DOI Artikel:
Samek, Jan: Nawrót do gotyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0108
bezpośrednie wzory zaczerpnięte z malarstwa kra-
kowskiego w. XV i XVI. Znów więc, podobnie jak
przy omawianiu architektury, zrezygnować wypada
z tłumaczenia elementów gotyckich w malarstwie
w. XVII tylko długotrwałą tradycją, a przyjąć
możliwość świadomego nawiązywania do malarstwa
gotyckiego po przerwie wypełnionej dziełami rene-
sansowymi. Dalsze materiały do właściwej oceny
tych zjawisk przynosi zbadanie krakowskiej rzeźby
i rzemiosła artystycznego.
III. RZEŹBA
Badając siedemnastowieczną rzeźbę nagrobną
w Krakowie pod kątem wzorowania się na roz-
wiązaniach gotyckich, dochodzimy do wyników ne-
gatywnych. Nieco odmiennie rzecz się przedstawia
jedynie w nagrobkach wzniesionych zakonnikom.
Wymienić tu można dwa obiekty: nagrobek bł.
Michała Gedroycia w kościele Św. Marka oraz bł.
Szymona z Lipnicy w kościele Bernardynów. Na-
grobek bł. Michała Gedroycia, znajdujący się na
ścianie prezbiterium kościoła Św. Marka, skompono-
wany został jako półkoliście zamknięta nisza ujęta
w bogato dekorowane obramienie architektoniczne
o charakterze późnorenesansowym, z rzeźbioną
postacią zakonnika w pozycji leżącej na wznak,
z rękami skrzyżowanymi na piersi, przedstawionego
jako zmarłego (ryc. 35)122. Głowa spoczywa na po-
duszce, pod prawym łokciem umieszczono laskę
(bł. Gedroyć był ułomny), w rękach różaniec;
habit układa się w proste, równoległe fałdy. Na-
grobek nie jest ściśle datowany, architektura i deko-
racja obramienia wskazują na 1. ćwierć w. XVII.
W podobny sposób potraktowana została postać
bł. Szymona z Lipnicy, pierwotnie umieszczona na
sarkofagu na mensie ołtarzowej w poświęconej mu
kaplicy kościoła Bernardynów, w czasie przebudowy
w r. 1946 przeniesiona na tumbę przed retabulum
(ryc. 36)123. Ołtarz fundacji Jana Lipskiego, starosty
sądeckiego 124, wykonany został przez mistrza ka-
mieniarskiego Marcina Krystiana z Kazimierza,
z którym zawarto kontrakt w r. 1662, zrealizowany
w 1686125. Bł. Szymon z Lipnicy, podobnie jak
Gedroyć, przedstawiony został w pozycji leżącej na
wznak, na sarkofagu, z rękoma skrzyżowanymi na
piersi i głową wspartą na poduszce; habit układa
się także w długie, równoległe fałdy.
Nagrobek bł. Szymona z Lipnicy zaliczony
został przez Tadeusza Mańkowskiego do grupy na-
grobków bernardyńskich126, reprezentowanych przez
pomnik bł. Jana z Dukli w kościele Bernardynów
we Lwowie, wykonany w r. 1608 przez Wojciecha
Kapinosa127, oraz pomnik bł. Rafała z Proszowic
u bernardynów w Warcie, wykuty w r. 1640128.
Do grupy tej należy także wzmiankowany powyżej
35. Nagrobek bł. Michała Gedroycia, 1. ćwierć w. XVII. Kraków, kościół Św. Marka (fot. W. Gumuła)
122 M. S. Cerchowie i F. Kopera, Pomniki Krakowa,
II, Kraków-Warszawa 1904, s. 240.
123 Por. Kat. zab. szt. w Polsce IV, Miasto Kraków,
część IV, Kazimierz i Stradom, rkps w Instytucie Historii
Sztuki UJ w Krakowie oraz w Instytucie Sztuki PAN w War-
szawie. Kościół i klasztor bernardynów opracowali E. Dwor-
nik-Gutowska i M. Gutowski.
124 N. Gołichowski, Bł. Szymon z Lipnicy, Kraków
1898, s. 20.
124 Cz. Bogdalski, Błogosławiony Szymon z Lipnicy,
Kraków 1909, s. 129.
126 T. Mańkowski, Bernardyńskie pomniki grobowe (Prace
KHS IX, 1948, s. 193—198).
127 Tamże, s. 193—196.
128 Tamże, s. 197.
100
kowskiego w. XV i XVI. Znów więc, podobnie jak
przy omawianiu architektury, zrezygnować wypada
z tłumaczenia elementów gotyckich w malarstwie
w. XVII tylko długotrwałą tradycją, a przyjąć
możliwość świadomego nawiązywania do malarstwa
gotyckiego po przerwie wypełnionej dziełami rene-
sansowymi. Dalsze materiały do właściwej oceny
tych zjawisk przynosi zbadanie krakowskiej rzeźby
i rzemiosła artystycznego.
III. RZEŹBA
Badając siedemnastowieczną rzeźbę nagrobną
w Krakowie pod kątem wzorowania się na roz-
wiązaniach gotyckich, dochodzimy do wyników ne-
gatywnych. Nieco odmiennie rzecz się przedstawia
jedynie w nagrobkach wzniesionych zakonnikom.
Wymienić tu można dwa obiekty: nagrobek bł.
Michała Gedroycia w kościele Św. Marka oraz bł.
Szymona z Lipnicy w kościele Bernardynów. Na-
grobek bł. Michała Gedroycia, znajdujący się na
ścianie prezbiterium kościoła Św. Marka, skompono-
wany został jako półkoliście zamknięta nisza ujęta
w bogato dekorowane obramienie architektoniczne
o charakterze późnorenesansowym, z rzeźbioną
postacią zakonnika w pozycji leżącej na wznak,
z rękami skrzyżowanymi na piersi, przedstawionego
jako zmarłego (ryc. 35)122. Głowa spoczywa na po-
duszce, pod prawym łokciem umieszczono laskę
(bł. Gedroyć był ułomny), w rękach różaniec;
habit układa się w proste, równoległe fałdy. Na-
grobek nie jest ściśle datowany, architektura i deko-
racja obramienia wskazują na 1. ćwierć w. XVII.
W podobny sposób potraktowana została postać
bł. Szymona z Lipnicy, pierwotnie umieszczona na
sarkofagu na mensie ołtarzowej w poświęconej mu
kaplicy kościoła Bernardynów, w czasie przebudowy
w r. 1946 przeniesiona na tumbę przed retabulum
(ryc. 36)123. Ołtarz fundacji Jana Lipskiego, starosty
sądeckiego 124, wykonany został przez mistrza ka-
mieniarskiego Marcina Krystiana z Kazimierza,
z którym zawarto kontrakt w r. 1662, zrealizowany
w 1686125. Bł. Szymon z Lipnicy, podobnie jak
Gedroyć, przedstawiony został w pozycji leżącej na
wznak, na sarkofagu, z rękoma skrzyżowanymi na
piersi i głową wspartą na poduszce; habit układa
się także w długie, równoległe fałdy.
Nagrobek bł. Szymona z Lipnicy zaliczony
został przez Tadeusza Mańkowskiego do grupy na-
grobków bernardyńskich126, reprezentowanych przez
pomnik bł. Jana z Dukli w kościele Bernardynów
we Lwowie, wykonany w r. 1608 przez Wojciecha
Kapinosa127, oraz pomnik bł. Rafała z Proszowic
u bernardynów w Warcie, wykuty w r. 1640128.
Do grupy tej należy także wzmiankowany powyżej
35. Nagrobek bł. Michała Gedroycia, 1. ćwierć w. XVII. Kraków, kościół Św. Marka (fot. W. Gumuła)
122 M. S. Cerchowie i F. Kopera, Pomniki Krakowa,
II, Kraków-Warszawa 1904, s. 240.
123 Por. Kat. zab. szt. w Polsce IV, Miasto Kraków,
część IV, Kazimierz i Stradom, rkps w Instytucie Historii
Sztuki UJ w Krakowie oraz w Instytucie Sztuki PAN w War-
szawie. Kościół i klasztor bernardynów opracowali E. Dwor-
nik-Gutowska i M. Gutowski.
124 N. Gołichowski, Bł. Szymon z Lipnicy, Kraków
1898, s. 20.
124 Cz. Bogdalski, Błogosławiony Szymon z Lipnicy,
Kraków 1909, s. 129.
126 T. Mańkowski, Bernardyńskie pomniki grobowe (Prace
KHS IX, 1948, s. 193—198).
127 Tamże, s. 193—196.
128 Tamże, s. 197.
100