DOI article:
Samek, Jan: Nawrót do gotyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0130
53. Św. Agnieszka, r. 1627. Iwanowice, kościół parafialny
(fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
54. Sw. Anna Samotrzecia, w. XVi/XVII. Stary Sącz, kościół
parafialny (fot. W. Gumuła)
prowadzona była aż do r. 1660260. Związki z archi-
tekturą gotycką ujawniają się już w planie; jest
to kościół jednonawowy, oszkarpowany, z krótszym
i węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie.
Szczyt rozczłonkowują dwie kondygnacje półko-
koliście zamkniętych wnęk. Niewątpliwie oddziałała
tu gotycka architektura Torunia, w nieznacznym
tylko stopniu przekształcona w w. XVII w duchu
północnego renesansu.
Osobne zagadnienie stanowi działalność budo-
wniczego gdańskiego, Bartla Ranischa (ur. 1648,
zm. 1701)261. Do zachowanych pewnych jego dzieł,
wzorowanych na architekturze gotyckiej, należą
dobudówka przy kościele Bożego Ciała w Gdańsku
(r. 1688)262 oraz sklepienie kościoła w Piasecznie
260 J. Puciata-Pawłowska, Poreformacki kościół św.
Piotra i Pawła na Podgórzu pod Toruniem (Księga pamiątkowa
75-lecia Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 1952, s. 191—
194).
261 Działalność Ranischa omówił i scharakteryzował w opar-
ciu o literaturę i nie wykorzystane dotychczas archiwalia H.
Pomorskim263. W dobudówce przy kościele Bożego
Ciała znalazły zastosowanie wysmukłe, zamknięte
ostrołukowo, nierozglifione blendy flankujące okno
o podobnym wykroju umieszczone na osi elewacji
frontowej. Sklepienia kościoła w Piasecznie o cien-
kich żebrach, wydobytych stiukową dekoracją roś-
linną, naśladują wyraźnie sklepienia gotyckie. Źró-
dłem tych nawiązań do architektury gotyckiej były
prowadzone przez Ranischa prace o charakterze
remontów i rekonstrukcji gotyckich budowli i wy-
nikłe zapewne z podejmowanych prac zaintereso-
wanie architekturą gotycką, któremu dał wyraz
w badaniach nad sklepieniami264.
W malarstwie prześledzić wypada przede wszy-
stkim nawiązania do sztuki średniowiecznej w Mało-
Kondziela, Kaplica królewska w Gdańsku i jej twórcy (Studia
pomorskie II, Wrocław 1957, s. 316—323).
262 Tamże, s. 318.
263 Tamże, s. 319—320, fig. 21, 22, 23 na s. 305—307.
264 Tamże, s. 321; w 1695 roku wydany, został opracowany
przez Ranischa Beschreibung alter Kirchen-Gebaude der Stadt
Danzig.
122
(fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
54. Sw. Anna Samotrzecia, w. XVi/XVII. Stary Sącz, kościół
parafialny (fot. W. Gumuła)
prowadzona była aż do r. 1660260. Związki z archi-
tekturą gotycką ujawniają się już w planie; jest
to kościół jednonawowy, oszkarpowany, z krótszym
i węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie.
Szczyt rozczłonkowują dwie kondygnacje półko-
koliście zamkniętych wnęk. Niewątpliwie oddziałała
tu gotycka architektura Torunia, w nieznacznym
tylko stopniu przekształcona w w. XVII w duchu
północnego renesansu.
Osobne zagadnienie stanowi działalność budo-
wniczego gdańskiego, Bartla Ranischa (ur. 1648,
zm. 1701)261. Do zachowanych pewnych jego dzieł,
wzorowanych na architekturze gotyckiej, należą
dobudówka przy kościele Bożego Ciała w Gdańsku
(r. 1688)262 oraz sklepienie kościoła w Piasecznie
260 J. Puciata-Pawłowska, Poreformacki kościół św.
Piotra i Pawła na Podgórzu pod Toruniem (Księga pamiątkowa
75-lecia Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 1952, s. 191—
194).
261 Działalność Ranischa omówił i scharakteryzował w opar-
ciu o literaturę i nie wykorzystane dotychczas archiwalia H.
Pomorskim263. W dobudówce przy kościele Bożego
Ciała znalazły zastosowanie wysmukłe, zamknięte
ostrołukowo, nierozglifione blendy flankujące okno
o podobnym wykroju umieszczone na osi elewacji
frontowej. Sklepienia kościoła w Piasecznie o cien-
kich żebrach, wydobytych stiukową dekoracją roś-
linną, naśladują wyraźnie sklepienia gotyckie. Źró-
dłem tych nawiązań do architektury gotyckiej były
prowadzone przez Ranischa prace o charakterze
remontów i rekonstrukcji gotyckich budowli i wy-
nikłe zapewne z podejmowanych prac zaintereso-
wanie architekturą gotycką, któremu dał wyraz
w badaniach nad sklepieniami264.
W malarstwie prześledzić wypada przede wszy-
stkim nawiązania do sztuki średniowiecznej w Mało-
Kondziela, Kaplica królewska w Gdańsku i jej twórcy (Studia
pomorskie II, Wrocław 1957, s. 316—323).
262 Tamże, s. 318.
263 Tamże, s. 319—320, fig. 21, 22, 23 na s. 305—307.
264 Tamże, s. 321; w 1695 roku wydany, został opracowany
przez Ranischa Beschreibung alter Kirchen-Gebaude der Stadt
Danzig.
122