Określenia
zastępujące w ówczesnych źródłach polskich słowo
państwo to: Regnum, Corona Regni, corpus Regni.
Każde z nich ma odmienny zakres znaczeniowy,
żadne nie obejmuje całego zakresu słowa: państwo.
Termin Regnum oznacza przede wszystkim tery-
torium i ludność na nim osiadłą133. W stosunkach
polskich określa on ziemie piastowskie, etnicznie
polskie, kładąc nacisk na geograficzny i etniczy
aspekt zagadnienia. W określeniu Corona Regni na
pierwszy plan wysuwa się zagadnienie władzy,
aspekt, polityczny134. W corpus Regni akcent spo-
czywa na zbiorowości (communitas)135. Z tej racji
szczególnie pojęcia Corona Regni i corpus Regni
fit jttCr.iconiĆft ‘Sb smuu faliiifoittt! 450 imriiuf.Suc ftdfe&trS
twplatutt 3 pfonos sit mohio e rnfftnmMS
uafir-j n-5mci:>v.!p:ij-j ojMjUS quu taFrnomoć tmfoimio? eqarf?br'a
ptawtjąwaff iltic eog morus £oiffo;rofo 1 yatP m cografi
30. Wszechświat, drzeworyt w Introductoriiim compendiosum
in tractatus sphaere J. Glogowczyka, Kraków 1506 (wg Polonia
typographica)
będą nam bardzo pomocne przy wydobyciu na jaw
treści ideowych zawartych w analizowanym drzewo-
rycie Statutu Łaskiego.
2. „Corona Regnicc
Średniowiecze znało dwojakie pojęcie korony:
corona visibilis i corona invisibilis. Korona widzialna
w postaci złotej obręczy wysadzanej drogimi ka-
mieniami była przekazywana królowi w chwili
koronacji rękami biskupa. Ta korona, jak każdy
129 O. Gier kie, Das deutsche Genossenschaftsrecht III,
Berlin 1868—1913, s. 193; cyt. za E. Kantorowiczem,
The King’s Two Bodiei. A Study in Medieval Political Theology,
Princeton, N. Jersey 1957, s. 304 i n.
130 K. Grzybowski, „Corona Regni“ a „Corona Regni
Poloniae“. W związku z pracą Jana Dąbrowskiego, Korona
Królestwa Polskiego zv XIV w., Wroclaw-Kraków 1956,
(Czasopismo Prawno-Historyczne, Poznań 1957, IX, 2, s. 326)
131 Kantorowicz, o.c., s. 305.
132 P. E. Schramm, Die Geschichte des mittelalterlichen
Herrschertums im Lichte der Herrschaftszeichen (Historische
Zeitschrift, Munchen 1954, 178, z. 1, s. 1. i n.).
133 Baldus de Ubaldis, Consilia III: „nam regnum
continet in se non solum teritorium [...] sed etiam ipsos gentes
regni quia ipsi populi collective regnum sunt et circumscripta
obedientia populorum rex non posset dici regnare“. (Cyt. za
Grzybowskim, o.c., s. 313).
134 Grzybowski, o.c., s. 312—313.
135 Kantorowicz, o.c., s. 363.
57