DOI Artikel:
Samek, Jan: Nawrót do gotyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0120
50. Ornat 1. ćwierć w. XVII. Klasztor kamedułów na Biela-
nach pod Krakowem (fot. W. Gumuła)
wykonany w r. 1504 przez złotnika Marcina Mar-
cińca z fundacji królowej Elżbiety (ryc. 48)180.
Relikwiarz ten uważać można za pierwowzór osten-
sorium św. Jacka, w tym ostatnim powtórzono
bowiem jego ośmioboczny kształt, kopulaste
zwieńczenie rozdzielone motywem żeber (które
w relikwiarzu św. Jacka przekształcone zostały na
woluty), silne zaakcentowanie narożników, wreszcie
180 Bochnak, Zabytki złotnictwapóźnogotyckiego..., s. 1,3.
181 W relikwiarzu św. Jacka, odmiennie niż w puszce na
głowę św. Stanisława bpa, przedstawienia figuralne nie dotyczą
św. Jacka, lecz zaczerpnięte zostały z życia Chrystusa. Ale
i średniowieczne relikwiarze tego typu nie zawsze dekorowane
były przedstawieniami z życia świętego, któremu relikwiarz
poświęcono, ponadto ikonografia św. Jacka nie była w po-
czątkach w. XVII w pełni skrystalizowana.
182 A. Karwacki, Blog. Salomea za życia i po śmierci —
w siedemsetną rocznicę jej urodzin, Kraków 1911, s. 152—153.
183 Źarnecki, o.c., s. 142—143, fig. 28.
sposób dekorowania pól płaskorzeźbionymi sce-
nami181.
W ślad za relikwiarzem św. Jacka, który zdaje
się być najwcześniejszym przykładem podjęcia go-
tyckiego rozwiązania, powstają w Krakowie w w.
XVII dalsze, podobne dzieła złotnictwa. Wymienić
ich można trzy: sześcioboczny relikwiarz bł. Salomei
z r. 1632 u franciszkanów*182, obecnie nie istniejący
(przepadł w następstwie rekwizycji austriackiej
w okresie wojen napoleońskich, zachowała się je-
dynie dowolna kopia z tegoż czasu), bł. Szymona
z Lipnicy z lat dziewięćdziesiątych w. XVII u ber-
nardynów183 oraz św. Jana Kantego w kościele Św.
Anny, wykonany w r. 1695 przez Jana Ceyplera
z fundacji profesorów Uniwersytetu (ryc. 49)184.
Dwa ostatnie, podobnie jak i relikwiarz domini-
kański, są ośmioboczne; w miejsce kolumienek
występują posążki lub hermy, na ściankach miesz-
czą się, podobnie jak w gotyckim pierwowzorze,
sceny z życia świętych.
Warto jeszcze wspomnieć o wzmiankowanym
już włączaniu części wyrobów gotyckich w nowo
wykonywane. Przykładem monstrancja w kościele
Bożego Ciała w Krakowie, pochodząca z 2. tercji
w. XVII, w którą niewątpliwie włączono częśc;
gotyckie, zapewne z w. XV, komponując całość na
wzór monstrancji średniowiecznych185. W całości
z w. XVII pochodzi gotycka monstrancja w klasz-
torze bernardynów, nie jest ona jednak wyrobem
miejscowym, lecz importem z Wielkopolski186.
Z pozostałych dziedzin rzemiosła artystycznego
osobliwy przejaw nawrotu do sztuki gotyckiej sta-
nowią dwa ornaty: w klasztorze kamedułów na
Bielanach pod Krakowem, fundacji Zbaraskich,
z pretekstą z 1. ćwierci w. XVII (ryc. 50)187 oraz
pochodzący z Milówki (pow. żywiecki), obecnie
w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Krakowie,
z pretekstą z r. 1598. W obu wypadkach oparto
się na haftowanych ornatach gotyckich z Chrystu-
184 Bukowski, o.c., s. 43—44. — Lepszy, Przemysł zło-
tniczy..., s. 167 — 168, nr 646. — Kat. zab. szt. w Polsce
IV, Miasto Kraków, cz. II, Kościoły i klasztory Śródmieścia I.
Kościół Św. Anny opracowała T. Holcerowa.
185 Monstrancję z kościoła Bożego Ciała wymienia Wi-
deł ka (o.c., fig. na s. 77) jako pochodzącą z w. XIV (sic!).
186 Źarnecki, o.c., s. 138—141, fig. 26. Wiadomość
o wielkopolskim pochodzeniu monstrancji zawdzięczam A.
Ciechanowieckiemu.
187 Por. Tomkowicz, Powiat krakowski..., s. 41, 43. Na
pretekście widoczne są przeróbki; boki ornatu z Bielan wy-
konano z tkaniny pochodzącej z 2. połowy w. XVI.
112
nach pod Krakowem (fot. W. Gumuła)
wykonany w r. 1504 przez złotnika Marcina Mar-
cińca z fundacji królowej Elżbiety (ryc. 48)180.
Relikwiarz ten uważać można za pierwowzór osten-
sorium św. Jacka, w tym ostatnim powtórzono
bowiem jego ośmioboczny kształt, kopulaste
zwieńczenie rozdzielone motywem żeber (które
w relikwiarzu św. Jacka przekształcone zostały na
woluty), silne zaakcentowanie narożników, wreszcie
180 Bochnak, Zabytki złotnictwapóźnogotyckiego..., s. 1,3.
181 W relikwiarzu św. Jacka, odmiennie niż w puszce na
głowę św. Stanisława bpa, przedstawienia figuralne nie dotyczą
św. Jacka, lecz zaczerpnięte zostały z życia Chrystusa. Ale
i średniowieczne relikwiarze tego typu nie zawsze dekorowane
były przedstawieniami z życia świętego, któremu relikwiarz
poświęcono, ponadto ikonografia św. Jacka nie była w po-
czątkach w. XVII w pełni skrystalizowana.
182 A. Karwacki, Blog. Salomea za życia i po śmierci —
w siedemsetną rocznicę jej urodzin, Kraków 1911, s. 152—153.
183 Źarnecki, o.c., s. 142—143, fig. 28.
sposób dekorowania pól płaskorzeźbionymi sce-
nami181.
W ślad za relikwiarzem św. Jacka, który zdaje
się być najwcześniejszym przykładem podjęcia go-
tyckiego rozwiązania, powstają w Krakowie w w.
XVII dalsze, podobne dzieła złotnictwa. Wymienić
ich można trzy: sześcioboczny relikwiarz bł. Salomei
z r. 1632 u franciszkanów*182, obecnie nie istniejący
(przepadł w następstwie rekwizycji austriackiej
w okresie wojen napoleońskich, zachowała się je-
dynie dowolna kopia z tegoż czasu), bł. Szymona
z Lipnicy z lat dziewięćdziesiątych w. XVII u ber-
nardynów183 oraz św. Jana Kantego w kościele Św.
Anny, wykonany w r. 1695 przez Jana Ceyplera
z fundacji profesorów Uniwersytetu (ryc. 49)184.
Dwa ostatnie, podobnie jak i relikwiarz domini-
kański, są ośmioboczne; w miejsce kolumienek
występują posążki lub hermy, na ściankach miesz-
czą się, podobnie jak w gotyckim pierwowzorze,
sceny z życia świętych.
Warto jeszcze wspomnieć o wzmiankowanym
już włączaniu części wyrobów gotyckich w nowo
wykonywane. Przykładem monstrancja w kościele
Bożego Ciała w Krakowie, pochodząca z 2. tercji
w. XVII, w którą niewątpliwie włączono częśc;
gotyckie, zapewne z w. XV, komponując całość na
wzór monstrancji średniowiecznych185. W całości
z w. XVII pochodzi gotycka monstrancja w klasz-
torze bernardynów, nie jest ona jednak wyrobem
miejscowym, lecz importem z Wielkopolski186.
Z pozostałych dziedzin rzemiosła artystycznego
osobliwy przejaw nawrotu do sztuki gotyckiej sta-
nowią dwa ornaty: w klasztorze kamedułów na
Bielanach pod Krakowem, fundacji Zbaraskich,
z pretekstą z 1. ćwierci w. XVII (ryc. 50)187 oraz
pochodzący z Milówki (pow. żywiecki), obecnie
w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Krakowie,
z pretekstą z r. 1598. W obu wypadkach oparto
się na haftowanych ornatach gotyckich z Chrystu-
184 Bukowski, o.c., s. 43—44. — Lepszy, Przemysł zło-
tniczy..., s. 167 — 168, nr 646. — Kat. zab. szt. w Polsce
IV, Miasto Kraków, cz. II, Kościoły i klasztory Śródmieścia I.
Kościół Św. Anny opracowała T. Holcerowa.
185 Monstrancję z kościoła Bożego Ciała wymienia Wi-
deł ka (o.c., fig. na s. 77) jako pochodzącą z w. XIV (sic!).
186 Źarnecki, o.c., s. 138—141, fig. 26. Wiadomość
o wielkopolskim pochodzeniu monstrancji zawdzięczam A.
Ciechanowieckiemu.
187 Por. Tomkowicz, Powiat krakowski..., s. 41, 43. Na
pretekście widoczne są przeróbki; boki ornatu z Bielan wy-
konano z tkaniny pochodzącej z 2. połowy w. XVI.
112