DOI article:
Miodońska, Barbara: Przedstawienie państwa polskiego w Statucie Łaskiego z r. 1506
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0066
wstępnych słowach konstytucji Nihil novi zre-
dagowanej przez Łaskiego i uchwalonej na tym
samym sejmie, na którym zapadła decyzja wydania
Statutu153. Commune prwilegium miało służyć roz-
powszechnieniu znajomości tych praw, do których
nic nowego król dodać nie może bez zgody sejmu.
3. „Corpus mysticum" i „corpus Regni"
Duchowym prototypem średniowiecznego pań-
stwa było corpus mysticum Kościoła, szczególny
rodzaj unmersitas. Sformułowanie dogmatyczne do-
tyczące istoty Kościoła jako ciała mistycznego po-
chodzi od papieża Bonifacego VIII. Bulla Unam
sanctam z r. 1302 ujmowała Kościół jako społeczność
wszystkich wiernych w przeszłości, teraźniejszości
i przyszłości, tworzącą jedno ciało mistyczne, któ-
rego głową jest Chrystus. („Ecclesia — corpus
mysticum cuius caput Christus"). Widzialną głową
Kościoła jest zastępca Chrystusa na ziemi — pa-
pież. To sformułowanie było wynikiem długiej
i skomplikowanej ewolucji pojęciowej154.
Koncepcja Kościoła jako corpus Christi pochodzi
od św. Pawła155. Wczesna scholastyka w osobie
Hugona od św. Wiktoria (zm. 1141) połączyła
pojęcie Kościoła jako corpus Christi z pojęciem
Kościoła jako universitas fidelium156. Sam termin
corpus mysticum pojawił się po raz pierwszy w czasach
karolińskich w związku ze sporami o istotę Eucha-
rystii; oznaczał on pierwotnie sakrament ołtarza,
który później określono jako corpus verum. Pierwotne
liturgiczne znaczenie terminu corpus mysticum uległo
zasadniczej zmianie; nabrał on sensu socjologicznego,
określał Kościół w jego aspekcie instytucjonalnym.
Chrystus miał więc dwa ciała — indywidualne
corpus verum identyczne z hostią i kolektywne
corpus mysticum — Kościół157. To przekształcenie
sensu pojęcia corpus mysticum zbiegło się z momen-
tem, gdy doktryny organicznej i korporacyjnej
skiego, s. 22; cyt. K. Grzybowski, Teoria reprezentacji
w Polsce epoki Odrodzenia, Warszawa 1959, s. 227—228).
153 Grzybowski, o.c., s. 228.
154 Kantor o wicz, o.c., rozdz. V Polity-centered Kingship:
Corpus Mysticum. — F. Merzbach, Wandlungen des Kirchen-
begrijfs im Spatmittelalter. Grundzuge der Ekklesiologie des
ausgehenden 13. des 14. und 15. Jahrhunderts (Zeitschrift der
Savigny-Stiftung fur Rechtsgeschichte. Kanonische Abteilung,
Weimar 1953, XXXIX, 70).
155 I. Kor. 12, 13 i 27; 6, 15; Efez. 4, 4, 16, 25 i 5, 20;
31. Struktura cesarstwa, drzeworyt ulotny wydany w r. 1487
w Memmingen (wg Heitza)
struktury społeczeństwa poczęły kształtować za-
chodnioeuropejską myśl polityczną.
Pojmowanie społeczeństwa ludzkiego jako ży-
wego organizmu, jako ciała miało rozległe i różno-
Colos. 2, 19.
156 De sacramentis Christianae fidei, liber II (Mignę, PL
176, col. 416): „Ecclesia sancta corpus Christi uno Spiritu
vivificata, et unita fide una, et sanctificata. Huius corporis
membra singuli quique fidelium existunt; — hac itaque
similitudine ecclesia sancta, id est universitas fidelium, corpus
Christi vocatur propter spiritum Christi, quem accepit, cuius
participacio a homine designatur quando a Christo Christianus
appellatur“. (Merzbach, o.c., s. 283).
157 Kantorowicz, o.c., s. 195 i n., s. 206.
60
dagowanej przez Łaskiego i uchwalonej na tym
samym sejmie, na którym zapadła decyzja wydania
Statutu153. Commune prwilegium miało służyć roz-
powszechnieniu znajomości tych praw, do których
nic nowego król dodać nie może bez zgody sejmu.
3. „Corpus mysticum" i „corpus Regni"
Duchowym prototypem średniowiecznego pań-
stwa było corpus mysticum Kościoła, szczególny
rodzaj unmersitas. Sformułowanie dogmatyczne do-
tyczące istoty Kościoła jako ciała mistycznego po-
chodzi od papieża Bonifacego VIII. Bulla Unam
sanctam z r. 1302 ujmowała Kościół jako społeczność
wszystkich wiernych w przeszłości, teraźniejszości
i przyszłości, tworzącą jedno ciało mistyczne, któ-
rego głową jest Chrystus. („Ecclesia — corpus
mysticum cuius caput Christus"). Widzialną głową
Kościoła jest zastępca Chrystusa na ziemi — pa-
pież. To sformułowanie było wynikiem długiej
i skomplikowanej ewolucji pojęciowej154.
Koncepcja Kościoła jako corpus Christi pochodzi
od św. Pawła155. Wczesna scholastyka w osobie
Hugona od św. Wiktoria (zm. 1141) połączyła
pojęcie Kościoła jako corpus Christi z pojęciem
Kościoła jako universitas fidelium156. Sam termin
corpus mysticum pojawił się po raz pierwszy w czasach
karolińskich w związku ze sporami o istotę Eucha-
rystii; oznaczał on pierwotnie sakrament ołtarza,
który później określono jako corpus verum. Pierwotne
liturgiczne znaczenie terminu corpus mysticum uległo
zasadniczej zmianie; nabrał on sensu socjologicznego,
określał Kościół w jego aspekcie instytucjonalnym.
Chrystus miał więc dwa ciała — indywidualne
corpus verum identyczne z hostią i kolektywne
corpus mysticum — Kościół157. To przekształcenie
sensu pojęcia corpus mysticum zbiegło się z momen-
tem, gdy doktryny organicznej i korporacyjnej
skiego, s. 22; cyt. K. Grzybowski, Teoria reprezentacji
w Polsce epoki Odrodzenia, Warszawa 1959, s. 227—228).
153 Grzybowski, o.c., s. 228.
154 Kantor o wicz, o.c., rozdz. V Polity-centered Kingship:
Corpus Mysticum. — F. Merzbach, Wandlungen des Kirchen-
begrijfs im Spatmittelalter. Grundzuge der Ekklesiologie des
ausgehenden 13. des 14. und 15. Jahrhunderts (Zeitschrift der
Savigny-Stiftung fur Rechtsgeschichte. Kanonische Abteilung,
Weimar 1953, XXXIX, 70).
155 I. Kor. 12, 13 i 27; 6, 15; Efez. 4, 4, 16, 25 i 5, 20;
31. Struktura cesarstwa, drzeworyt ulotny wydany w r. 1487
w Memmingen (wg Heitza)
struktury społeczeństwa poczęły kształtować za-
chodnioeuropejską myśl polityczną.
Pojmowanie społeczeństwa ludzkiego jako ży-
wego organizmu, jako ciała miało rozległe i różno-
Colos. 2, 19.
156 De sacramentis Christianae fidei, liber II (Mignę, PL
176, col. 416): „Ecclesia sancta corpus Christi uno Spiritu
vivificata, et unita fide una, et sanctificata. Huius corporis
membra singuli quique fidelium existunt; — hac itaque
similitudine ecclesia sancta, id est universitas fidelium, corpus
Christi vocatur propter spiritum Christi, quem accepit, cuius
participacio a homine designatur quando a Christo Christianus
appellatur“. (Merzbach, o.c., s. 283).
157 Kantorowicz, o.c., s. 195 i n., s. 206.
60