DOI Artikel:
Samek, Jan: Nawrót do gotyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0113
39. Ołtarzyk, początek w. XVII. Fleszów, kościół parafialny
(fot. P. Maliszewski)
obrazki w kształcie wydłużonego prostokąta zam-
kniętego również półkolem, umieszczone w partiach
bocznych jeden nad drugim. Ołtarzyki domini-
kańskie mają także — zgodnie ze schematem
tryptyku — obrazy w zwieńczeniach i predellach.
Konstrukcja omawianych retabulów jest architekto-
niczna, w dekoracji zastosowany został przede
wszystkim ornament okuciowy.
Siedząc aktualność rozwiązań tryptykowych i po-
liptykowych w w. XVI stwierdzić można, że
w 1. połowie stulecia występują one jeszcze pow-
szechnie. Szereg tryptyków zachował się także
z 2. połowy w. XVI153. W ołtarzach dominikańskich
zastosowano jednak wszystkie części tryptyku zgo-
dnie z ich rolą w ołtarzu gotyckim, dając rozwiązanie
kondygnacja wraz z ażurowymi naddatkami uległa znacznemu
podwyższeniu jako zapiecek ambony). Schemat ołtarzy do-
minikańskich powtarza też ołtarzyk w kaplicy Św. Jana Chrzci-
ciela w Jerzmanowicach, powstały znacznie później, zapewne
pod koniec w. XVII (por. J. Samek, Kaplica Św. Jana
Chrzciciela w Jerzmanowicach, wstępna dokumentacja nauko-
wa, rkps w zbiorach Wojewódzkiego Konserwatora Zabyt-
40. Ołtarz r. 1634. Stary Żywiec, kościół parafialny (fot'
M. Moraczewska)
bliższe może gotyckim ołtarzom szafiastym niż
renesansowe tryptyki z w. XVI.
Przykładem nawrotu do gotyckich tryptyków
może być także grupa siedemnastowiecznych ołtarzy
o skrzydłach osadzonych w ruchomych kolumnach.
Typ ten, stanowiący połączenie architektonicznego,
renesansowego retabulum z gotyckim tryptykiem,
pojawia się w Krakowie około r. 1600. Najwcześ-
niejszy jest tu może ołtarzyk w kaplicy Zygmunta III
na zamku wawelskim, pochodzący z klasztoru do-
minikanek Na Gródku154. Dzięki zastosowaniu
kolumn obracających się na osiach ołtarzyk ten
posiada obustronnie malowane skrzydła, tak jak
gotyckie tryptyki.
Identyczne rozwiązanie konstrukcyjne posiadał
ków w Krakowie).
153 Jako przykłady przytoczyć można tryptyki w drewnia-
nym kościele w Boguszycach. Por. M. Walicki, Drewniany
kościół-muzeum (Ochrona Zabytków Sztuki I—II, 1930—1,
s. 376—379).
154 Kornecka, o.c.
105
(fot. P. Maliszewski)
obrazki w kształcie wydłużonego prostokąta zam-
kniętego również półkolem, umieszczone w partiach
bocznych jeden nad drugim. Ołtarzyki domini-
kańskie mają także — zgodnie ze schematem
tryptyku — obrazy w zwieńczeniach i predellach.
Konstrukcja omawianych retabulów jest architekto-
niczna, w dekoracji zastosowany został przede
wszystkim ornament okuciowy.
Siedząc aktualność rozwiązań tryptykowych i po-
liptykowych w w. XVI stwierdzić można, że
w 1. połowie stulecia występują one jeszcze pow-
szechnie. Szereg tryptyków zachował się także
z 2. połowy w. XVI153. W ołtarzach dominikańskich
zastosowano jednak wszystkie części tryptyku zgo-
dnie z ich rolą w ołtarzu gotyckim, dając rozwiązanie
kondygnacja wraz z ażurowymi naddatkami uległa znacznemu
podwyższeniu jako zapiecek ambony). Schemat ołtarzy do-
minikańskich powtarza też ołtarzyk w kaplicy Św. Jana Chrzci-
ciela w Jerzmanowicach, powstały znacznie później, zapewne
pod koniec w. XVII (por. J. Samek, Kaplica Św. Jana
Chrzciciela w Jerzmanowicach, wstępna dokumentacja nauko-
wa, rkps w zbiorach Wojewódzkiego Konserwatora Zabyt-
40. Ołtarz r. 1634. Stary Żywiec, kościół parafialny (fot'
M. Moraczewska)
bliższe może gotyckim ołtarzom szafiastym niż
renesansowe tryptyki z w. XVI.
Przykładem nawrotu do gotyckich tryptyków
może być także grupa siedemnastowiecznych ołtarzy
o skrzydłach osadzonych w ruchomych kolumnach.
Typ ten, stanowiący połączenie architektonicznego,
renesansowego retabulum z gotyckim tryptykiem,
pojawia się w Krakowie około r. 1600. Najwcześ-
niejszy jest tu może ołtarzyk w kaplicy Zygmunta III
na zamku wawelskim, pochodzący z klasztoru do-
minikanek Na Gródku154. Dzięki zastosowaniu
kolumn obracających się na osiach ołtarzyk ten
posiada obustronnie malowane skrzydła, tak jak
gotyckie tryptyki.
Identyczne rozwiązanie konstrukcyjne posiadał
ków w Krakowie).
153 Jako przykłady przytoczyć można tryptyki w drewnia-
nym kościele w Boguszycach. Por. M. Walicki, Drewniany
kościół-muzeum (Ochrona Zabytków Sztuki I—II, 1930—1,
s. 376—379).
154 Kornecka, o.c.
105